Андрэй Дзмітрук - Выкраданне чарадзея

Якія былі іх намеры, я ў першыя хвіліны не мог здагадацца. Аднак хутка зразумеў: юныя пасланцы Студыі Прагнозаў Н-6813 — свайго роду практыканты, кажучы нашай мовай, і накіраваныя на Зямлю для збору пэўных звестак, чым надзвычай ганарыліся; а Настаўнік, таксама зразумеў я, жыве тут ужо даволі доўга, ведае пра нас усё і знаходзіўся сярод нас, мабыць, з мэтай асвойтацца, каб потым прымаць практыкантаў. Няма сумненняў, што іх Студыя Прагнозаў рыхтуе спецыялістаў па Зямлі, якіх ім, нягледзячы на рознабаковую пра іх інфармацыю, тым не менш не хапае. Магчыма, паняцці «вычарпальная інфармацыя» і ў іх і ў нас не супадаюць.

Настаўнік пасадзіў нарэшце сваіх падапечных, і яны надзелі на галовы зіхатлівыя абручы (прылады для хуткага і глыбокага засваення, як я здагадаўся), і такім чынам пачаўся першы ўрок для іх па Зямлі ўжо непасрэдна на Зямлі.

Цяжка перадаць, што я перажыў, назіраючы гэты ўрок. Здзіўленне? Збянтэжанасць? Захапленне?.. Настаўнік мала гаварыў, скупымі і сціслымі фразамі-формуламі вызначаючы толькі пэўныя вехі, абагульненні; затое яго міміка, позірк, які бурна мяняўся, былі настолькі разнастайныя і багатыя і неслі, як відаць, такое мноства інфармацыі і з такой інтэнсіўнасцю, што мой транскамунікатар адразу ж перагрэўся, я ўжо нічога не разумеў і вымушаны быў выключыць машыну. Усё было ясна: Настаўнік — унікальны выкладчык і прадмет ведае, вядома, выдатна, на зайздрасць кожнаму з нас.

Яны знялі свае абручы, урок скончыўся, пачалі спрачацца. А тут і мой транскамунікатар паспеў астыць, і я ўключыў яго і зноў пачаў разумець іх размову.

Гасцей, як высветлілася, цікавіла разумная істота гэтай планеты, якую яны, між іншым, называлі «Хі», што ў перакладзе з іх мовы азначае «яйка». Такое было яго заданне — яны жадалі неадкладна ўбачыць гэту разумную істоту, прасачыць з дапамогай спецыяльных прыладаў яго эвалюцыю, а таксама разлічыць, як яна скончыцца. Трэба сказаць, што самым дзівосным з іх дзівоснай апаратуры быў эвальвентар, гэта значыць расшыфравальнік, узнаўляльнік чаго-небудзь ад пачатку да канца, няхай гэта «што-небудзь» пачалося нават мільён гадоў таму назад. Да эвальвентара падключаўся дэкуртар, або скарачальнік, які паскараў працэс, а таксама — амнівізар, з дапамогай якога ёсць мажлівасць усё выразна назіраць — прызначэнне гэтых апаратаў я зразумеў пазней. Адным словам, узброены яны былі казачна, і не цярпелася ім сваё ўзбраенне выпрабаваць на справе. Але Настаўнік прасіў не спяшацца, вывучыць напачатку хоць бы флору і фаўну гэтай вось паляны. І яны да часу пакінулі свае грозныя апараты і разбрыліся, а выкладчык іх сядзеў з усё тым жа пяшчотна-сумным выразам твару.

А мне было цікаўна назіраць, як маладыя рухаюцца па паляне, раз-пораз робячы вялікія скачкі (гэту асаблівасць ноблаў я ведаў яшчэ з першай сустрэчы з імі васемнаццаць гадоў таму назад), якім пазайздросцілі б самыя славутыя нашы спартсмены.

І вось адзін з іх, вышэйшы, якога ў далейшым мы будзем называць «Першы», наткнуўся на адзінокі пень, убачыў лужыну каля яго, зачэрпнуў далонню, прыгледзеўся і здзіўлена вымавіў:

— Лон!

— Так, — сказаў Настаўнік — Па-мясцоваму будзе «дафнія».

— Як тут апынуўся наш лон? І такі дробненькі! І чаму ён плавае?

— Тут жывуць таксама сухапутныя лоны, якія скачуць, — адгукнуўся Настаўнік. — Яны таксама дробныя. І паразітуюць на жывых.

— І разумных? — спытаўся Другі, які падышоў.

— І разумных.

— Нашы ў сто адзін раз больш.

— У сто адзін і шаснаццаць сотых, — паправіў Настаўнік. — І нашы на нас не паразітуюць.

— Гэта і немагчыма, — засмяяўся Другі.

— Ты верыш у той стары прымітыў? — насупіўся Першы.

— Тэорыя Спіу не прымітыў, — з лагоднай усмешкай вымавіў Настаўнік. — Яна была стройная.

І яны зноў пачалі спрачацца, і з іх спрэчак я зрабіў вывад, што нейкі іх мудрэц Спіу ў свой час распрацаваў тэорыю, у якой даводзілася, што ноблы паходзяць ад лонаў, гэта значыць ад іх дафніяў: сведчаннем таму некаторыя іх старыя эмблемы, статуэткі, культ насякомых у продкаў, а таксама ўменне ноблаў цудоўна скакаць. Далей я ўразумеў, што тэорыя іх мудраца была з часам адрынутая, аб'яўленая лжэнавуковай і аддадзеная забыццю, а новая гаварыла, што ноблы паходзяць ад ноблаў, і гэта цяпер лічылася настолькі аксіёматычным, што, нават маючы на ўзбраенні такія разумныя машыны, як эвальвентар, амнівізар і іншыя, з дапамогай якіх можна было б за самы кароткі час аднавіць і прасачыць на экране іх эвалюцыю, яны адмаўляліся ад такога доследу, бо падобнае расцэньвалася як учынак невуцкі, а то і амаральны, а таму правесці такі дослед проста нікому і ў галаву не прыходзіла. Ноблы паходзяць ад ноблаў — гэта зразумела і дзіцяці, гэта быў абсалют.