Рифа Рахман - Йолдызлар төстән язганда / Когда со звезд сходит свет

Эскәмия тәпиендә мәш килгән кырмыскалары да, колак артында быжылдап торган кигәвеннәре дә парлы, менә мин генә ялгыз, мин генә бәхетсез, дип уйлады ул. Бәхетеңне сыер бер сөзсә, яңадан мантыйм дип уйлама икән… Әхмәтҗанга бөтен дөнья аның кайгысы белән генә яшәргә, барлык җан иясе язмышына аның кебек тирән кайгырырга тиеш тоелды.

Мәет чыккан йорттагыларга чәй әзерләп йөргән Бибигөл түтәе, яңартылган коймакка дәшәргә дип, ишегеннән чыгып барганда, Әхмәтҗан утыргычтан кузгалган, чыланып беткән кулъяулыгы белән әледән-әле яшьләрен сөртеп, түбән якка төшеп бара иде. «Кайтып, белгәннәремне укырга кирәк» кебегрәк сүзләр сөйләнеп, әкренгә генә атлаганда, сискәндертеп, аның җилкәсеннән йолкыдылар. Туктады. Кулы белән уң иңен тотып карады, күлмәген төзәтте. Күлмәк иңсәсендәге юешлеккә, артында тыпырдаган тавышларга сәерсенеп китүе булды, күзе үзе белән тигезләшкән Җилдемгә төште…

Атның килгән кайгыны сизгәнлеге әллә кайдан күренеп тора иде. Зур ачылган ахак күзләрен моң баскан, керфек төпләре әкрен генә дерелдәгәндәй. Борын яфраклары пошкырырга әзерләнгәндәй киңәйгәннәр.

– Нихәл, туганым, – диде аңа Әхмәтҗан. – Менә тагын ялгыз калдык.

Җилдем туктады. Җиңнәреннән эләктереп алып, Әхмәтҗанны да туктатты. Аның нидер дәшәсе, ирнең хәленә керәсе килгәнлеге аңлашылырлык иде.

– И малкай, телең дә булса… – дип куйды Әхмәтҗан. – Утырып бер елар, җырлар идек синең белән. Ат күтәрмәслек кайгы бит миндә, ат күтәрмәслек кайгы… Көннәр эңгергә китә икән болай булгач. Тормыш бетүгә бара икән.

Моңа каршы нәрсә дип әйтәсең дигәндәй, Җилдем баш селкеп, баш иеп кенә тыңлый бирде.

– Әле менә син дә кайчан гына Сабантуйлар чабышкысы идең. Әле кайчан гына миңа Зәмзәмбану җиңгәңне димләп йөрдең… – Әхмәтҗан Җилдемнең кара буй булып төшкән борын сыртын сыпырып алды: – Инде син, бәйгегә атлыгып, тоякларың белән җир тырнаудан туктадың, йөзеңдә менә җыерчыклар барыбер юк. Күзләрең дә минеке кебек утырмаган. Тешләрең коелмаса, йөкне ару тартсаң, гомереңне кисәргә хуҗаң кулы бармас. Без синең белән бергә генә үләрбез инде… Зәмзәмбану җиңгәң безне ташлады. Ияреңнең бизәк төшереп бетерелмәгән җәймәсе карават янындагы урындык өстендә ята… Чигеп, муеныңа салган сөлгесе, тузгач, утыннар арасында янды…

Әхмәтҗан сөйләнгән саен тынычлана баруын, истәлекләр яңартып юануын тойды. Юк, ул әле бөтенләй үк ялгыз түгел иде. Алар Җилдем белән бер тизлектә урам буйлап атладылар. Бераздан ат алгарак чыкты. Берничә адым ясаган саен, башын борып, әйдәкиләгән сыман җилпи-җилпи, үз турыларына төшеп җиттеләр.

Капка ачык калган икән, Әхмәтҗан шунлыктан үзе алга чыгарга ашыкмады, тик ни күрсен, инде менә кайтып җиттек, керәбез дигәндә, Җилдем таптанып торгандай итте дә Зиннәтуллалар капкасына борылды. Кияү кеше юл уртасында тукталды. Ул үзенең бу йортка инде кем тиешлеген белми иде. Атны кирегә дәшәргәме, юкмы? Үзенә чакырмаса, Җилдем нишләр?

Әхмәтҗан, бу ни бу, дигән сораулы карашлары белән урам уртасында тукталып калды. Менә бабасының капкасы ачылды. Аннан Зәмзәмбануның җирән башлы сазаган сеңлесе Гөләндәмбану күренде:

– Нишләп торасың, җизни, әйдә, кер, үз йортыңда ялгызың нишләрсең?

Бушап калган йортка Әхмәтҗанның аяклары болай да тартмый иде. Инде менә Җилдем дә Зәмзәмбануларга атлагач…

Туктале, Җилдем Әхмәтҗанны икенче мәртәбә шушы капкага китерә түгелме? Моның ниндидер сере булмый калмас.

– Хәзер керәм, төнгә каршы капка келәсен төшерми булмас. Ашыкма, балдыз, бергә керербез. Зәмзәмбану… – дип сүз башлады да Әхмәтҗан телен тешләде. Бу исем шушы минутта икесенең дә йөрәгенә килеп кадалды. Гөләндәмбану, минеке бул, дияргә иртәрәк иде шул әле… Зәмзәмбану, дияргә инде соң…

Гаетхуҗа бай улына ике йорттан килен төшерде. Беренчегә, өй күрке – белемле, чибәр, хәйлә-мәйләгә дә оста, көн иткәндә анысы бигрәк тә кирәк дип, Мөхәррәм хәлфәгә яучы җибәрде. Ике ел дигәндә, килененең кысырлыгын сылтау иткән булып, Тиңчура картның төпчеген елатып диярлек алдырды. Кыз өлгереп кенә килә, эшкә уңган, авырлыкта үскәнгә, бик әрсез иде. Яшь килен барда моңа кадәр өй тирәсендә маташкан хезмәтче хатынның да кирәге калмады: бар эш аның кулына күчте.

Карт килен бизәнеп-ясанып көзге каршында утырганда, яшь килен бозаулар астын җыештырды, болынга арканга төшерде, сыерларны көтүгә куды, табынын әзерләде. Көндәше, кара тарантаска утырып, Нәвадир бай белән култыклашып кунакка китеп барганда, артларыннан капка ябып калды. Мөхәррәм хәлфәнең күз өстендәге каш кебек үстергән Сарасы, байга килен булып төшкәч, Сара абыстайга, җиләк апа, алма апаларга әйләнсә, Тиңчура картның хезмәт итәргә яратылган Сафурасы Сапый-Сапураларны оныта башласа да, ни бикә, ни җиңги, ни чәчәк апа булып китмәде.