Aleksandr Belyayev - Jahongir

— Ko‘pgami? — tashvishlanib so‘radi Emma.

— Bilmadim, harholda tez qaytmasam kerak. — U xotini bilan sovuqqina xayrlangdi-da, Gotlib hamrohligida chiqib ketdi.

Emma Zauyer ketganiga yig‘lashini ham, bolani qoldirgani uchun quvonishini ham bilmasdi.

Shtirnerdan ishonch qog‘ozi bo‘lgani uchun Zauyer Elza Glyuk villasiga hech qanday to‘sqinliksiz kirib, butun binoni ko‘zdan kechirib chiqdi.

Bo‘m-bo‘sh xonalardan birida bir bo‘lak metall qotishmasi gopildi. Polda spiral va chinnidan yasalgan izolyator parchalari, har turli qisqichlar sochilib yotardi.

— Boplabdi! — dedi Gotlib eritilgan qotishmani ko‘zdan kechira turib. — Shtirner sirni bekitishni biladi. Bu yerda qandaydir apparat turganligi aniq. Ammo polga bitta uchqun ham tushirmasdan shuncha metallni qanday qilib eritdiykin?

— Bu yerda qiladigan ishimiz qolmadi, Gotlib. Bunga bas keladigan qurolni qidirishimiz kerak. Usha diplomsiz olimingiz qayerda o‘zi?

— Moskvada.

Oradan bir oy o‘tgach, Zauyer bilan Gotlib Zafar darvozasidan uncha uzoq bo‘lmagan TverskayA-Yamskaya ko‘chasidagi uyga kelishdi. Olti qavatli binolar asfalt yotqizilgan maydoncha atrofini gir o‘rab olgan edi. O‘ynab yurgan bolalarning qiy-chuvi baland devorlarga urilib jaranglab eshitilardi.

— Shu yerda bo‘lishi kerak, — dedi Gotlib kvartiralarning yo‘lkadagi eshikka qoqib qo‘yilgai nomerlarini ko‘zdan kechirib. — Yuring, Zauyer. Hozircha hammasi joyida.

— Ha, jin ursin, qachon tamom bo‘ladi bu zinapoya? Qiziq, liftsiz qanday yashar ekan bu odamlar? — derdi Zauyer hansirab. — Nechanchi kvartira edi?

— Yigirma to‘qqizinchi.

— Manavi yigirma beshinchi. Demak, eng tepasida ekan.

— Hechqisi yo‘q, sizga yurish foydali, judayam semirib ketibsiz, Zauyer, — dedi Gotlib qo‘ngiroq tugmachasini boyeib.

Kachinskiyning uyiga kirib, Zauyerning hafsalasi pir bo‘ldi. Na xonadagi jihozlar, na ixtirochining o‘zi Bauyer tasavvur qilganidek edi.

U odatda ixtirochilarning uyida bo‘ladigan tartibsizlikni, har turli mashina va apparatlar qalashib yotgan kabinetni ko‘raman, deb o‘ylagan edi.

Kachinskiyning xonasi zamonaviy Faustning laboratoriyasiga sirayam o‘xshamasdi.

Bu derazasi kattakon chog‘roqqina xona edi. Deraza yonida ustiga yozuv mashinkasi qo‘yilgan stol. Bu yozuv stoliga taqashtirib qo‘yilgan kichkina stol ustida ham yana bitta mashinka. Mashinkalarning biri ruscha, ikkinchisi lotincha harfda yozadi. Stol tepasiga, devorga Fletner sistemasi bo‘yicha ishlaydigan shamol dvigatelining kichkina chizmasi osib qo‘yilgan. Bularga qarab turib, uy egasining nima ish bilan shug‘ullanishini ham bilib bo‘lmasdi.

Keng turk divann ustiga Gryoz kartinasidan durustgina ko‘chirilgan nusxa osib qo‘yilgan. Unda Gryozga xos uslubda, ya’ni ko‘zlari soddamug‘ambir qilib ishlangan qiz surati aks ettirilgan. tt Suratga qarab turib, Zauyerning peshonasi tirishdi. Chunki Emma esiga tushib ketgan edi. Emmani birdan sevib qolgan paytlarida uni mana shunaqa qizlarga o‘xshatib yurardi.

Bu surat yonida manzara tasvirlangan yana ikkita kartina osig‘liq turibdi. Alohida stolchaga Klodtning Leningradda, Anichkiy ko‘prigidagi mashhur otlar uyuri haykalining cho‘yandan ishlangan jajji nusxasi qo‘yilgan.

Kichkina bufet, ko‘zguli shkaf, xonanyng o‘rtasida ustiga oppoq dasturxon yopilgan stol va suyanchig‘i baland, charm qoplangan bir necha stul — xonadagi jihozlar mana shulardan iborat edi.

Hammayoq ozoda va saranjom. Shu ham Zauyerni hairatga solgan edi. Bu xonada o‘tiryb, odam o‘zini Moskvada emas, balki Berlinda yoki Myunxendaman, deb tasavvur qilardi.

Rus ixtirochisini ham u butunlay boshqacha deb o‘ylagandi. Zauyerning fikricha, bunday toifadagi odamlarning qiyofasi ham o‘ziga xos bo‘lishi kerak edi. Ammo Zauyer bilan Gotlibning qarshisida ko‘rinishi odmi, malla sochlari orqasiga silliq taralgan, ko‘kko‘z, soqoli yaxshilab qirilgan yoshginv yigit turardi. U egniga ipduxobadan tikilgan to‘q jigarrang ko‘ylak kiyib, galife shimining pochasini qo‘nji tor etikka tiqib olgan edi.

Uning yonida xotini — oq kofta kiygan chehrasi ochiq ayel jilmayib turardi. s «Yanglishmadikmikin ishqilib?» — degan o‘i utdi Zauyerning ko‘nglidan. Lekin ular yanglishishmagan edi. Mehmonlar o‘zlarini tanishtirishgach, tez orada suhbat qizib ketdi.

«Bu odam ham, — deb o‘ylardi Zauyer, — ehtimol, Shtirnernikiday qudratli kuchga ega bo‘lsa kerak, lekin judayam oddii hayet kechirar ekan, ko‘rinishi ham soddagina! Nahotki u Shtirnerga o‘xshab mana shu kuchni o‘z manfaati yo‘lida ishlatmasikin Nahotki hammadan badavlat, hammadan zo‘r bo‘lishni xohlamasikin? Yeki chindan ham bu yerning odamlari boshqacha fikr qilisharmikin-a?…»

Zauyer o‘z savoliga chetdan javob olishga urinib kurdi.

— Ayting-chi, — deb murojaat qildi u Kachinskiyning xotiniga hazil-mutoyiba bilan, — atrofidagilarga jumladan, sizga ham, istagan hukmini o‘tkaza oladigan er bilan yashashga qo‘rqmaisizmi?

Kachinskaya hayron bo‘lib qoshlarini chimirdi.

— Nega qo‘rqishim kerak? Menga qknday hukm o‘tkazishi mumkin? Bunaqa gap xayolimga ham kelgan emas. Tajriba o‘tkazish uchun maxsus laboratoriyasi bor.

Kachnnskiy miyig‘ida kulib qo‘edi.

— Harholda xatarli kuch-da, bu, — dedi Zauyer bir oz o‘ng‘aisizlanib.

— Boshqa hamma kuchlarga o‘xshagan, — deb javob berdi Kachinskiy. — Nobel tabiatni o‘zlashtirishda inson mehnatini yengillashtirish, ya’ni granitni portlatish uchun dinamitni kashf qildi. Lekin inson bu ixtironi dahshatli qirg‘in quroliga aylantirdi. Bundan ranjigan Nobel odamzod oldidagi begunoh aybini sal bo‘lsa ham yuvish maqsadida dinamitdan tushgan daromad hisobiga xalqaro mukofot ta’sis etdi. Bu masaladan Shtirner ham mustasno emas. U ham bu yangi kuchdan o‘zining garazli maqsadi yo‘lida foydalangan. — Hamma gap bolta kimning qo‘liga tushishida, — deb davom etdi Kachinskiy. — Birov u bilan o‘tin yoradi, boshqa birov esa odamning kallasini oladi. Shtirner jamiyatga qarshi kurash boshlamasidan ancha oldinroq bu xavf ma’lum bo‘lgan edi. Mening dastlabki tajribalarim keng ommaga oshkor bo‘lgach, boshim g‘alvadan chiqmay qoldi. Bir necha xotin uyimga kelib, yovuz odamlar uzoqdan turib bizni sehrlayapti, deb shikoyat qilishdi. Ular ana shu «jodu» dan xalos qilishimni so‘rab, yalinib-yolvorishdi. Hatto bittasining aytishicha, Xarkov universitetining qandaydir talabalari uni shu darajada «elektrlashtirib» qo‘yar emishki, temir simyog‘ochlar yonidan o‘tgan paytda badanidan chirsillab uchqun chiqib ketarmish. «Kalish bilan shohidan tikilgan shlyapa kiyib yursam, uchqun chiqmaydi. Endi nima qilishim kerak? Kechasi yotganimda elektr to‘lqinlari badanimda jimirlab yurganini sezaman, qulog‘imga: «Endi sen bizning qo‘limizdasan!» — degan ovozlar eshitiladi, deb shikoyat qildi. Men unga shohi ko‘rpa yopinib, bir tomoni sim bilan isitish trubasigaulangan birorta metall buyum ushlab yotishni maslahat berdim. «Xuddi radiopriyomnikdagiga o‘xshab, o‘sha sim sizni yer bilan bog‘lab turadi», — dedim. Keyingi safar kelganida u mening maslahatim foyda berganini aytdi. «Yerga bog‘lanishi» bilan tok yerga o‘tib ketib, bemalol uxlayotgan emish. Boshqa nima ham deyishim mumkin? Bular shunchaki asabiy yoki es-hushi joyida bo‘lmagan ayollar edi. Hatto ixtirongni qo‘llasang — o‘ldiramiz degan odamlar ham bo‘ldi.

«Miyamni o‘z fikrlaringiz bilan to‘ldirib tashlashiygizni xohlamayman!» — deb qichqirdi bittasi.

— Ularning xavotirlanishi bejiz emas, — dedi Gotlib, suhbatni tezroq amaliy tomonga burish maqsadida. — Shtirner qilayotgan vahimalar…

— Ha, ha, shunaqa bo‘lishi mumkinligini ko‘nglim sezuvdi, — dedi Kachinskiy, — shuning uchun ham birato‘la ikki yo‘nalishda: ham fikrni uzoq masofaga uzatish ustida, ham odamlarni uning zararli ta’siridan saqlash ustida ish boshlaganman.