Orson Card - Spreker voor de doden

‘Ik blijf bij mijn moeder,’ zei Libo.

De scheidsrechter keek hem verbaasd aan — het idee alleen al dat een kind zich tegen zijn wil zou kunnen verzetten, leek wel volledig buiten zijn ervaringswereld te liggen. Novinha wist dat dit uiteraard niet zo was. Zijn dochter Cleopatra, die een paar jaar jonger was dan Novinha, had hevig haar best gedaan om haar bijnaam te verdienen, Bruxinha — kleine heks. Hoe kon hij dus niet weten dat kinderen een eigen wil hadden en zich verzetten tegen pogingen om die wil te breken?

Maar de verbazing was niet over wat Novinha had aangenomen. ‘Ik dacht dat je besefte dat je moeder ook een tijdje bij mij thuis logeert,’ zei de scheidsrechter. ‘Deze gebeurtenissen hebben haar uiteraard van streek gemaakt en het is beter als ze nu niet aan huishoudelijke plichten hoeft te denken of in een huis woont dat haar herinnert aan degene die niet bij haar is. Ze is bij ons thuis met je broertjes en zusjes en ze hebben je daar nodig. Je oudste broer João is natuurlijk bij hen, maar hij heeft nu zelf een vrouw en een kind en jij bent dus degene die bij hen kunt blijven en op wie ze kunnen leunen.’

Libo knikte ernstig. De scheidsrechter nam Libo niet in bescherming ; hij vroeg Libo om zelf beschermer te worden.

De scheidsrechter wendde zich tot Novinha. ‘En ik vind dat jij maar naar huis moet gaan,’ zei hij.

Pas toen begreep ze dat zijn uitnodiging zich niet tot haar uitstrekte. Waarom ook? Pipo was toch háár vader niet. Zij was gewoon maar een vriendin die toevallig bij Libo was toen het lijk ontdekt werd. Wat kon haar verdriet nu helemaal voorstellen?

Naar huis! Wat had ze anders voor thuis dan deze post hier? Moest ze nu soms naar de biologistapost gaan, waar ze al een jaar lang niet geslapen had, op nu en dan een tukje tussen het laboratoriumwerk door na? Moest dat haar huis zijn? Ze had de post verlaten omdat het er zo schrijnend leeg was zonder haar ouders; nu was de zenadorpost ook leeg — Pipo dood en Libo veranderd in een volwassene met plichten die hem van haar zouden verwijderen. Dit was haar thuis niet, maar ergens anders was dat ook niet.

Libo werd door de scheidsrechter meegenomen. Zijn moeder Conceição wachtte op hem in het huis van de scheidsrechter. Novinha kende de vrouw amper, behalve dan als de bibliothecaresse die het Lusitaanse archief beheerde. Novinha was nooit omgegaan met Pipo’s vrouw of zijn andere kinderen, hun bestaan liet haar volkomen onverschillig; alleen het werk hier, het leven hier was echt geweest. Toen Libo naar de deur liep, leek hij kleiner te worden, alsof hij ineens veel verder weg was, alsof hij door de wind werd opgetild en weggevoerd en als een vlieger als een steeds kleiner stipje in de hemel verdween; de deur viel achter hem dicht.

Nu voelde ze de omvang van het verlies van Pipo. Het verminkte lijk op de heuvel was zijn dood niet, dat was alleen het afval van zijn dood. De dood zelf was de lege plek in haar leven. Pipo was een rots in de branding geweest, zo stevig en sterk dat Libo en zij in de beschutting aan zijn lijkant niet eens hadden geweten dat de branding bestond. Nu was hij weg en had de branding hen gegrepen om hen mee te sleuren waarheen hij maar wilde. Pipo, riep ze zwijgend. Ga niet weg! Laat ons niet alleen! Maar natuurlijk was hij weg, even doof voor haar smeekbeden als haar ouders destijds.

Er waren nog steeds mensen in de zenadorpost; de burgemeester in eigen persoon, Bosquinha, zat achter een werkstation om al Pipo’s gegevens per weerwort naar de Honderd Werelden te sturen, waar deskundigen wanhopig probeerden iets van Pipo’s dood te begrijpen.

Maar Novinha wist dat de sleutel tot zijn dood niet in Pipo’s archief te vinden was. Het waren haar gegevens die op een of andere manier zijn dood veroorzaakt hadden. De holografische beelden van de genetische moleculen in de kernen van zwijntjescellen hingen nog in de lucht boven haar toetsenbord. Ze had niet gewild dat Libo ernaar keek, maar nu staarde zij er onafgebroken naar om te proberen of ze kon zien wat Pipo had gezien, om te proberen te begrijpen wat hem zo plotseling naar de zwijntjes had doen snellen, en wat hij gezegd of gedaan zou kunnen hebben om hen ertoe te drijven hem te vermoorden. Zonder het te weten had zij een of ander geheim ontdekt dat de zwijntjes tegen elke prijs geheim wilden houden, maar wat was het?

Hoe langer ze de holobeelden bestudeerde, des te minder begreep ze ervan, en na een tijdje begreep ze ze helemaal niet meer, behalve als een vage veeg door haar tranen heen terwijl ze stilletjes zat te huilen. Zij had hem gedood, omdat ze ongewild het geheim van de pequeninos had gevonden. Als ik hier nooit gekomen was, als ik er niet van had gedroomd om ooit Spreker van het verhaal van de zwijntjes te worden, dan zou je nu nog in leven zijn, Pipo; Libo zou zijn vader nog hebben en gelukkig zijn; deze post zou nog mijn thuis zijn. Ik draag het zaad van de dood in me en ik plant het overal waar ik lang genoeg blijf om van iemand te gaan houden. Mijn ouders stierven om anderen te kunnen laten leven; nu leef ik om anderen te laten sterven.

Het was de burgemeester die haar korte, stotende ademhaling opmerkte en met een bruusk medelijden besefte dat dit meisje ook geschokt en verdrietig was. Bosquinha liet anderen verder de verslagen over de weerwort verzenden en nam Novinha mee naar buiten uit de zenadorpost.

‘Het spijt me, kind,’ zei de burgemeester. ‘Ik wist dat je hier vaak kwam, ik had moeten begrijpen dat hij als een vader voor je was en dan behandelen we je hier als een soort buitenstaander. Dat is helemaal niet mooi en zeker niet eerlijk van me. Ga met mij mee naar huis—’

‘Nee,’ zei Novinha. Buiten lopen in de koele, natte nachtlucht had haar verdriet enigszins tot bedaren gebracht; ze kon weer een beetje helder denken. ‘Nee, ik wil alleen zijn, alstublieft.’ Waar? ‘In mijn eigen post.’

‘Het is beter als je niet alleen bent, juist vannacht niet,’ zei Bosquinha.

Maar Novinha kon het vooruitzicht op gezelschap niet verdragen, het vooruitzicht op vriendelijkheid, op mensen die haar zouden proberen te troosten. Ik heb hem gedood, begrijpen jullie dat niet? Ik verdien geen troost. Ik wil alle pijn die over me zal komen ondergaan. Dat is mijn straf, mijn boete, en zo mogelijk mijn vergeving; hoe anders kan ik de bloedvlekken van mijn handen wassen?

Maar ze had de kracht niet om zich te verzetten, of om zelfs maar te protesteren. Tien minuten lang scheerde de wagen van de burgemeester over de graswegen.

‘Hier is mijn huis,’ zei de burgemeester. ‘Ik heb geen kinderen van jouw leeftijd, maar je zult het prettig genoeg hebben, denk ik. Maar je geen zorgen, niemand zal je lastig vallen, maar het is niet goed om alleen te zijn.’

‘Ik zou liever wel alleen zijn.’ Novinha had haar stem krachtig willen laten klinken, maar hij was zwak en zacht.

‘Alsjeblieft,’ zei Bosquinha. ‘Je bent jezelf niet.’

Ik wou dat dat waar was.

Ze had geen trek, hoewel Bosquinha’s echtgenoot voor hen beiden een cafezinho had klaarstaan. Het was laat, over een paar uur zou het al licht worden en ze liet zich door hen naar bed brengen. En daarna, toen het hele huis stil was, stond ze op, kleedde zich aan en ging naar beneden naar het thuiswerkstation van de burgemeester. Daar gaf ze de computer opdracht om het beeld te wissen dat nog steeds boven het toetsenbord in de zenadorpost zweefde. Zij was weliswaar niet in staat geweest om het geheim dat Pipo daarin had gezien te ontcijferen, maar iemand anders zou dat misschien wel kunnen en ze wilde niet nog een dode op haar geweten hebben.

Toen liep ze het huis uit en wandelde door het Centro, langs de bocht van de rivier, door de Vila das Aguas, naar de biologistapost. Haar huis.

Het was koud in de onverwarmde woonvertrekken — ze had er al zo lang niet geslapen dat er een dikke laag stof op haar bed lag. Maar in het veelgebruikte lab was het natuurlijk warm — haar werk had nooit geleden onder haar band met Pipo en Libo. Was dat maar wel het geval geweest.