Aleksandr Belyayev - KETS Yulduzi

Yaqinlashib kelayotgan Kets Yulduziga qarab, uning o‘z o‘qi atrofida juda tez aylanayotganini payqadim. Nazarimda, oranjereya tuzatib bo‘lingan va ilgarigidan ko‘proq sun’iy og‘irlik kuchi hosil bo‘lgan ko‘rinardi.

Aylanib turgan parrakka qo‘nish oson ish emas. Lekin Kramer buning ham yo‘lini topdi. U Yulduz silindrining ustida uning aylanishi bo‘ylab ucha boshladi. Shunday qilib, bizning tezligimiz silindr tezligi bilan baravarlashgach, u halqadan mahqam ushlab oldi.

Yechinishga ulgurmasimdan Meller chaqirtirib qoldi.

Raketada og‘irlik qanchalik ortganini aniq bilmayman. Harholda Yerdagi og‘irlikning o‘ndan bir qismidan ko‘p emas. Lekin badanning menga tanish, yoqimli tarangligini his qildim. Uz oyog‘ing bilan «pol» da «yurish», yana o‘zingni odatdagi qiyofada tasavvur etish juda ko‘ngilli bo‘larkan.

Men Meller huzuriga dadil kirib bordim.

— Salom, — dedi u. — Tyuringa odam yubordim. U hozir keladi. Xo‘sh, qalay?

— Ajoyib odam, — javob berdim men. — Lekin men boshqacharoq…

— Yo‘q, — deb gapimni bo‘ldi Melder. — Ahvoli qalay? Men vrach sifatida so‘rayapman.

— Juda rangpar. Yuzi bir oz shishinqirgan…

— Albatta-da. U toqat qilib bo‘lmaydigan darajada turmush kechiryapti. Axir, observatoriyada kichkina bog‘, gimnastika zali, muskullarni mashq qildirish uchun maxsus apparatlar bor, lekin u sog‘lig‘i haqida mutlaqo o‘ylamaydi. Rostini aytsam, Tyurinni Oyga jo‘natishga direktorni o‘zim ko‘ndirganman, uning hayot tarzini tubdan o‘zgartirish uchun bundan keyin ham qattiq turaman, aks holda biz bu ajoyib insondan ayrilib qolamiz.

Tyurin kirib keldi. Yaxshi yoritilgan ambulatoriyada uning chehrasi yana ham so‘nik ko‘rindi. Buning ustiga, oyoq paylari harakatdan to‘xtagan, balki, qisman ishdan chiqqanga ham o‘xshardi. U oyoqda zo‘rg‘a turardi.

Tizzalari bukilib ketar, oyoqlari qaltirar, u esa noiloj qo‘llarini silkirdi. Agar uni hozir Yerga tushirishsa, o‘zini xuddi to‘lqin sohilga chiqarib tashlagan kitday his qilsa ajab emas.

— Uzingizni qanday ahvolga solib qo‘yibsiz! — dedi Meller ta’na bilan. — Odam ham shunaqa bo‘ladimi!

Harakatchan, jikkak bu ayol keksa olimni xuddi yosh boladay koyib ketdi. Keyin uni massajga jo‘natib, massajdan chiqqach, meditsina ko‘rigiga kelishni buyurdi.

Tyurin ketgach, Meller menga murojaat qildi:

— Siz biologsiz, binobarin, meni yaxshi tushunasiz. Tyurin — istisno. Biz hammamiz o‘zimizni yaxshi his qiyapmiz. Lekin «osmon hayoti» dagi bu yengillik meni tashvishga solyapti. Siz o‘z tanangizni butunlay yoki qisman sezmaysiz. Lekin buning oqibati qanday bo‘ladi? Kets — yosh yulduz. Hatto bu yerda eskitdan yashayotgan kishilarimizning ham vaznsizlik holatiga tushganiga uch yildan ortiq bo‘lgani yo‘q hali. Xo‘sh, o‘n yildan keyin nima bo‘ladi? Bunday moslashuv organizmning umumiy holatiga qanday ta’sir ko‘rsatadi? Nihoyat, yangi tug‘ilgan chaqaloqlar qanday o‘sadi? Bolalarimizning bolalari-chi? Avlodlarimizning suyagi tobora ilviragan, kemirchakdor bo‘la borish ehtimoli yo‘q emas. Pay va mushaklarimiz butunlay ishdan chiqadi. Bizning osmondagi mustamlakamiz kishilarining salomatlngi uchun javobgar shaxs sifatida meni avvalo mana shu narsa tashvishlantiradi. Ikkinchidan — kosmik nurlar. Garchi maskanimizni o‘rab turgan qobiq bunday nurlarni qisman o‘tkazmasa ham, biz bu yerda Yerdagidan ko‘proq kosmik nurlarni qabul qilamiz. Hozircha buning zararli oqibatlari sezilmayapti. Lekin shunga qaramay, kuzatish uchun qo‘limizda material juda ham oz. Masalan, bu yerda mutatsiya hodisasi pashshalarda kuchli sezilyapti, bu degan so‘z, ularning urug‘i ko‘paymaydi. Nurlar Kets Yulduzidagi odamlarga ham shunday ta’sir ko‘rsatsa-chi? Bolalar mayib yoki o‘lik holda tug‘ila boshlasa-chi?.. Lekin hammasi o‘zimizning qo‘limizda. Barcha zararli oqibatlarning oldini olishimiz mumkin. Sun’iy ravishda istagancha og‘irlik kuchini yarata olamiz, agar zarur bo‘lsa, Yerdagidan ham ko‘proq yarata olamiz. Kosmik nurlardan Mutatsiya — hayot sharoitining o‘zgarishi ta’siri ostida organizmda yangi biologik belgi yoki xusuyeiyat paydo bo‘lishi.

Saqlanishga ham qurbimiz yetadi. Lekin buning uchun juda ko‘p tajriba o‘tkazishimiz kerak. Biologlarni qanday ishlar kutayotganini tasavvur qilyapsizmi?

— Ha, ish yetib ortadi, — dedim men Mellerning gaplariga mahliyo bo‘lib. — Bu ish faqat osmon mustamlakasi uchungina emas, balki Yer uchun ham zurur. Jonli va jonsiz tabiat haqidagi bilimimiz qanchalar kengayadi! Men bu yoqqa kelib qolganimdan juda xursandman.

— Juda soz. Bizga shunday g‘ayratli, tashabbuskor xodimlar kerak, — dedi Meller.

«Bu yoqqa kelib qolganimdan xursandman», degan gap menga Tonyani eslatdi. Yangi taassurotlar qurshovida qolib, uni tamom unuta yozibman. Uning ahvoli nima kechdiykin, qidirishlari qanday natija berdiykin?

Meller bilan xayrlashib, yo‘lakka uchib chiqdim. Io‘lakda sho‘x kulgi, qo‘shiq, gap-so‘zlar va qanotlarning guvillashi eshitilardi, garchi bir oz og‘irlik hosil bo‘lgan esa-da, yoshlar odat bo‘yicha qanot qoqib uchishardi. Ular xuddi uchar baliqlarday bir necha metrga sakrashardi. Ba’zilari «pol» da yurishni mashq qilishyapti. Qanchalab yosh, quvnoq, oftobda qoraygan chehralar! Qancha to‘polonu qancha tomosha: mana bir to‘da qizlar «ko‘cha» qoidasini bo‘zib, «koptok» o‘ynashyapti, to‘p vazifasini ulardan biri — past bo‘yli, tiqmachoqday bir qiz bajaryapti. U vizillab qo‘ldan-qo‘lga o‘tardi.

Sayr qilib yurganlarning hammasi xushnud va bardam edi. Go‘yo ularga bu «toshi yengil» dunyodagi mehnat mutlaqo ta’sir qilmagandi. Devorni ushlagancha yonlab Tonya yashaydigan xona eshigiga yetib bordim. Tonya deraza oldida yengil alyumin kresloda o‘tirardi. Aftidan, o‘tgan vaqt orasida ombordan yangi jihozlar olib kelishganga o‘xshaydi.

Derzadan qop-qora osmonda ulkan shu’la — «tungi» Yer gardishi ko‘rinib turardi. Shu’la nuridan Tonyaning yuzi va qo‘llari yal-yal yonardi. U o‘ychan bir qiyofada o‘tirardi.

Uni o‘ziga keltirmoqchi bo‘ldim. Yaqinlashib, kulib turib so‘radim:

— Xo‘sh, endi necha kilo kelasiz?

Shunday deb, uning yelkasidan ushlab xuddi uch yashar qizchaday yuqoriga ko‘tardim. Nazarimda, yo‘lakdagi quvnoq kayfiyat menga ham o‘tgan edi.

U indamay o‘zini chetga oldi.

— Nega xafa ko‘rinasiz? — dedim andak o‘ng‘aysizlanib.

— Shunday, o‘zim… onamni sog‘indim.

— «Yerning tortish kuchi» ta’sir qipti-da?

— Ehtimol, — dedi u.

— Yevgenyev nima bo‘ldi?

— Telefon qilolganim yo‘q. Apparat doim band. Direktor bilan suhbatlaringiz qanday bo‘ldi?

— Ertaga Oyga uchaman.

Tonya menga yalt etib qaradi.

— Ko‘pgami?

— Bilmayman. Uchishiing o‘ziga besh-olti kun ketadi, deyishadi. Oyda qancha bo‘lishimiz noma’lum.

— Bu juda qiziq, — dedi Tonya menga tikilgancha. — Jon deb sizlar bilan uchgan bo‘lardim, lekin meni vaqtincha Yerdan nur yetmaydigan masofada joylashgan laboratoriyaga jo‘natishyapti. U bo‘shliqda abadiy koinot sovuqligi hukm suradi. Past haroratda metallarning elektr o‘tkazuvchanligini o‘rganadigan yangi laboratoriyani jihozlash uchun boraman…

Uning ko‘zlari chaqnab ketdi.

— Juda ajoyib problema! Harorat pasayishi bilan metallarda elektr tokiga qarshilik ko‘rsatish kuchi ham pasayishini siz bilasiz. Absolyut nolga yaqin haroratda qarshilik ham deyarli nolga baravar… Bu masala ustida Kapitsa ish olib borgan edi. Ammo Yerda past harorat hosil qilish uchun juda katta kuch-g‘ayrat talab etilardi. Sayyoralararo bo‘shliqla esa… bu oson gap. Absolyut sovuq haroratli vakuumga joylashtirilgan metall halqani ko‘z oldingizga keltiring. Halqaga induktiv tok yuboriladi. Tokni nihoyasiz darajada kuchaytirish mumkin. Agar harorat ko‘tarilmasa bu tok halqada abadiy harakat qilaveradi. Harorat ko‘tarilishi bilan halqa elektrsizlanadi. Agar halqaga yetarli darajada yuqori kuchlanishli tok bersak, u holda bu biz o‘ziga xos «tuzlab qo‘yilgan» chaqmoqqa ega bo‘lamiz, bu chaqmoq harorat ko‘tarilishi bilan o‘z aktivligini namoyish qiladi.