Ray Bradbury - Marsga hujum

U telbalardek ishlar edi: sosiskalarni qaynayotgan suvga irg‘itar, bulkalarni ko‘ndalangiga parraklar, piyozni qiymalardi.

— Anovi marslik nima deganini eshitdingmi — kutilmagan voqea emish! Bu yerda faqat bir narsa bo‘lishi mumkin, Elma. Mana bu yuz ming odam muddatidan ilgari uchib kelayapti bugun tunda, uchib kelayapti! Bu yerda qanaqangi jiz-biz bo‘lib ketishini o‘ylayapsanmi! Yarim tungacha ishlaymiz, har kuni, u yerda esa yana turistlar bostirib keladi, Elma. Bu pul degani yomg‘irdek yog‘iladi hali.

U tashqariga chiqdi va osmonga qaradi. Osmonda hech narsa ko‘rinmas edi.

— Har daqiqada, — dedi u muzdek havodan huzur qilib simirgancha; kerishib, ko‘kragiga urib qo‘ydi. — Oh-oh!

Elma sukut saqlardi. U qovurdoqqa kartoshka tozalab archir va bir ko‘zi osmonda edi.

Yarim soat o‘tdi.

— Sem, — dedi u. — Ana u. Qara.

Sem qaradi va ko‘rdi.

Yer.

Bamisoli did bilan ishlov berilgan yorqin, yam-yashil Yer tepaliklar ortidan ko‘tarilib kelardi.

— Momo Yer, — mehr bilan shivirladi Sem. — Jondan aziz Momo Yer. Och va yalang‘och odamlaringni bu yoqqa, mening oldimga yubor. E… Anovi she’rda nima der edi? Och odamlaringni oldimga yubor, Momo Yer. Sem Parkxill hoziru nozir, qaynoq sosiskalar sizga muntazir. Qaynamoqda sous, suvga to‘lar og‘iz. Bo‘la qol, Yerjon, yubor raketalaringni!

U kashfiyotidan zavqlangani bir chetga o‘tdi. Mana u, sosiskaxona, o‘lik dengizning tubida archilgan tuxumdek yaltillab turibdi, yuzlab millik biydek cho‘lda nur va issiqlikning yagona manbai. Bahaybat qora badanda yolg‘iz tepib turgan yurakning o‘zginasi.

U hatto hayajonlanib ketdi va ko‘zlari faxr yoshlaridan namlandi.

— Bunda xohlasang-xohlamasang yuvosh tortib qolasan, — dedi u qaynab turgan sosiskalar, issiq bulochkalar va sariyog‘ isini ichiga tortarkan. — Kelib qoling, — yuzlandi u yulduzlarga, — olib qoling.

Qani, kim birinchi?

— Sem, — dedi Elma, tim qora osmondagi Yer birdan o‘zgara boshladi.

U alangalandi.

Yer barkashining bir qismi to‘satdan million zarralarga parchalanib ketdi — go‘yo ulkan quroqsurat to‘kilib tushgandek bo‘ldi. Bir daqiqa o‘tgach, Yerni uch o‘lchamga kattalashgan dahshatli alanga tillari chulg‘ab oldi, so‘ng qisqara boshladi.

— Nima bo‘lgan edi unga? — Sem osmondagi yashil olovga qarab turardi.

— Yer, — javob berdi Elma qo‘llarini ko‘kragiga bosib.

— Qanaqasiga bu Yer bo‘lar ekan, bu Yer bo‘lishi mumkin emas! Yo‘q, yo‘q, Yer emas! Bo‘lishi mumkin emas.

— Bo‘lishi mumkin emas, deysanmi? — dedi Elma unga qarab. — Endi bu Yer emas, ha, endi bu ortiq Yer emas, — sen shunday demoqchimiding?

— Yer emas, yo‘q, yo‘q, bu Yer emasdi, — ulib dedi xotini.

U qimir etmay turardi, qo‘llari soch o‘rimlaridek osilib turardi. Og‘zi ochiq, ma’nosiz ko‘zlarining paxtasi chiqqan.

— Sem, — chaqirdi ayol. Necha kunlardan beri birinchi marta uning ko‘zlari jonlandi. — Sem!

Sem yuqoriga, osmonga qaradi.

— Xo‘sh, — dedi ayol. Bir daqiqa jimlikdan so‘ng nigohini bir narsadan boshqasiga oldi, so‘ng ho‘l sochiqni shiddat bilan bilagidan oshirib tashladi. — Chiroqni yoq, ko‘proq yoq, radioni qo‘y, eshiklarni lang ochib qo‘y! Mehmonlarning yangi to‘dasini kut — taxminan million yilcha. Ha, ha, ser, hamma narsa tayyor bo‘lguncha.

Sem qimir etmasdi.

— Eh, sosiska uchun qanday bemisil joy! — ayol stakandan tish tozalagich — xilola oldi-da, kurak tishlari orasiga suqdi. — Men senga bir sirni aytaman, Ser, — shivirlab dedi u eri tomon egilib, — nazarimda, o‘lik mavsum boshlanayotganga o‘xshaydi…

O’sha kuni oqshom hamma uyidan chiqdi-da, osmonga tikilib qoldi. Ovqat ovqat joyida, idish idish joyida, kino kino joyida qolaverdi, hamma o‘zlarining endilikda u qadar yangi bo‘lmay qolgan ayvonchasiga chiqdi-da, yam-yashil Yer sayyorasiga ikki ko‘zlarini qadab olishdi. Bu mutlaqo noixtiyoriy tarzda sodir bo‘ldi; ular hozirgina radio tarqatgan yangilikning ma’nosini chaqishga tirishayotgandek yo‘l tutdilar. Ana u — Yer, u yerda urush pishib kelayotibdi, u yerda yuz minglab onalar, buvilar, otalar, aka-ukalar, amma-xolalar, amaki-tog‘alar, egachi-singillar bor. Ular ayvonda turgancha o‘zlarini Yerning borligiga ishontirmoqchi bo‘lar edilar; Bu bir vaqtlar Marsning borligiga ishonishdek qiyin bir narsa edi: nuqulgina telba-teskari jumboq. Sirasini aytganda-ku, Yer ular uchun o‘likdek bir narsa, ular u bilan uch yoki to‘rt yil avval xayrlashishgan. Masofani o‘ylasa, yurak uvishib ketadi, yetmish million yil tuyg‘ularni bo‘g‘adi, xotirani tilka-pora qiladi, Yerni kimsasizga aylantiradi, o‘tmishni sidirib tashlaydi va bu odamlarga bu yerda hech narsani o‘ylamasdan mehnat qilish imkonini beradi. Lekin bugun oqshom o‘lganlar oyoqqa turdi, Yerda yana hayot boshlandi, xotira uyg‘ondi va ular ko‘plab nomlarni tilga oldilar. Anavi erkak nima qilayapti-yu, manavi ayol nima qilayapti? Falonchi nima bo‘ldi? Odamlar o‘z ayvonlarida turib, bir-birlariga qarar edilar.

Soat to‘qqizda Yer go‘yo portlab ketdi va gurillab yona boshladi.

Ayvondagi odamlar xuddi olovni o‘chirmoqchi bo‘lgandek qo‘llarini tepaga irg‘itdilar.

Ular kutar edilar.

Yarim tunga kelib yong‘in so‘ndi. Yer o‘z o‘rnida qoldi. Ayvonlar bo‘ylab yengil nafas kuz shabadasidek yelib o‘tdi.

— Garridan biz hech narsa eshitmaganimizga ancha bo‘ldi.

— Unga nima qilardi?

— Oyimga xabar yuborsakmikan?

— U soppa-sog‘.

— Ishonching komilmi?

— Bo‘pti, faqat o‘zingni bos.

— Oyimga hech narsa bo‘lmagan deb o‘ylaysanmi?

— Bo‘lmasa-chi, ketdik, uxlaymiz.

Biroq hech kim ketmadi. Tungi maysazorga sovub qolgan kechlik ovqatni chiqarishdi, dasturxon tuzashdi va odamlar tungi soat ikkigacha, Yerdan nur radiosi xabari kelmaguncha ovqatni sanchqilari bilan erinibgina kovlar edilar. Bamisoli uzoqdan uchib kelayotgan tillaqo‘ng‘izlardek morze harflari yalt-yult qilib ko‘zga tashlanardi va ular o‘qir edilar:

KO’Z KO’RIB QULOQ ESHITMAGAN ATOM OMBORI

PORTLASHIDAN AVSTRALIYA QIT’ASI KUYIB KULGA AYLANDI.

LOS-ANJELES, LONDON BOMBARDIMON QILINDI.

URUSH. UYGA QAYTING, UYGA, UYGA.

Ular stoldan oyoqqa qalqdilar.

UYGA QAYTING, UYGA, UYGA, UYGA.

— Sem, bu yil akang Taddan biror narsa oldingmi?

— Bilmagandek gapirasan-a: Yerga xat yuborish besh tanga turadi. Bunga nimani ham yoza olarding.

UYGA QAYTING.

— Men negadir Jeyndan xavotirdaman — Jeyn singilcham esingdami?

UYGA.

Salqin tong otganda, soat uchda “Yo‘l tovarlari” do‘konining egasi boshini chiqardi. Ko‘chadan odamlarning butun bir to‘dasi kelar edi.

— Men esa bilib turib yopmagan edim. Nima olasiz, mister?

Tongga yaqin do‘konning barcha tokchalari bo‘m-bo‘sh bo‘lib qolgandi.

O’lik Mars dengizi chekkasida sokin oq shaharcha yastangan. U huvillab yotardi. Ko‘chalarda zog‘ uchmasdi. Kunduzi va kechasi univermaglarda tanho chiroqlar yonib turardi. Do‘konlarning eshiklari lang ochiq, go‘yo odamlar yopishni unutib, juftakni rostlab qolgandek. Go‘ristondek jim-jit tamaddixonalarga kiraverishdagi sim dorlarda o‘qilmagan, quyoshda sarg‘aygan jurnallar shitirlar edi, ular bir oy muqaddam kumushrang raketa yordamida Yerdan keltirilgan edi.

Shaharcha o‘lik edi. Undagi to‘shaklar huvillagan va muzdek. Yakkayu yagona ovoz — simlardagi va yaqin-yaqingacha o‘zlari bilan o‘zlari bo‘lib yashab kelgan dinamo mashinalardagi tokning vizillashigina quloqqa chalinardi. Hammomdan toshib chiqqan suv turar-joy xonalariga, ayvonchalarga, mo‘‘jaz bog‘chalarga oqib kirib, tashlandiq gullarni sug‘orar edi. Tim-qorong‘i tomosha zallarida ko‘plab o‘rindiqlarga pastdan yopishtirib tashlangan, hali tish izlari ham ketmagan saqichlar qotib yotardi.