Марта Піньска - Беларуска [эратычная аповесць]

Сапраўды я здзівілася, бо лічыла яе цвёрдай дзяўчынай, якая, навучаная савецкім вопытам, ведае, што няварта так лёгка аддавацца ілюзіям і марам, бо сутыкненне з брутальнай рэчаіснасцю бывае непрапарцыянальна балючае. Стараюся падтрымліваць яе, каб апорысцей стаяла на зямлі.

А яна тады расклеілася і завялася ў румзы.

Кажа, што гэтак сама адчула сябе калісьці, вярнуўшыся з Чэхіі. Упадала ў істэрыю праз таго чэскага бізнесоўца, з якім запазналася ў Менску на кірмашы. Стары казёл звёў яе абяцанкамі, запрасіў у Судэты на лыжы, спыняўся ў дарагіх гатэлях, даваў вячэры ва ўтульных кнайпах. Меўся забяспечыць ёй сталы побыт, дазвол на працу, кватэру ў Празе. А пасля раптам знік, пакінуўшы яе каля польскай граніцы. На шчасце аплаціў рахункі, і яна мела пры сабе колькі там даляраў, каб вярнуцца праз Уроцлаў начным цягніком у Берасце.

Кажа, што Багуміл спалохаўся яе тэмпераменту ў ложку. Яму ўжо было пад пяцьдзесят за плячыма, а яна мела дужа разгарачаны смак на жыццё, фізіялогію, якая вымагала сістэматычнага пешчання і трэнінгу. Я толькі не магла паверыць, што яна так проста і хутка далася загнаць сябе ў пастку ўласных мараў.

Я разважала з ёю скрупулёзна крок за крокам, як яна ўяўляла сабе жыццё ў Чэхіі - сціплай журналісткі з Беларусі, выстаўленай на пажыранне з прычыны гарманічнай славянскай прыгажосці, што адразу кідалася ў вочы, - як безабаронны хутаранін у лесе, поўным ваўкоў, рысяў і драпежных адзінцоў. Дзяўчаты з Менска выязджаюць у Прагу наогул на вуліцу, і толькі некаторым перападае добрая халява ў начным кабарэ, дзе яны растрэсенымі сцёгнамі даводзяць да эрэкцыі поўныя партфелі тлустых і слінявых пенсіянераў з Германіі, Аўстрыі і адкуль бы там яшчэ тое ні было.

Яна марыла вырвацца адтуль, з бруднай і бяздоннай ямы, дзе адзіныя сапраўдныя хахалі - гэта злачынцы ў люксусовых аўтамабілях з прэзідэнцкай ці іншай мафіі. Яна доўга спасылалася на нейкіх знаёмых з радыё «Свабода», у беларускай рэдакцыі. Калі б Багуміл дапамог ёй зачапіцца на першых паўгода, яна напэўна знайшла б працу ў якой-небудзь культурніцкай праграме радыё і пісала б карэспандэнцыі пра артыстычную актыўнасць землякоў за граніцай.

З першага падарожжа ў Прагу яна і прывезла масу цікавых фотаздымкаў. З усіх веяла яе нерацыянальнай тугой па мяшчанскім уладжаным жыцці. Да знуджэння талдоніла мне, што даўно думала застацца там, бо ў Чэхіі, бадай што, найпрасцей знайсці самую сябе - мова блізкая, краіна славянская, культура заходняя. Прачытала недзе ў менскай газеце, што там адносна лёгка дастаць карту на сталае жыхарства. Вацлаў, з якім тады пазнаёмілася ў начным бары, падрадзіўся паспрыяць. Але калі ён пад'юрыўся да яе ў саўне мала што не праз гадзіну пасля знаёмства, яна скеміла, што павінна змяніць альбо прафесію, альбо тактыку.

Калі яна мне ўсё гэта расказала, я адчула крыху нясмаку і нават гідлівасці да яе. Так лёгка знізіла лёт амбіцый з прычыны фатальнай паласы ў жыцці. Вядома, няўдачы змушаюць да карэкцыі планаў, але з яе здольнасцямі гэта не праблема. Яна дасканалая журналістка, паэтка, цудоўна разбіраецца ў музыцы, сама грае на фартэпіяна, па-майстэрску фатаграфуе, мае спартыўнае захапленне і добрыя ўмовы, каб шмат гадоў трымаць сваё цела ў выдатнай кандыцыі і прыгожай форме, без лішняй траты сілы, без адмысловага самаахвяравання. Веданне некалькіх моваў і класнае ўмельства збліжацца з людзьмі, а таксама журналісцкі нюх на ўсялякія актуальнасці.

Пазнаёміўшыся з ёю, я сама не магла адысці ад здзіўлення, - чаму я так раптам проста з моста захапілася гэтай самастойнай, упарцістай дзяўчынай, якая з французскай інтэлектуальнай лёгкасцю, нямецкай паслядоўнасцю ў працы і італьянскім тэмпераментам заваявала Менск.

А цяпер як звычайная няўдаліца падбівае мяне выехаць з ёю куды-небудзь з гэтай юдолі роспачы і адчаю. Яна імпэтна загараецца новымі ідэямі і, з бліскучымі вачыма, падкурчыўшы ногі на тапчане, уголас чытае фрагменты тэкстаў з газет пра тое, што замежныя інвестары ў Чэхіі могуць і не мець спецыяльных грошай, дастаткова зацікавіць фірму, каб закупіць нерухомасць і дастаць права на жыхарства...

Толькі як нядаўна, апошняй зімою, з'ездзіла туды - у чэшскія Судэты - яе першая зачараванасць добрай арганізацыяй кожнай дэталі жыцця перарадзілася ў скепсіс, калі ёй далі зразумець, што яна там такая ж чужая, як цыган альбо хтось такі іншы. Яна пазычала лыжы на цэлы тыдзень, і ніхто яе спецыяльна не чапаў, калі аддавала на дзень-другі пазней. З усмешкай запрашалі прыйсці наступным разам. Жыла ў вялікім гатэлі, з вокан якога былі відны падсвечаныя горы. Праз некалькі дзён нейкі трыбухаты чэх, які ўвесь час ейнага пражывання ўважліва пасвіў яе вокам, намякнуў, што ён там гаспадар і чакае аддзякі за такія прыемныя хвіліны. Можа, не было б у тым нічога брыдкага, але калі ён прапанаваў падмацаваць ужо дадзеныя авансы канкрэтнай платай, яна адчула гідлівасць. Бадай, хутчэй да самой сябе, чым да таго разапселага парвеню. Ён жа аказаўся звычайнай свіннёй, бо за адхіленыя авансы паквітаўся і данёс іміграцыйным уладам, што яна прастытутка. І яна з адміністрацыйнай візай мусіла пакінуць Чэхію на працягу дваццаці чатырох гадзін. Магу сабе ўявіць, колькі сораму і ганьбы ператрывала. Ну, і год перапынку, балючага расстання з квяцістай рэчаіснасцю, да якой паспела ўжо душой прыкіпець.