Уладзімір Караткевіч: Паром на бурнай рацэ

Стоячы за рогам хаты, адчуваючы, як мокры ліст высокай вяргіні часам гладзіць яго па шчацэ, ён у думках пагражаў Леановічу самымі жахлівымі помстамі і ў той самы час ведаў, што нічога ён яму не зробіць, што гэты брэцёр з халоднымі вачыма робіць правільна, затрымліваючы жанчыну да раніцы, што на баку гэтага чалавека - права, права вайны, якой яны абодва служаць.

«Што ж, нічога не здарыцца дрэннага. Адна ноч. І раніцай яна сустрэне мужа. Ім дадуць спатканне, - думаў ён. - За што ж я злуюся на Леановіча, які шчыра выконвае загад?.. За тое, што ён свіння. Чаму?.. Ага, проста нельга адбіраць у гэтай жанчыны тых некалькі лішніх гадзін, што яна будзе з мужам перад тым, як... навекі, назаўсёды, хоць ён і будзе жывы».

Мокры ліст вяргіні зноў з ліслівай абыякавасцю пагладзіў яму шчаку.

«Але чаму «навекі»? Чаму «назаўсёды»? - думаў Юрый. - Ён пасядзіць год пяць, а потым, вядома, будзе амністыя... Цар міласэрны... Дрэнны чалавек не адпусціў бы на волю прыгонных... І ўсё ж гэта жахліва... Нават пяць год. У жанчын такая мімалётная прыгажосць! Што будзе з яе вачыма, з гэтай гордай шыяй, з гэтымі валасамі праз пяць год? Шкада жанчын, шкада іх дзіцячай безабароннасці... Толькі яе... А Леановіч робіць так, як трэба. Ён добры салдат, Леановіч, а я дрэнны... дрэнны».

І ўсё ж Гораў адчуваў, што ён ніколі не даруе сабе гэтай ночы, гэтых разважанняў за рогам хаты. Ён са злосцю адкінуў рукою мокрае сцябло вяргіні і ступіў у пляму святла, што падала з акна хаты на гразь.

Было дваццаць хвілін на трэцюю.

Ля плота, непадалёк, стаяў Іван, трымаючы нешта за пазухай.

Гораў глыбока ўздыхнуў - нясцерпна было вось так, аднаму, стаяць у цемры - і падышоў да яго. Салдат трымаў за пазухай адну руку. На яго цёмным твары блішчалі вочы пад кашлатымі бровамі.

- Што гэта ў цябе?

- А галчаняткі... бедныя. Познія, - сіпатым голасам сказаў Іван. - Гняздо раскатала. Жорсткая штука ўраган, барын. Дзе хавацца? На якой зямлі?

Настала паўза. Іван глядзеў за пазуху.

- Ты адкуль, Іван? - ціха спытаў Гораў.

- Маскоўскі.

- Землякі, - з нечаканай для сябе пяшчотай сказаў Юрый.

Зноў запанавала маўчанне. Толькі шапацеў па дзядоўніку дождж.

- О-ох, - сказаў сіпаты голас Івана. - Зараз на Пятніцкай катрынка грае, служанкі ля пад'ездаў семкі лузгаюць... Іван Вялікі непадалёк гарыць, аж вачам балюча.

Абодва не думалі, што ў Маскве зараз таксама ноч. Вачам афіцэра і салдата яна здавалася сонечнай, ззяючай і асветленай цеплынёю вечнага жнівеньскага дня.

- Людзі з царквы ідуць, - казаў Іван. - «Вуглей гарачых!» здалёк даносіцца.

- На развале кнігамі гандлююць, - летуценна сказаў Гораў.

- Угм, - няўпэўнена і адразу неяк адчужана сказаў Іван.

І Гораў таксама адчуў гэта. Ён стаяў, пакутліва думаючы, што яму штосьці трэба ад гэтага салдата, што яму трэба штосьці вырашыць.

- Галчаняткі вы... дурныя. Бач, вачыма лыпаюць.

І раптам Гораў, амаль нечакана для сябе, сказаў:

- Іван, як пераправіцца цераз раку?

Іван спадылба глянуў на афіцэра, павагаўся, а потым цалкам натуральна адказаў:

- Яно можна.

- Ты не думай, - заспяшаўся Гораў. - Я загадваю, я сам з табою і паеду...

- Вядома, загад, барын, іначай нельга, - сурова сказаў Іван. - Можна б і ў начальніка кардона спытаць, але ён, відаць, заснуў.

І прыбавіў:

- Мы човен схавалі.

- Човен? Як асмеліліся? А загад?

- А адкуль у нас рыба ў юшцы? - амаль груба спытаў салдат. - Што ж нам, на кашы сядзець? Калі самі сабе не дапаможам...

- Добра, добра, - сказаў Гораў і пасуровеў. - Што ж, Іван, са мной паедзеш?

- Цяжка ўтраіх, - уздыхнуў Іван, - але паспрабаваць трэба.

- Едзем.

- Ну-к, што ж, - Іван памаўчаў, потым падаў голас у цемру. - Сідар, га Сідар, галчанятак вазьмі...

Гораў ужо цёпаў прэч ад яго па глыбокай гразі. Спыніўся пад акном бакоўкі, пашкроб у яго пальцам. І амаль адразу ўбачыў за каламутнымі шкельцамі яе твар з пашыранымі вачыма. Гораў прыклаў палец да губ, і яна здагадалася, бязгучна расчыніла акенца.

- Збірайцеся, - шэптам сказаў ён, - і дзьмухніце на свячу: хай думаюць, што вы спіцё.

Бакоўка адразу агарнулася цемрай. Белы цень твару наблізіўся да вачэй Горава.

- Дапамажыце мне.

У цемры дзве цёплыя рукі абвілі шыю Горава. Падтрымліваючы яе за стан, ён павольна пацягнуў яе на сябе - акенца было вельмі вузкім. Перагнуўшыся назад, ён адчуў, як на яго ключыцы ляглі цвёрдыя жаночыя грудзі. У наступную хвіліну яна стаяла поруч з ім.

- Дайце мне руку, - шэптам сказаў ён, - хадзем.

Маленькія цёплыя пальцы праціснуліся ў яго далонь. Гораў, спяшаючыся, павёў яе да берага, спачатку амаль на дыбачках, потым бягом...