Андрэй Дзмітрук - Выкраданне чарадзея

Гэтая ваша любоў... яна невыносна цяжкая... Навошта яна?

— Без любові не бывае шчасця, — ціха адгукнулася я. — Без любові да мужа, дзіцяці... Без гэтага я не ўяўляю сваё жыцця. Гэта і ёсць шчасце. Шчасце любіць і быць любімай.

Ліелаш авалодала сабой.

— Я не ведаю, што такое шчасце. Такога пачуцця ў нашай навуцы няма. Я яшчэ не вырашыла, што мне рабіць з вынікамі маіх даследаванняў.

— Абнародаваць іх, — не стрымалася я.

— Шахноза, — з дакорам глянула яна, — я не вырашыла лёс гэтых вынікаў, але табе, Шахноза, я ўдзячная... Бывай!

Насуперак свайму звычаю Ліелаш не знікла. Яна выйшла з пакоя, перасекла двор, пакрочыла па дарозе.

У акно я бачыла, што адыходзіць ёй не хочацца і таму крок яе павольны, а спіна напружаная. Але ні я, ні яна не мелі магчымасці змяніць што-небудзь у гэтай сітуацыі.

Яна марудна ўзнімалася па дарозе, а я глядзела ёй услед.

Трэба жыць... Нельга не любіць.

Недалёка ад Плішкяя, трохі вышэй вусця безыменнага ручая, па правым беразе Нёмана цягнецца балота. З іншых трох бакоў яго апярэзвае лес, глухі сыры ельнік: зямля тут тлустая, але грунтовыя воды стаяць ля самай паверхні. А на самім балоце растуць каравыя чэзлыя сасонкі. Яны і паміраюць недаросткамі; падгнілыя ствалы падаюць на белаваты тарфяны мох, прасякаюцца вадой і ў хуткім часе парахнеюць; так у балоце напластоўваецца торф. Зараз гэты пласт ужо тоўсты: «вокнаў» у дрыгве засталося няшмат, і ступаць па балоце можна без асцярогі. Тут знаходзяць прытулак звяры, а вось мясцовыя жыхары амаль не зазіраюць на балота, хоць журавін на ім процьма.

Балота карыстаецца благой славай. Поўна ў ім снарадаў і бомбаў, што не разарваліся, застаўшыся ў дрыгве з вайны. Калі ў той засушлівы год загарэўся тарфянік, выбухі два месяцы скаланалі наваколле. Не знайшлося смельчакоў, якія б сунуліся на балота, і пажар урэшце пагас сам сабой. Але і зараз людзі абыходзяць балота, бо невядома, якія яшчэ ў ім тояцца небяспекі.

На паўднёвым баку балота ёсць выспачка — пясчаны пагорак на самым яго краі, які мясцовыя жыхары называюць Купінай. Ад сцяжыны, што пятляе па беразе Нёмана, аддзяляе яго метраў дзвесце дрыгвы. Калі тут залезці на сасонку, можна акінуць позіркам усё балота. Скрозь у блакітных шматках адкрытай вады і зялёных купах кволых сасонак, цягнецца яно без канца і краю — не адрозніш, дзе ж удалечы канчаецца багна і пачынаецца зямля, сухі лес або неба. А на поўдні, рукой падаць, спакойна нясе свае воды Нёман, схаваны за зараснікамі вербняку, а трохі далей, ніжэй па цячэнні, тырчыць з гэтых кустоў скрыўлены металічны каркас. Там некалі быў мост; яго ўзарвалі яшчэ ў сорак першым, а потым не ўзнавілі — шаша прайшла ўбаку.

У той дзень на балоце было шасцёра: Вілюс Арвідас, ляснічы, і Рычардас Станюліс, журналіст, — абодва з жонкамі і сынамі. Трапілі яны сюды па волі выпадку. Прыехалі адпачыць у Палангу, пасяліліся па суседству і пасябравалі. Паганае надвор'е — дождж ліў штодня з ранку да вечара — спрыяла таму, каб яны сышліся, і неўзабаве суседзі дапамаглі адзін аднаму бавіць нудныя дні запозненага водпуску. З курорта яны вырашылі паехаць, Рычардас Станюліс прапанаваў па дарозе дадому назбіраць журавін. Ён ведаў выдатнае месцейка — па расказах...

Уранні непагоднае неба зноў абяцала дождж. Аднак да канца дня вецер разагнаў хмары, агаліўшы па-восеньску цьмянае неба, і адно на захадзе яшчэ пунсавела празрыстае пер'е, сплеценае ў кучаравыя, ускудлачаныя па краях гірлянды. Яны віселі нерухома. А можа, так толькі здавалася — хмары былі вельмі далёка, напэўна, над морам.

Блакітныя цені, што адкідваліся негустымі кронамі сасонкаў, усё доўжыліся, нарэшце зліліся разам, ірваным пакрывалам заслаўшы парыжэлыя купіны. Журавіны хаваліся ў прасякнутым вадой моху і здаваліся бурыя, як балотная вада. А выцягнутыя на свет, пунсавелі, быццам кроплі крыві.

Журавінамі была густа ўсыпана кожная купіна. Мужчын ахапіў неўтаймоўны азарт, які ўзнікае ў такія хвіліны, калі часу ў абрэз, а работы яшчэ неўзаранае поле і ты спяшаешся, ведаючы, што ўсё роўна не паспееш...

А маленькія сыны не гэтулькі збіралі ягады, колькі скакалі навыперадкі з купіны на купіну. Адно гора з імі — абое паспелі ўжо да пояса прамокнуць; праўда, не мерзлі, толькі расчырванеліся ад беганіны на чыстым паветры. Бацькі ўсё сунімалі іх, палохаючы змеямі, для якіх тут на самай справе было занадта мокрае месца. Добра, што дзеці хутка стаміліся.