Яцек Дукай - Starość aksolotla

Grześ ciska ramię Schmitta w ogień. Ofiara mechopalna podnosi fontannę iskier.

Pani Spiro spogląda oczyma jak dwa poziome sęki w okopconej korze.

— Jaka piękna rozpacz!

— Prawda? — Nie musi Grześ emotować goryczy, ma w defaulcie taki głos. — Sto tysięcy nocy potrzebowałem, ażeby dotrzeć do tego kresu.

— Tego ci brak? Wielkich uczuć, wielkich boleści, dramatów z Raju?

— Nie mów mi o Raju, to nie jest Raj.

Dwadzieścia procent snu i Pani Spiro migocze tu w blasku ogniska, niemalże rozpływając się w somnambulicznym zwidzie, rozedrgana pomiędzy drewnianą kukłą i masajską szamanką.

— Nie Raj? A czego ci brakuje?

Grześ zagląda w noc i zagląda w siebie. Jak odpowiedzieć na to pytanie? Jakby się krztusił, zakrztusił, jakby od trzystu lat trwał w tym betonowym zakrztuszeniu. Wie, że czegoś brakuje, czegoś najważniejszego, ale gdy próbuje wydać z siebie słowo, myśl — zionie głuchą pustką.

— Przecież miałem jakieś życie poza życiem robota. Miałem jakieś hobbies, jakieś upodobania, dziwactwa, miłości, nienawiści, chęci-niechęci, miałem osobowość.

— Teraz nie masz?

— Nie wiem. Mam?

Przecież to nie może być wszystko. Istniała głęboka tajemnica-istota człowieczeństwa, i on, oni ją utracili, utracili w transformacji przez IS3 tak zupełnie, że teraz, transformerzy, nie są nawet w stanie dokonać porównania, by uchwycić myślą to utracone.

Ale czują, domyślają się, trawiąc setki dni w mechanicznej powtarzalności pracy, jakby naprawdę byli tylko tym, co potrafią zrobić, poddając się cyklom energetycznym brutalniejszym od astronomicznych cyklów ciemności i światła, chłonąc tępo powidoki sztucznej rozrywki i nawijając sobie na umysły tamte, fikcyjne życia. Stojąc godzinami w posągowym stuporze, zaiste jak wyłączone roboty, i nie robiąc, nie żyjąc nic, już nawet nie odgrywając towarzyskich rytuałów ciała, choćby tak straszliwie żałosnych jak seks seksbotów. Całe ich życie to życie robotów: napraw to, zrób tamto, zbuduj to; całe ich życie to sen hardware’u, a czują, czują, że TO NIE MOŻE BYĆ WSZYSTKO.

— Przecież miałem.

— Miałeś?

Nakręcił się. Głowa w noc, procesor na najwyższe obroty, chłodzenie całą powierzchnią mecha, odsuwa się więc głębiej w ciemność, w afrykański chłód, w sen przeszłości, gdzie, rozpakowawszy z wewnętrznej pamięci iguarte beznadziejnie pomieszane archiwa, znowu, znowu spaceruje gwarnymi alejkami parku, między ludźmi i zwierzętami, kłóci się z urzędnikiem przy biurowym okienku, kąpie sennego wnuka, trzęsie się w gorączce pod przepoconymi kocami, dotyka czubkiem języka powieki śpiącej kobiety, biegnie za uciekającym tramwajem, drży w okopie pod artyleryjskim ostrzałem, zasypia w pracy z głową na klawiaturze zrebootowanego komputera, wypycha ze swych lędźwi na świat płaczącego noworodka, wychodzi po nocnej szychcie na parujące wiosennym deszczem miasto, a Słońce wybucha spod widnokręgu i procesor ostatecznie przegrzewa się, mieszają się sny, czasy i linie hardware’u.

Słońce wybuchło spod widnokręgu, po afrykańsku gwałtownie, jak zawsze wybuchało nad Edenami i Irijami, a Grześ odruchowo naprężył kręgosłup, żeby szerzej rozpostrzeć czarne skrzydła. Było to już trzysta piętnaste okrążenie Ziemi przez samotnie sputnikującego Horusa I, bezwładną kulę rozpędzoną w astrofizycznym flipperze, dawno temu bowiem zużył ostatnią kroplę gazu ze zbiorników manewrowych. Albo równania się zazębią i orbita sklei się z orbitą, albo Grzesiowy Horus na dobre wypadnie z gry.

Wirował powoli. Nad-pod nim półłuk oślepiającego blasku obkreślił profil Azji i Pacyfiku, po czym runęła zza czarnej tarczy planety rozpędzona lawina poranka. Także wypłukany z zimnej nicości Horus zyskał nagle ostre kontury, przecięły go linie dnia i nocy, a każde jego skrzydło podzieliło się na pozytyw i negatyw. Żyły lodowego ognia spełzały z nich do kamiennej wątroby robota.

Grześ skupił się w wychłodzonym mechu, włączył wszystkie układy diagnostyki i termostatykę, zoptymalizował profil solarny — skrzydła piły już światło Słońca do ostatniej kropelki. Czasza Google’owego konstruktu rosła w zoomie chropowatym półksiężycem słonecznych refleksów. Grześ uruchomił odliczanie, wycelował prawe ramię, liczby malały, krzywe się zbliżały, aż wreszcie się na siebie nałożyły — i Horus w ułamku sekundy eksplodował zaprogramowanym ruchem: wyczepił żagle skrzydeł, strzelił z ramieniowej wyrzutni nicią kotwiczną oraz zwinął się w embrion-kulę.

Kotwiczka zaczepiła o konstrukt — odległy o dobre kilkadziesiąt metrów i mijający orbitę Grzesia z różnicą wektorów kilku metrów na sekundę — i Horusem szarpnęło, po czym pociągnęło w bok, po wypadkowej obu orbit. Mech jął zwijać nić, ale zanim dociągnął do jednej czwartej, ta wypadkowa przeszła w ciasny tor spiralny. Zakręciwszy się po malejącym promieniu, rozpędzony robot Grzesia rąbnął w bok reflektora.

Uderzenie wygięło mu obie golenie, zmiażdżyło prawe dysze i wgniotło prawy bark; już nie poruszy tym ramieniem. Zachował jednak łączność, miał w zasięgu co najmniej trzy otwarte satelity Black Castle i recyklowane satelity Iridium, i to się liczyło.

Odczepił nić kotwiczną, włączył magnesy i przerzucił się przez krawędź. Ta sama krawędź rzucała cień tnący wnętrze czaszy prawie dokładnie na pół, od kolektora radiowego umieszczonego w geometrycznej ogniskowej do piętrowych galerii, ciągnących się wzdłuż obręczy.

Grześ podążył zoomem po tej linii, toteż dopiero po chwili spostrzegł ruch w plątaninie mechanizmów poupychanych w owych galeriach. Jak ożywające rzeźby w zamku Draculi, wszystkie roboty wyłączone i zatrzaśnięte w swoich gniazdach zasilania i konserwacji — teraz jednocześnie się uruchamiały, rozprostowywały kończyny, wysuwały się w otwarty kosmos. Uderzenie Horusa w konstrukt musiało przejść po jego aluminiowo-tytanowym kośćcu niczym wstrząs tektoniczny po skorupie planety.

Grześ stanął na pogiętych nogach i pokulał wzdłuż metalowego żebra ku ogniskowej. Lecz zanim minął linię porażającego blasku i węglowej ciemności, dotarły doń i otoczyły ze wszystkich stron te świeżo zastartowane mechy: Horusy I i Ia, Schmitty 202, 203, 223, Hondy X, nawet jeden Usaburo Rex się tu znalazł, ze zbiornikami paliwa niczym karykaturalnym akwalungiem albo podwójnym garbem, zdolny dzięki niemu dolecieć do Księżyca i z powrotem, tudzież eksplodować dowolny bunkier orbitalny.

Grześ spróbował jeszcze odepchnąć się i dopaść do kolektora w ogniskowej, przelatując ponad i pomiędzy mechami — ale najbliższy Schmitt 203 błyskawicznie skoczył i odpalił w kolizyjny kurs, i odbił Horusa Grzesia niczym dobrze zaplanowaną bilę w snookerze, posyłając go z powrotem głęboko w wewnętrzny cień czaszy, z dala od pajęczego hardware’u zawieszonego nad centrum półsfery.

Wszystko to odbywało się w absolutnej ciszy kosmosu, nawet bez soundtracku przyspieszonych oddechów astronautów. Przymagnesowawszy się z powrotem, Grześ włączył sobie powolny beat techno.

Gwiazdy Mlecznej Drogi komponowały mu się w układy scalone i płyty główne starych pecetów; wiedział, że to Morfeusz, ale po tylu latach była to już wiedza głęboko podświadoma, równoprawna część realu.

Powoli uniósł stopę. Mechy Google’a oblizały go promieniami skanu. Wyświetlił szczere tagi. W odpowiedzi dostał jedną krótką emotę: CZEKAĆ.

Wszyscy znieruchomieli posągowo.

Po kwadransie Grześ opuścił Horusa na najniższy poziom energetyczny, pół kreski powyżej całkowitej dezaktywacji. Słońce i mrok przesuwały się po czaszy zegarowymi falami. Wzdłuż Zodiaku paradowały ZX Spectrum, Commodore 64, Atari 800XL, prehistoryczne dzieciństwo Grzesia, zapomniani bogowie hardware’u.