Уладзімір Караткевіч - Калядная рапсодыя

Дзяўчына, відаць, да канца зразумела.

— Зойдзем, — проста сказала яна.

Толькі тут, пры нізкім святле таршэра, ён паглядзеў на дзяўчыну больш уважліва, і раптам яго як стукнула: бог мой, да чаго ж прыгожая! Валасы чорныя-чорныя, мяккія нават на выгляд, мяккі авал твару, у чорных веях сінія вочы. Грацыя рухаў, калі прыносіла сёе-тое на столік, такая, якая бывае толькі ў жанчын з дасканалай фігурай. Чаму не заўважыў раней?

Вельмі проста. Знік з аблічча злы выраз. Цяпер на ім толькі лёгкая грэблівасць і стома.

— Ну вось, сядайце. Будзем павольна піць віно і маўчаць.

— Чаму маўчаць?

— Аб чым гаварыць? Аб холадзе?

— Ну, не так ужо і халодна.

— Ды я не аб тым холадзе.

— І я не аб тым.

Маўчанне.

— Слухайце, — сказаў ён. — Што з вамі, ну што? Вы крыху адышлі толькі тут.

— Тут мая крэпасць. А ўвогуле што ж, мы дарослыя людзі. Бываюць на зямлі такія крыўды, за якія няма даравання.

"Помсціцца. На мне".

Але дзіўна, гэтая думка, тое, што ён здагадаўся правільна, на гэты раз аніяк не абурыла яго.

— Вось бачыце, а вы накінуліся на мяне на пероне, як дзікая звярына, — іранічна сказаў ён. — У бібліі гэта называецца: свая сваіх не пазнаша.

— Я ведаю, таму вы й зайшлі сюды. Я за вечар зразумела тое, што з вамі. У мяне, па некаторых прычынах, за апошні час нюх на такое.

"Значыць, думае, што і я хачу помсціць. Не, гэта даўно, некалькі месяцаў, як перагарэла. Толькі пустэча. Проста пустэча, і ўсё".

І яна зноў зразумела гэта без слоў. Ён сеў ля яе ног на падлогу.

— Гэта вы кіньце, — сказаў ён. — Нічога добрага з гэтага не атрымаецца. Для вас.

— А я не думаю зараз ні аб сабе і ні аб кім. Самоты людзей, крыўды людзей — каго яны абыходзяць?

— Не заўсёды ж самота.

— А потым зноў пустка.

— Ну, бываюць жа, згадзіцеся, хаця дні без усяго гэтага.

— Так.

— Ну вось і разумныя. Сядзіце ціха, мілыя, ачуньвайце.

Яны маўчалі. Ён сядзеў ля яе ног і ўспамінаў, як гэта было тады.

…Адрына. Чорная цёплая пашча варот, з якой патыхала летам. Ішлі нацянькі, задваркамі, да яе хаты і выпадкова натрапілі на яе. А можа, і невыпадкова. Можа, вяло нешта вышэйшае.

Патрэсквалі сцябліны. Нешта шамацела, можа, мыш. Дужа здалёк, ад хат, ляцела ледзь чутнае:

Абняўшы яе, ён зразумеў, што гэта ўсё, канец.

А яна дрыжала ў ягоных руках. Не ад холаду, бо ў сене было хутчэй горача.

"Досыць, досыць пра гэта!"

Таму што далей пайшла нейкая лухта. Нейкае дзікае, неверагоднае непаразуменне.

Ласевіч паехаў, абяцаючы праз паўтара месяца вярнуцца і ўзяць яе з сабой: здалася-такі.

Матляючыся ўсе гэтыя дні і тыдні ад станцыі да станцыі, недаядаючы і недасыпаючы, бо не было калі, начуючы ў дрэнных гасцільнях і на ліпучых канторскіх канапах з цыраты, — ён здзіўляўся, што яшчэ бываюць такія, — Мікола ўвесь час успамінаў чырвоную пляму зоркі, душны ад сена і свежы ад вонкавага марозу пах адрыны, Аленчыны рукі, што нечакана моцна сціскаюць ягоныя рамёны, цёмны рот, і цёмныя вочы, і няўлоўны водар яе валасоў.

Два лісты — і няма адказу. Крыху абражаны, ён даслаў паштоўку — нічога. І тады ён, упершыню ў жыцці, сят-так скінуўшы з плячэй справы, узяў на некалькі дзён водпуск і памчаў у Ласевічы: ратаваць тое, што засталося, і ўсё, што толькі магчыма.

Нічога не засталося.

Вось такой ноччу ехаў ён, і так жа калаціла цягнік, і такія ж прывіды ўставалі за вокнамі. І ён кляўся сабе, што калі толькі ўсё добра, ён ніколі ні на імгненне не выпусціць яе з рук. А потым была вёска, незвычайна ціхая, у параўнанні з калядамі, яшчэ больш заснежаная і заінелая, з блакітнымі пацёкамі лёду ля студняў, з умытым ружовым усходам.

І сустрэча была. Спяшаўся да хаты Наваграяў і, твар у твар, сутыкнуўся на вузюткай, нерастаптанай яшчэ сцежцы. Ішла ў гэтым сваім рудым, расшытым па баках і кішэнях кажушку, у той жа хусціне.

Толькі твар быў не той. Не той, які смяяўся тады на санках, такі ззяючы і румяны. І на той цьмяны і загадкавы, як тады ў адрыне. Гэта быў твар жанчыны, якой давялося-такі сербануць ліха, падсохлы, жарсткаваты, з падціснутымі вуснамі.

— Алена.

Ён спалохаўся, убачыўшы, як пацямнелі яе вочы.

— Што з табой?

— Дай прайсці.

— Дык вось жа я. Прыехаў.

— Бачу, што прыехаў. Свайго недзе не знайшоў, то прыехаў.

Прыгожыя дыялогі бываюць толькі ў раманах. У жыцці яны, часцей за ўсё, грубыя, кароткія і невыразныя. Але каб вы толькі бачылі, колькі болю, пагарды і нянавісці было ў гэтых вачах.