Aleksandr Belyayev - KETS Yulduzi

— Portlatgich bilan ta’minlangan Dyuar idishidagi «tuzlangan» chaqmoq, — deya uning gapini ilib ketdim men, — yerga tashlanadi. Yerga urilishi natijasida piston portlaydi, idishdagi harorat ko‘tariladi va chaqmoq o‘zining yemiruvchi kuchini ko‘rsatadi.

Tonya jilmaydi.

— Fikrlaringiz qonxo‘r odamnikiga o‘xshaydi! Men bunday maqsadda qo‘llashni xayolimga keltirganim ham yo‘q.

— Nega qonxo‘r odamniki bo‘larkan, — e’tiroz bildirdim men. — Urushlar tugagan. Lekin qoyalar dengizlardagi ko‘chma muz tog‘larini portlatish mumkin-ku…

— Ha-a, shunday deng… To‘g‘ri. Lekin gap shundaki, qarshilik kuchi bo‘lmagandan keyin kuchlanish ham yo‘qoladi — demak, quvvat ham bo‘lmaydi… Yaxshi hisoblab chiqish kerak. Esiz, Paleyning o‘rni bilinyapti-da! — deb xitob qildi u ehtiros bilan.

Albatta, bu olimning ehtirosi edi, lekin keyingi gapdan ranjiganimni yashirolmadim.

Ertasiga ucha olmadik: Tyurinning tobi qochib qoldi.

— Nima bo‘ldi? — deb so‘radim Mellerdan.

— Faylasufimiz lohas, — javob berdi u, — «baxt» dan, harakatdan kasal bo‘lib qoldi. Ochig‘ini aytgandi, vahima qiladigan hech gap yo‘q. Oyog‘i, boldirlari og‘riyapti. Bu hech narsa emas, lekin uni qanday qilib Oyga jo‘natib bo‘ladi? O‘zini ham, sizlarni qiynab qo‘yadi. Yerdagi og‘irlikning o‘ndan biri bo‘lgan sharoitda shu ahvolga tushdi. Oyda esa — oltidan bir qism og‘irlik bor. U yoqda oyog‘ini ham ko‘tarolmaydi. Men unga bir necha kun mashq qilishni tayinladim. Osmonda bizning tutilgan asteroidlardan tashkil topgan omborlarimiz bor. Osmon jismlari, ayyoralarning parchalari shar shaklida to‘plangan. Bu parchalar nogahoniy turtkidan sochilib ketmasligi uchun geliopayvandchilarimiz ularni o‘zaro biriktirib qo‘yishgan. Ana shunday bomba» lardan biriga po‘lat sim bilan ichi bo‘sh sharni ulab, ar ikkovini bir-birining atrofida aylantirib qo‘ydik. Markazdan qochirma kuch hosil bo‘ldi, g‘ovak shar ichidagi og‘irlik Oydagi og‘irlik bilan baravar. Tyurin ana shu shar ichida mashq qilyapti. Shardagi bosim va kislorod miqdori fazoviy kostyum skafandridagiday. Boring, azizim, Tyurindan xabar oling. Faqat yolg‘iz uchmang. Enagangiz Kramerni hamroh qilib oling.

Kramerni gimnastika zalidan topdim. U shunday aqlga sigmaydigan harakatlar qilardiki, Yerdagi sirk gimnastikachilari buni xayollariga ham keltirisholmasdi.

— Mayli, birga uchaman, — dedi u, — lekin mustaqil uchishni ham o‘rganish kerak. Axir siz Oyga uchasiz, sayohat vaqtida qanday hodisalar bo‘lishini kim biladi deysiz!

Kramer meni o‘ziga uzun sim bilan bog‘lab oldi, biz Tyurin qarorgohiga qarab uchib ketdik. Men endi o‘mbaloq oshmas, ancha durust «o‘q uzar» edim, lekin aylanib turgan sharga qo‘nishga hali uquvim yetmasdi, binobarin, Kramer darrov yordamga keldi. To‘rt minutlardan so‘ng biz metall shar ichida yurardik.

Sharga kirishimiz bilan qattiq qichqiriq va chiyillagan tovushni eshitdik. Men katta elektr lampochkasi porlab turgan shar ichini qiziqib ko‘zdan kechirdim. Tyurin «pol» ga o‘tirvolib, hadeb rezina gilamni mushtlar, negr Jon esa uning yonida kattakatta qadam tashlab sakrab yurardi. Mikki shodon chiyillab, Jonning yelkasidan «shift» ga sakrab, qayish halqada bir zum osilib turgach, yana Jonning yelkasi yoki boshiga o‘zini otardi. «Oy og‘irligi», aftidan, Jon bilan maymunga juda ma’qul tushgan ko‘rinadi, lekin Tyuringa nisbatan bunday deb bo‘lmasdi.

— Turing, professor! — deb qichqirardi Jon. — Doktor Meller sizga o‘n besh minutdan yurishni buyurgan, hali besh minut ham o‘tgani yo‘q.

— Turmayman! — chinqirardi jahl bilan Tyurin. — Nima, men senlarga tizgindagi otmanmi! Zolimlar! Busiz ham oyog‘im uzilib tushay deyapti!

Shu payt Kramer ikkovimiz xuddi «osmondan tushgandai» uning oldida paydo bo‘ldik. Jon bizni ko‘rib, suyunib ketdi.

— Qarang, o‘rtoq Artemyev, — deya bidirlay ketdi u, — professor menga quloq solmayapti, yana o‘zining o‘rgimchak uyasiga kirib olmoqchi…

Birdan maymun chiyillab yubordi.

— Anavi patefoningning unini o‘chirsang-chi! — ingichka ovoz bilan haligidan ham qattiqroq chinqirdi Tyurin. — Salom, o‘rtoqlar! — dedi u bizga murojaat qilib va emaklab o‘rnidan bazo‘r turdi.

«Bu bilan qanday qilib Oyga uchib bo‘ladi?» — deb o‘yladim men va Kramer bilan ko‘z urishtirib oldim. U indamai bosh chayqadi.

— Axir, professor, o‘zingiz menga necha marta aytgansiz: harakat qancha ko‘p bo‘lsa, odam shuncha baxtli bo‘ladi… — bo‘sh kelmasdi Jon.

Jonning bunday «falsafiy asosi» sira kutilmagan edi. Biz Kramer bilan beixtiyor jilmaydik, Tyurin esa g‘azabdan qipqizarib ketdi.

— Tushunish kerak! Tushunish kerak! — deb qichqirdi u ovozining boricha. — Harakatning turi ko‘p. Bu qo‘pol jismoniy harakat bosh miyam hujayralarining oliy harakatiga, fikrlarim harakatiga xalaqit beryapti. Bundan tashqari, har qanday harakat uzluksiz emas, sen bo‘lsang to‘xtovsiz yurib turishimni istaysan… Mana, go‘shtimni qiyma qilib yenglar, qonimni so‘ringlar!

Shunday deb, jabrdiyda qiyofada inqillab, oh-voh qilib nari-beri yura boshladi.

Jon meni bir chetga tortib, qulog‘imga shivirladi:

— O‘rtoq Artemyev! Professordan juda tashvishdaman. U juda nimjon. Uning Oyga mensiz uchishi xatarli. Axir u yeyishni ham, ichishni ham unutadi. Oyda unga kim g‘amxo‘rlik qiladi?

Jonning ko‘zlariga yosh keldi. U o‘z professorini juda sevardi. Men qo‘limdan kelgancha Jonni Yupatdim. Sayohat vaqtida professorga ko‘z-quloq bo‘lib turishga va’da berdim.

— Siz uning uchun javob berasiz! — dedi negr tantanali bir tarzda.

— Albatta, albatta! — dedim men.

Yulduzga qaytganimizdan so‘ng hamma gapni Mellerga gapirib berdim. U norozi qiyofada bosh chayqadi.

— Tyurin bilan o‘zim shug‘ullanmasam bo‘lmaydi.

Rostdan ham bu kichkina serg‘ayrat ayol darhol sharga uchib ketdi.

Men ham vaqtni bekor o‘tkazmadim: sayyoralararo bo‘shliqda uchishni o‘rgandim, ustozim Kramerning aytishicha, bu ishda katta yutuqlarga erishdim.

— Oyga sayohat vaqtida osmon qa’rida yo‘qolib ketmasligingizga endi ishonaman, — dedi u.

Bir necha kundan keyin Meller shardan qaytib kelgach, dedi:

— Professorni Yerga tushirishga hali jur’at etmasdim, lekin Oyga u to‘la «yaroqli».

Oyga sayohatimiz arafasida Tonyani samoviy sovuqlik laboratoriyasiga kuzatib qo‘ydim. Xayrlashuv qisqa, lekin iliq bo‘ldi. U qo‘limni qattiq qisib:

— O‘zingizni ehtiyot qiling… — dedi.

Bu oddiy so‘zlar menga baxt nash’asini berdi.

Ertasi tongda Tyurin raketaga dadil kirib bordi. G‘am-qayg‘udan tamom ezilgan Jon uni kuzatib qo‘ydi. U yig‘laguday ahvolda edi.

— Professor uchun javob berasiz! — deb qichqirdi u menga raketa eshigi yopilishidan oldin.

Oyga tikkasiga emas, balki Yer atrofida aylanib, burama tarzda ucharkanmiz. Sayohatimiz qanchaga cho‘zilishi ham noma’lum. Raketamizga yigirma kishi sig‘ishi mumkin. Biz esa atigI olti kishimiz: ilmiy ekspeditsiyaning uch a’zosi kapitan, shturman va mexanik. Raketadagi qolgan bo‘sh joylar oziq-ovqat, portlovchi modda va suyuq kislorod bilan band. Raketaning sirtiga Oy ustida sayohat qilish uchun mo‘ljallangan g‘ildirakli vagon biriktirilgan. Havo qarshiligi bo‘lmaganidan «Oy avtomobili» raketaning tezligini pasaytirmaydi.

Ko‘p o‘tmay raketamiz Kets Yulduzining mehmondo‘st raketodromini tark etdi. Shu zahotiyoq Tyurinning ahvoli og‘irlashdi. Gap shundaki, portlash kuchayib, tezlik oshishi bilan tananing vazni o‘zgara boshladi. Tyurinning ahvoli tushunarli: og‘irlikka o‘rganish mumkin, vaznsizlikka o‘rganish mumkin, lekin tanang goh parday yengillashib, goh qo‘rg‘oshinday zil-zambil bo‘lib qolishiga ko‘nikish juda og‘ir.