Уладзімір Караткевіч: Ідылія ў духу Вато

І ў гэтай чырвані ўставалі дымныя, наскрозь залатыя і зіхатлівыя контуры нябачаных крамлёў.

Дзяўчына глянула на яго і ўбачыла твар, заліты гэтым нетутэйшым святлом. І ўспамін, упершыню за гэты дзень, нарадзіўся ў яе.

…Капліца ў далёкім гарадку. Бронзавы анёл, што высіцца над галовамі людзей. А пад ім, проста на каменных плітах, раскладзена вогнішча. І адбіткі, дрыготкія, зменлівыя, заліваюць крывёй твар гэтага анёла, робяць яго жывым, пагрозлівым.

З алтара рэзка пахне, — людзей не выпускаюць ужо некалькі дзён, — людзі сядзяць вакол апошняга вогнішча, якое ім дазволілі раскласці. І адна з гэтай купкі паклала руку на галаву дзяўчынкі, на яе галаву, і добрым, бязмерна добрым голасам кажа:

— Мы з табою доўга не пабачымся, донька. Але ты ведай, свае хутка знойдуць цябе. Радзіма цябе не забудзе. Памятай, ты з Расіі. Ты — савецкая. І ў Крамлі ёсць чалавек, які цябе не пакіне.

А потым чыесьці рукі, што пахнуць шорсткім салдацкім сукном, нясуць яе, а здалёк даносяцца нахабныя, грубыя галасы:

"Мадонна, мадонна".

Яе не забылі.

Дагарае захад, і гэты, з такім самым тварам, трывожна глядзіць удалячынь.

"Пашкадуй мяне, злітуйся, — хацелася сказаць ёй, — распляці мае косы. Вось я ўся тут, перад табой".

Але замест гэтага яна павольна пайшла па вузкіх у прыцемку алеях. Ён ішоў за ёй, баючыся згубіць яе ў шэрай імгле.

І толькі каля сходаў тэрасы яна спынілася ля мармуровага льва, нахілілася над ім, глянула скоса на спадарожніка.

— Гэта ты, — сказала яна.

І пацалавала каменную разумную морду.

Ён стаяў каля бялеючага ў змроку сфінкса.

— А гэта ты, — сказаў ён.

І яго рука з трапяткою пяшчотай пагладзіла мармуровую галаву.

Потым яны перасеклі шасэ і ўвайшлі ў гай. Холадна свяцілі ў імгле белыя, як дзявочыя рукі, ствалы бяроз.

Была ціша і спакой.

Ён бачыў, што яе вочы з чаканнем глядзяць на яго. Ён адчуваў, што так больш нельга, што яна выклікае яго на канчатковае рашэнне.

І ён рашуча сеў на пень.

— Слухай, — сказаў ён, — ты ведаеш, чаму я сёння пераганяў хворага?

— Не ведаю. Але ты быццам хацеў давесці нешта…

— І не давёў.

— У чым справа? Ты сёння такі дзіўны. Ты не можаш мне дараваць мінулага? А я ж…

— Глупства, — сказаў ён, — ты проста нічога не ведаеш. А між тым я скончаны чалавек. У мяне ангіна пекторыс. І незвычайна моцная.

— Што гэта? — спытала яна. У самых гуках гэтых слоў падалося ёй нешта пагражальнае.

— Гэта хвароба. Грудная жаба. Яна звычайна ў старых. Зрэдку-зрэдку ў маладых, якія не па сіле працавалі і шмат перанеслі… І мне такая радасць. — Ён памаўчаў, потым дадаў: — Страшна. І сам гіпнатызуеш сябе…

— Як гэта?

— Пакуль у кішэні лекі — прыпадкі радзейшыя. Але варта забыць іх дома і толькі прыгадаць, як страх, — і амаль заўсёды прыпадак… Часам у пакоі не хапае паветра. Хочацца выбіць вокны. Напэўна, гэта адна секунда, але здаецца — вякі.

— Родны мой, — яна апусцілася перад ім на калені, — гэта ўсё я вінаватая.

— Пры чым тут ты?

— Але ж я зараз зусім, зусім не тая.

— Не трэба, — сказаў ён. — Не думай, што я складаю лапкі. Я адчайна змагаюся, я вельмі, вельмі хачу жыць…

Ён маўчаў, і дзяўчыне на хвіліну здалося, што твар яго свеціцца знутры нейкім дзіўным святлом.

— Я Тольку і іншым гэтага дня ў Архангельскім не дарую, — сказаў ён.

— Але ты забываеш, што я з табою… Я ж кахаю цябе.

— А я не магу, таму што таксама кахаю. І смерць. І ты — удава. І, напэўна, нездаровыя дзеці…

— Але ж я цябе кахаю.

Яна гаварыла гэта так, быццам хацела пераканаць

— Я павінен працаваць, — сказаў ён. — Я і так амаль загубіў жыццё. За два гады — калі мне іх літасціва дадуць — я зраблю ўсё і тады з лёгкім сэрцам… Я не магу страціць яшчэ і гэта.

Твар дзяўчыны застыў.

— Любая мая, іначай нельга. Я памыліўся. Не трэба было, каб ты прыходзіла, не трэба Архангельскага, алей, гэтага дня. Не трэба было гэтага. Але што я мог зрабіць? Мне хацелася хоць адзін дзень, як усе, а потым… Я змаладушнічаў.

— А мы маглі б…

— Не.

І, быццам баючыся самога сябе, ён устаў і пайшоў гаем да аўтобуснага прыпынку. Ён пачуў ззаду — ці гэта яму здалося — слабы вокліч.

Потым яна дагнала яго і моўчкі пайшла поруч.

Яны сядзелі на лаўцы, а паўз іх раз-пораз з рэвам праляталі грузавікі, вырываючы з небыцця і зноў агортваючы змрокам ствалы і шаты бяроз.

— В-ву-у, в-ву-у, в-ву.

Потым прыйшоў аўтобус. Пусты. І яны селі ў ім на задняе сядзенне. Кандуктар падала ім білеты, уважліва паглядзела на маладую пару і, перасмыкнуўшы, быццам з марозу, плячыма, села ў другім канцы машыны.