Кир Булычев - Выкраданне Чарадзея

— Маўчы, смерд, — сказаў Раман. — Маё месца сярод каралёў і князёў. І паводле роду, і па ўладзе, і па розуме!

Хлопец глядзеў на Рамана.

— Зробленае, перадуманае не магу кінуць. Ува мне вялікія тайны жывуць — недагавораныя, недакончаныя. — Раман шырокім жэстам абвёў сутарэнне.

— Значыць, так, — сказаў блазан, падскочыўшы, пасмейваючыся і размахваючы бутэлечкай, бессаромны і нахабны, — значыць, ты ад дзяўчыны адмаўляешся, дзядзечка, дзеля гэтых бутэлечак? Будзем дома сядзець, чарапкі берагчы. Пакуль ландмайстар з мячом не прыйдзе.

— Але як усё зберагчы, — прашаптаў Раман, абапёршыся кулаком на стол. — Скажы, як выратаваць? Як адцягнуць час?

— Не атрымаецца, дзядзечка. Адзін асёл хацеў з дзвюх кармушак жэрці, як эліны казалі, ды з голаду здох, не прыдумаў, з якой пачаць.

Раман дастаў з палічкі бутэлечку.

— Ты ўсё памятаеш?

— Калі дзяўчыне даць выпіць тры каплі, на край свету пойдзе. Дай сам адап'ю. Рамана палюблю, ногі яму цалаваць буду, замуж за яго пайду…

Хлопец зарагатаў і тут жа збянтэжыўся пад Раманавым позіркам.

— Хопіць, чортава насенне! — выбухнуў чарадзей. — Забыўся, што я цябе з гнілой ямы выкупіў?

— Памятаю, дзядзечка, — сказаў блазан. — Ой як памятаю!

— Усё-такі ён падобны на малпу, — сказала Ганна. — На злосную малпу. У ім ёсць штосьці здрадніцкае.

— Баярын! — сказаў жылісты мужчына. — А што з вогненным гаршком рабіць?

— Гэта цяпер не патрэбна, Мажэй, — адказаў Раман.

— Ты казаў, што мяне пашлеш, — вымавіў Мажэй. — Божыя дваране ўвесь мой род выразалі. Не магу забыць. Ты абяцаў.

— Божа! — Раман сеў на лаву, стукнуўся локцямі аб стальніцу, абхапіў галаву рукамі. — Глупства гэта ўсё, нікчэмнасць!

— Шаноўны, — сказаў Мажэй з тупой настойлівасцю, — ты абяцаў мне. Я пайду і заб'ю епіскапа.

— Няўжо не разумееш, — амаль крычаў Раман, — нічым мы горад не выратуем! Не спалохаюцца яны, не адступяць, іх у пяць разоў больш, у іх сіла, ордэн. Эўропа, Магдэбург, папа… Конрад Мазавецкі ім войска дасць, дацкі кароль чакае не дачакаецца. Вы ж цёмныя, вам здаецца, што ўвесь свет вакол нашага гарадка сышоўся! Я і вежу паліць не хацеў… Вячка мяне прыціснуў. Лепш змірыцца, ордэну кроў не патрэбна, ордэн бы князю горад пакінуў… Хіба вам крыві мала!

— Ты загаварыў інакш, баярын, — сказаў Мажэй. — Я з табою заўсёды быў, таму што верыў. Можа, я іншых гарадоў не бачыў — нашыя жамойцкія гарадкі па лясах раскіданы, але пакуль ордэн на нашай зямлі, мне не жыць. Мы ордэн не клікалі.

— Змагацца таксама трэба з розумам, — стукнуў кулаком па стале Раман. — Сёння ноччу яны на прыступ пойдуць. Возьмуць горад, могуць не злітавацца. Калі мы паднімем руку на Альберта — яны ўсіх нас выражуць. І дзяцей, і жанчын, і цябе, блазан, і мяне…

— Я заб'ю епіскапа, — сказаў Мажэй.

— А я, дзядзечка, — сказаў блазан, — з табою не згодны. Авечкі добрыя, а авечак ваўкі ядуць.

— Маўчы, раб! — узлаваўся Раман. — Я цябе дзесяты год кармлю і ратую ад бед. Калі б не я, цябе ўжо тройчы павесілі б.

— Правільна, дзядзечка, — раптам засмяяўся блазан. — Часам я глупства скажу, затое разумныя не здагадаюцца. Рабом я быў, рабом памру, затое сумленне мучыць не будзе.

— Чым балбатаць, лепей пайдзі да князёўны, — сказаў Раман жорстка. — Дасі ёй прываротнага зелля. Так, каб старая не заўважыла.

— І гэта геній, — уздыхнула Ганна.

— А што? — спытаўся Кін.

— Верыць у прываротнае зелле…

— Чаму ж не? І ў дваццатым стагоддзі вераць.

— Іду, — сказаў блазан, — толькі ты да немцаў не збяжы.

— Заб'ю. Ты даўно гэтага заслугоўваеш.

— Заб'еш, ды не сёння. Сёння я яшчэ патрэбны. Толькі дарма ты епіскапа беражэш. Ён табе дзякуй не скажа.

Блазан падхапіў бутэлечку і лоўка ўскараскаўся наверх. Мажэй вярнуўся да печы, памяшаў там качаргою, доўга маўчаў. Раман прайшоўся па пакоі.

— Не, — сказаў ён сам сабе. — Усё не так. Як я змарыўся ад глупства чалавечага.

Хлопец прысеў каля сцяны на кукішкі. Раман вярнуўся назад да стала.

— Можа, паглядзець за блазнам? — спыталася Ганна.

— Мне цяпер важней Раман, — сказаў Кін.

— Падыдзі сюды, Глузд, — сказаў Раман, аглядаючыся.

Хлопец лёгка ўстаў, зрабіў крок і тут жа азірнуўся.

Раман рэзка ўзняў галаву, паглядзеў туды ж. Ускочыў з-за стала. Мажэя ў пакоі не было. Раман тут жа кінуўся за печку. Там былі нізкія масіўныя дзверы. Яны былі прачыненыя. — Глузд, куды глядзеў? Мажэй збег!

— Куды збег? — не зразумеў хлопец.

— Ён жа з гаршком збег. Ён жа епіскапа забіць хоча! — Раман штурхнуў дзверы, зазірнуў усярэдзіну, ляпнуў сабе па баку, дзе вісеў кароткі меч, выхапіў яго з ножнаў і знік у праёме.