I-van Ê-phơ-rê-mốp - Tinh Vân Tiên Nữ

— Sinh ra từ ánh sáng sao và bọt biển — Vê-đa Công nghe thấy tiếng thì thào của Tsa-ra và đưa mắt nhìn trộm cô gái.

Khuôn mặt trông nghiêng rắn rỏi, như khắc bằng gỗ hay đẽo bằng đá của Tsa-ra gợi cho người ta nhớ đến các dân tộc cổ xưa. Cái mũi nhỏ, thẳng, hơi tròn, vầng trán hơi hớt ngược về phía sau, cái cằm khỏe, và chủ yếu là khoảng cách từ mũi đến tai khá xa, tất cả những đặc điểm ấy của các dân tộc vùng Địa-trung-hải thời cổ được phản ánh trên gương mặt Tsa-ra.

Vê-đa ngắm nhìn Tsa-ra từ đầu đến chân một cách kín đáo, và nghĩ ở chị ta, mọi cái đều hơi «thái quá». Da quá mịn, eo quá thanh, hông quá rộng… Và chị ta lại cố ý vươn người thật thẳng, vì thế cặp vú rắn chắc nổi rõ lồ lộ. Có lẽ họa sĩ cần chính những đường nét được biểu lộ mạnh mẽ như thế chăng?

Một dãy đá tảng chắn ngang đường, và Vê-đa phải thay đổi quan niệm vừa hình thành.

Tsa-ra Nan-đi nhảy từ tảng đá này sang tảng đá kia một cách nhẹ nhàng lạ thường như nhảy múa.

«Chắc chị ấy mang trong mình huyết thống của người da đỏ — Vê-đa tự nhủ — Rồi ta sẽ hỏi xem…».

Họa sĩ nói tiếp: — Để sáng tác bức tranh «Người con gái của Tê-tít», tôi cần ở gần biển, làm thân với biển, vì cô gái Cơ-rét của tôi phải xuất thân từ biển, cũng như An-phơ-rô-đít. Nhưng phải làm sao cho bất cứ ai cũng hiểu điều đó. Khi tôi dự định vẽ «Con gái của Gôn-đơ-van-na», tôi đã làm việc ba năm ở một Trạm lâm nghiệp tại châu Phi xích đạo. Sáng tác xong bức tranh, tôi làm thợ cơ khí trên tàu trượt nước bưu vụ, và hai năm trời, tôi chở bưu phẩm trên Đại-tây-dương đến phân phát cho tất cả các nhà máy đánh cá, nhà máy an-bu-min và làm muối. Các anh các chị biết đấy, đó là những nhà máy nổi trên những bè khổng lồ bằng kim loại.

Có lần, vào buổi chiều, tôi lái tàu của tôi đi vào trung tâm Đại-tây-dương, tiến về phía Tây A-xo-rơ, nơi dòng nước ngược gặp dòng biển phía Bắc. Ở đấy bao giờ cũng có sóng lớn dựng lên như bức tường thành, đợt nọ tiếp đợt kia. Tàu trượt của tôi khi thì bay vút lên gần những đám mây thấp, khi thì bổ nhào xuống khoảng trũng giữa các dải sóng. Chân vịt rú lên, tôi đứng trên cái cầu tàu cao, cạnh tay lái. Và bỗng nhiên, tôi không bao giờ quên được cảnh này.

Các bạn tưởng tượng ra một luồng sóng cao hơn tất cả các luồng sóng khác đang vùn vụt lao về phía tôi. Đứng trên ngọn con sóng khổng lồ ấy, ngay dưới những đám mây thấp dày đặc màu hồng ngọc, là cô gái có nước da màu đồng đỏ. Làn sóng dồn tới không có tiếng động, và cô gái bay theo sóng, kiêu hãnh vô cùng trong sự đơn độc của mình giữa đại dương mênh mông. Tàu trượt của tôi bay vọt lên, và chúng tôi băng qua gần cô gái đang niềm nở vẫy chào chúng tôi. Ngay lúc đó, tôi để ý thấy cô ta đứng trên la-ta, các bạn biết chứ, đó là tấm ván có gắn ắc-quy và động cơ điều khiển bằng chân.

— Tôi biết — Đa-rơ Vê-te đáp — cái đó chính là để lướt trên sóng.

— Điều làm tôi xúc động nhất là xung quang không có gì hết: những đám mây thấp, đại dương bao la hoang vắng, ánh sáng chiều hôm và cô gái lướt trên ngọn sóng đồ sộ. Cô gái ấy…

— Là Tsa-ra Nan-đi! — Ép-đa Nan nói — Điều đó dễ hiểu thôi. Chị ấy từ đâu đến?

— Hoàn toàn không phải là do bọt biển và ánh sáng Mặt trời sinh ra! — Tsa-ra phá lên cười, tiếng cười giòn giã đột nhiên cao vút lên — Lúc ấy tôi vừa từ rời khỏi chiếc bè của nhà máy an-bu-min. Dạo ấy chúng tôi đậu trên bờ Xác-gát [32] Miền biển ở bên trong vòng luân chuyển của các dòng biển, ở đó có rong mọc kín mít. , nơi nuôi các cơ-lo-ren-la [33] Loại rong biển giàu an-bu-min, trồng theo phương pháp nhân tạo, dùng làm thức ăn có an-bu-min (tưởng tượng). , còn tôi là cán bộ sinh vật học.

— Cho là thế đi — Các-tơ Xan đành công nhận — Nhưng từ lúc ấy, đối với tôi, chị đã trở thành người con gái của Địa-trung-hải, do bọt biển sinh ra. Chị là hình mẫu hết sức cần thiết cho bức tranh sắp tới của tôi. Tôi đã mong chờ suốt một năm.

— Có thể đến xem các tác phẩm của anh được không? — Vê-đa Công hỏi.

— Xin mời, nhưng đừng đến trong giờ làm việc, tốt hơn hết là đến vào buổi chiều. Tôi làm việc rất chậm và bất cứ ai có mặt trong lúc ấy đều khiến tôi không thể làm việc được.

— Anh vẽ bằng màu à?

— Công việc của chúng tôi không thay đổi mấy qua hàng ngàn năm tồn tại của hội họa. Các quy luật quang học và mắt người vẫn như thế. Sự cảm thụ một số sắc thái đã trở nên sắc sảo hơn, người ta đã nghĩ ra những màu cơ-rôm-ca-tốp-ti-ríc [34] Những màu có sức phản xạ mạnh ở bên trong (tưởng tượng) mới lạ, có sự phản xạ bên trong lớp màu, đã tìm ra những cách mới trong việc hòa màu sắc. Nhưng nói chung, người họa sĩ thời thượng cổ vẫn làm việc như tôi đang làm bây giờ. Mà về một số mặt, họ còn làm giỏi hơn tôi là đằng khác… Tin tưởng, kiên nhẫn là những đức tính mà chúng ta còn thiếu, chúng ta đã trở nên quá nóng nảy và thiếu tin tưởng vào lẽ phải của mình. Mà đối với nghệ thuật thì đôi khi sự ngây thơ lại tốt hơn… Tôi lại nói lan man rồi… Ta đi đi, Tsa-ra.

Tất cả dừng lại, nhìn theo họa sĩ và người mẫu vẽ của anh.

— Bây giờ tôi biết anh ấy là ai rồi — Vê-đa thốt lên — Tôi đã xem bức họa «Con gái của Gôn- đơ-van-na».

— Tôi cũng thế — Ép-đa Nan và Mơ-ven Ma-xơ đồng thanh lên tiếng.

— Giôn-đơ-van-na là xứ Gôn-đơ ở Ấn-độ phải không? — Đa-rơ Vê-te hỏi.

— Không. Đấy là tên gọi chung các lục địa phương Nam. Đại để là xứ sở của chủng tộc da đen thời cổ.

— Thế bức tranh «Con gái chủng tộc da đen» ấy như thế nào?

— Bức tranh giản dị thôi: Một cô gái da đen đang đi về phía trước một bình sơn nguyên của thảo nguyên, trong ánh sáng Mặt trời chói lọi, ở rìa một khu rừng nhiệt đới đáng sợ. Nửa mặt và nửa thân được chiếu sáng rực rỡ. Tấm thân rắn chắc như đúc bằng kim loại, khiến người xem có cảm giác như sờ mó được. Nửa kia ở trong khoảng sáng lờ mờ, trong suốt, sâu thăm thẳm. Một chuỗi răng thú trắng nhởn xâu vào dây quàng quanh cái cổ cao, mái tóc ngắn búi ngược trên đỉnh đầu, viền một vòng hoa đỏ rực như lửa. Tay phải cô gái giơ cao quá đầu, gạt cái cành cây cuối cùng chắn trên đường, tay trái đẩy một thân cây có gai ra xa đầu gối. Cái cử động bị dừng lại của cơ thể, hơi thở thoải mái, đà vung mạnh mẽ, tất cả toát ra vẻ vô tư lự của sức trẻ trung hòa với thiên nhiên không ngừng biến đổi như dòng nước. Sự thống nhất đó được xem như là công thức, như một sự quan niệm trực giác về thế giới… Cặp mắt thẫm màu nhìn đăm đăm về phương xa, qua cái biển cỏ màu xanh da trời, hướng về những dãy núi mờ mờ khiến ta cảm thấy hết sức rõ vẻ lo ngại, vẻ chờ đợi những thử thách vĩ đại trong một thế giới mới lạ vừa được khám phá ra!