Stanisław Lem - Człowiek z Marsa

Inżynier wszedł ze mną do małej ciemni, zachlupotały odczynniki i zapłonęło małe rubinowe światełko. Płyny przelewały się w mieszałkach, strumień wody ciekł z kranu. Osunąłem się na taboret. Odczuwałem ogromne zmęczenie i zdawało mi się, że nie spałem chyba od miesięcy. Ale inżynier pochylił się nad kliszami i momentalnie zapomniałem o znużeniu i bezsenności — już byłem przy nim. Klisza pod światło ukazywała jedno zaczernione miejsce, jakieś niewyraźne równoległe smugi, w samym centrum była spalona zupełnie. Druga dała obraz podobny. Wszystkie inne, które brałem do ręki, były spalone.

— Na nic, psiakrew — zaklął inżynier. — Trzeba robić jeszcze raz. Tylko skrócimy dwa razy czas ekspozycji: diabelnie przenikliwe są te promienie.

— Pan już nie pójdzie, panie inżynierze — powiedziałem. — Teraz moja kolej. Dosyć z pana. Kiedy wyszedł pan z kamery, miał pan czerwoną twarz, a wie pan, co to znaczy.

Inżynier protestował, ale postawiłem na swoim. Poszliśmy znowu po płyty i z nowym zapasem wszedłem do kamery. Przyznaję, że w pierwszej chwili było mi nieswojo. Pierwszy raz byłem sam na sam z naszym tajemniczym, śmierciodajnym gościem — a jego tykanie, chwilami podobne bardzo do słabego ludzkiego rzężenia (a może była to tylko gra mojej wyobraźni) także nie działało uspokajająco.

Przykładałem szybko klisze, patrząc na umocowany na przegubie stoper i wybiegłem z naświetlonymi z kamery, gdzie je przejmował ode mnie inżynier. Gdy ostatnia klisza została eksponowana, poszliśmy do ciemni.

I znowu te ciągnące się minuty naprężenia, płyty chlupotały w szerokich miskach, jakieś plamy pojawiały się na ociekającym wodą szkle, jakieś cienie znaczyły się, potęgowały, jaśniały… Dwie klisze były spalone. Inżynier sprawdził ich numery, porównał z planem maszyny i powiedział:

— Centrum promieniotwórcze jest między dwoma dolnymi, szklistymi otworami. Tam się te dwie płyty spaliły.

— A reszta? — spytałem, usiłując zaglądać mu przez ramię.

— Jeszcze chwila, tylko dam do utrwalacza. Stoper tykał w ciemności, słychać było nasze przyspieszone oddechy.

Wreszcie inżynier wyjął płyty z kąpieli i wyszliśmy na korytarz.

— Oto pierwsza: splot jasnych i ciemnych smug, jakieś linie, a to, czy to nie owalny słaby cień? Tak, ależ to jest…

— Tak, to jest gruszka centralna, ma pan słuszność. Ten cień wskazuje na to, że ona jest nieprzenikliwa dla promieni, i to wyjaśnia już jedno, mianowicie, że działanie emisji jest dla plazmy zawartej w gruszce nieszkodliwe tylko dlatego, że ona jest z jakiegoś zagadkowego materiału, który tych fal nie przepuszcza.

Druga i trzecia klisza: dalsze szczegóły w postaci nawarstwionych cieni, krzyżujące się smugi ciemniejsze i jaśniejsze…

— Te bardzo ostre — objaśniał mnie inżynier — pochodzą od kabli, czy też rur przechodzących przy samej powierzchni, do której pan klisze przykładał, a te zamazane z części bardziej odległych.

— Czy pan coś wie, czy pan się jakoś orientuje? — zapytałem cicho.

Inżynier uśmiechnął się.

— Zbyt dobre ma pan pojęcie o mojej wiedzy… Na razie wiem tyle co pan. Trzeba będzie zrobić kilka szkiców.

Udaliśmy się do laboratorium, gdzie Fink wziął do ręki ołówek i począł rzucać na wielki, rozpięty na desce arkusz jakieś proste i krzywe, rzutował je, obracał klisze na różne strony, aż wreszcie na białym papierze ukazał się splot konturów, który w całości przedstawiał bryłę obrotową zbliżoną do stożka.

— Mechanizm poruszający jest już prawie jasny… — mruczał inżynier — ale co nam z tego… Jak wyjąć to diabelne jądro ze skorupy, oto orzech.

— Czy przynajmniej jakaś zasada konstrukcji jest dla pana zrozumiała? — spytałem.

— Widzę, że jest to diablo zawiłe, są tam części mające niewątpliwie coś wspólnego z układami transformatorowymi, jakby kable, ale co, u licha, jest źródłem energii? Pojęcia nie mam. Nie widzę żadnych części obrotowych.

_ Wydaje mi się, że stukot wychodzi raczej z górnej części stożka — zauważyłem. — Może się mylę.

— Nie, mnie to też się nasunęło, tam jest część ruchoma: to będzie to — zadecydował, wskazując na cień niewyraźny, jakby trójkąta o różnych bokach, który wyglądał jak…

— Ależ tak, panie inżynierze — zawołałem — toż to wygląda całkiem jak bąk, dziecinny bąk…

— Myśli pan? — inżynier zmarszczył brwi. — Zasada żyroskopowa, a więc jego sercem byłby żyroskop. Zdaje mi się, że ma pan rację — powiedział po chwili i rzucił parę linii na rysunek. Teraz w centrum bryły widniał bąk podobny do dwu stożków złączonych podstawami. Był on umieszczony w przerwie centralnego cienia — jakby rury, która szła środkiem maszyny, przerywając się dla przyjęcia bąka, a kończąc w górze rozetą, na której umieszczona była tajemnicza gruszka.

— Idziemy — powiedział inżynier, wyrwał z deski kilka pluskiewek, które trzymały papier, zwinął go w rulon i wziął pod pachę.

Nasze wejście zostało przyjęte w naprężonym oczekiwaniu. Inżynier rozłożył papier przed profesorem i objaśniał krótko.

— Zasada działania jest mi zupełnie niezrozumiała

— powiedział. — Widzę drogę, jedyną: trzeba zatrzymać promieniowanie, oto conditio sine qua non.

Widdletton patrzył na niego spod przymrużonych powiek i słuchał w milczeniu.

— Ponieważ jedynym, jakby centralnym elementem mechanicznym jest ten bąk, czy też żyroskop, odkryty właściwie, a nie jest to zresztą stuprocentowe, przez McMoora — wszyscy spojrzeli na mnie ze zdziwieniem — trzeba go zatrzymać. Ten rozwiany cień na kliszy wskazuje, że to jest jedyna część ruchoma. Nie wiem, może to głupia analogia z sercem ludzkim, ale wydaje mi się, że trzeba to unieruchomić. Może wtedy będzie można się zająć demontażem…

— A jak pan to chce zrobić? — spytał profesor.

— Widzę jedyny sposób: jak wiadomo z tragicznego doświadczenia profesora Hawłeya, atakować centralnej gruszki z plazmą nie można, próbę wyjęcia jej przypłacił on śmiercią. Trzeba wobec tego przebić pancerz stożka w tym miejscu — rzucił czerwoną kredę na arkusz — i za pomocą jakiegoś instrumentu wstrzymać żyroskop w jego akcji.

Nastąpiło milczenie. Przerwał je doktor:

— Załóżmy, że samo wiercenie dziury w pancerzu odbędzie się w ciszy i spokoju. Przypuszczam jednak, że taki organ, jak to tak zwane serce, jest jakoś od intruzów broniony, i że próba zatrzymania go skończy się smutno.

— Ja także jestem o tym przekonany — powiedział inżynier — ale innej drogi nie widzę. — I usiadł. Widdletton rozglądał się szczegółowo w rysunku, porównywał go ze zdjęciami, a potem spojrzał na zegarek.

— Moi panowie — powiedział — tu nie chodzi o mądrość czy głupotę. W tym wypadku ja nie jestem już waszym przywódcą, proszę, będziemy głosować: czy mamy pójść za propozycją inżyniera Finka? Proszę się dobrze zastanowić, może jest inny projekt?

— Ja mam projekt… — powiedziałem. — Trzeba zrobić tak: dziurę wywiercić automatyczną wiertarką sterowaną na odległość. To się da zrobić. A obserwacje prowadzić przez zmontowany w kamerze telewizor i odpowiednio działać.

— Odpowiednio, to znaczy jak? — spytał Frazer.

— Może uda się wykombinować taki przyrząd, który by mógł, sterowany na odległość, demontować maszynę… coś w rodzaju robota…

— Myśl jest bardzo dobra — powiedział inżynier — ale, niestety, czasu mamy mało. Takich aparatów gotowych nie ma, a zamówić, nawet drogą lotniczą, to potrwa co najmniej trzy dni.