Уладзімір Караткевіч: Ідылія ў духу Вато

Ёй на хвіліну стала страшна сам-насам з гэтым хлопцам.

Усю дарогу яны ехалі моўчкі. І маўчанне было цяжкім. Першай не вытрымала яна:

— Ды кажы ж ты што-небудзь.

І ён стаў задаваць пытанні, не чакаючы адказаў:

— Ну як жывеш? Як працуецца?

Гэты голас усё яшчэ гучаў у яе вушах, калі яны стаялі на прыгараднай платформе Яраслаўскага вакзала. Ён вырашыў праводзіць яе.

Але лёс, здавалася, апошні раз пайшоў ім насустрач: з рэпрадуктара данёсся браскучы змрочны голас:

— Грамадзяне пасажыры! Па тэхнічным прычынам адыход прыгарадных цягнікоў затрымліваецца. Тым, хто можа дабрацца гарадскім транспартам, раім скарыстаць гэту магчымасць.

— Пачакаем, — упарта сказаў ён.

— Дарагі мой, — ціха сказала яна, — чаму ты адмаўляешся ад кахання, чаму ты так лёгка адмаўляешся ад мяне? Я зраблю бясхмарнымі твае дні, я зраблю так, што табе будзе стакрат лягчэй. Я ўліла б у цябе ўсё сваё жыццё. Я ж кахаю. Я кахаю цябе.

— Ты загубіш сабе жыццё, — сказаў ён. — А я не хачу гэтага. Таму што кахаю. Кахаў нават тады, калі мне трэба было б ненавідзець.

Тагасветны голас з рэпрадуктара:

— Грамадзяне пасажыры. Па тэхнічных прычынах… раім выкарыстаць гэту магчымасць.

— Дарагі мой, мы паедзем адсюль. Будзе цёплае мора. Яно будзе цалаваць ногі. Мае і твае… І ты пабачыш, ты пабачыш, табе стане лягчэй.

— Не трэба, — ціха сказаў ён, — не заваблівай, не дабівай.

— Грамадзяне пасажыры… раім скарыстаць гэту магчымасць.

Яны стаялі так каля гадзіны, упарта чакаючы цягнікоў, якія не пойдуць. І яна гаварыла, гаварыла, верачы ў магію слоў, якія ўжо нічога не маглі змяніць. І словы яе гучалі ў яго вушах пад жалобны, нечалавечы голас з рэпрадуктара:

— Грамадзяне пасажыры… грамадзяне пасажыры… раім скарыстаць гэту магчымасць… раім скарыстаць…

І раптам ён сказаў, гледзячы ёй проста ў вочы:

— А ты мне не верыш. Ты думаеш, я проста не кахаю цябе пасля таго, што было.

Яна пільна паглядзела на яго:

— Не… цяпер веру.

— Грамадзяне пасажыры, — бразгацеў голас у рэпрадуктары.

І тут хлопец паглядзеў на дзяўчыну, быццам упершыню заўважыўшы яе. Убачыў, як яна ўся дрыжыць ад холаду. І востры, ні з чым не параўнальны жаль разануў яго па сэрцы.

— Едзем да мяне. Мы сёння не дачакаемся цягніка. Пераначуеш у мяне.

І амаль бягом павёў яе да прыпынку таксі, прэч ад перона.

Калі яны ўвайшлі ў пакой, дзяўчына бяссільна апусцілася ў крэсла. Ён пстрыкнуў выключальнікам — і за акном адразу ўвесь свет агарнуўся змрокам і непрытульна пацямнелі ствалы напалову голых дрэў.

Яна дрыжала, седзячы ў крэсле. А хлопец замкнуў дзверы, спехам уключыў рэфлектар — у пакоі было халаднавата, таму што яшчэ не пачыналі паліць, — і выцягнуў з шафы ваўняны пуловер.

— Прэч гэта, — сказаў ён, стаючы перад ёй на калені.

Ён адкінуў туфлі ўбок і захутаў яе ногі, з пакутлівым шкадаваннем адчуваючы, якія яны халодныя.

Потым спешна наліў ёй шклянку віна, адчыніў пісьмовы стол. У пакоі адразу разліўся добры, зусім хатні водар саду. Ён выцягнуў усю шуфляду, напоўненую зеленавата-васковымі моцнымі яблыкамі, і паставіў перад ёю.

— Выпі. Еж, — сказаў ён.

Яны моўчкі пілі. У непрытульным змроку за акном, за шумнай цемрай парку дрыжалі гарадскія агні.

І абаім здавалася, што гэта не той няўтульны і любы і пагражальны горад глядзіць у іх пакой, а проста закінуты хутар недзе на краі зямлі, і гарыць печ, і сумуе ў садзе закінуты шалаш вартаўніка, і моцны водар яблык, што аддае віном, поўніць усё вакол. Гэты прывід шчасця, немагчымага цяпер для іх, быў такі пакутлівы, што яна сказала:

— Пакажы мне свае работы.

Ён нават з нейкай радасцю адшмаргнуў шторы.

І яна міжвольна падалася назад: з палатна, што стаяла перад ёю, лілося такое трывожнае чырвонае святло, што хацелася закрыць вочы.

Яна зразумела, што гэты водбліск пагрознага не мог быць звычайнай зарой.

Усё было проста: насычанае чырвоным неба, барвовы адбітак у спакойнай вадзе, схіленая пад уласным цяжарам вадзяная чарацінка, што перакрэсліла палосу. Рабілася шкода чагосьці, нешта пагражала, нараджалася ў сэрцы няўмольная любоў.

— Гэта называецца "радзіма", — сказаў ён.

— Так яшчэ ніхто не рабіў, — сказала яна.

— А вось яшчэ.

Яна ўбачыла пакрыўлены рог дома, акно, з якога, як сцяг, вырывалася фіранка, — відаць, па пакоях гуляла пройма — і двух сабак, якія пілі ваду пад дзіраваю рынай. Убаку трэці пёс, пужліва азіраючыся, капаў сабе ў зямлі нару.

— Гэта называецца "вайна"? — спытала дзяўчына.