Янка Сипаков - Мая бібліятэка. Паліца першая

А гэта ён з забітым ім жа буйвалам у даліне Серэнгеці.

А гэта ў Іспаніі, на вайне. А вось на сваім кацеры «Пілар» — ого, які ён мацак, здаравяка.

А вось і сам «Пілар». Дарэчы, падчас Другой сусветнай вайны на ім Хемінгуэй паляваў за нямецкімі падводнымі лодкамі ў Карыбскім моры.

А вось ён, Хемінгуэй, на святкаванні свайго шасцідзесяцігоддзя ў Малазе. Адстрэльвае попел с цыгарэты, якая ў вуснах сябра — знакамітага тарэадора Антоніё Ардоньеса.

Мы любілі яго ўсёю душою, а ўжо пакаленне, якое ішло за намі, дык і ўвогуле абагаўляла. Яны звалі Хемінгуэя проста «Хэм», адпускалі, як у яго, бароды, імкнуліся ва ўсім пераймаць свайго куміра: «Як там у Хэма?», «Хэм сказаў».

Таму набыццё пасля нялёгкіх захадаў яго чатырохтомніка я ўжо ўспрыняў як вельмі вялікую радасць.

Усе яго творы чыталіся запоем. І таму нам зусім было не зразумела, чаму ён, гэты жыццялюб і моцны чалавек, які толькі што адсвяткаваў сваё шасцідзесяцігоддзе, паляўнічы і рыбалоў, які загарпуньваў нават кашалотаў, уцёк з клінікі, дзе лячыўся, прыехаў дадому, узяў у збройным пакоі сваю самую лепшую стрэльбу, зарадзіў яе на абодва ствалы, уклаў рулю сабе ў рот і выстраліў з абодвух.

Чаму?!

Успамінаюцца «Зялёныя пагоркі Афрыкі»:

«А бывае, што пісьменнік і сам не ведае, што яму трэба. Генры Джэймсу трэба было разбагацець. Ну і вядома, багацця ён не ўбачыў.

— А вы?

— У мяне шмат іншых інтарэсаў. Жыццём сваім я вельмі задаволены, але пісаць мне неабходна, таму што, калі я не напішу нейкай колькасці слоў, усё астатняе жыццё траціць сваю прывабнасць.

— А што вам трэба?

— Мне трэба пісаць — і як можна лепей, і вучыцца ў працэсе працы. І яшчэ я жыву жыццём, якое дае мне радасць».

Пра тое ж, скардзячыся на старасць, пісаў у сваіх успамінах і наш Іван Шамякін — маўляў, не магу прыдумаць ужо ніводнага, нават дробнага, сюжэта. «А я ж увесь свой век толькі пісаў. І без гэтага жыццё маё траціць усялякі сэнс».

Мы ж мелі асалоду ад яго «Начных успамінаў» і не разумелі, чаго ён іх не прадаўжае.

Шчаслівы пісьменнік, калі яму пішацца вось так лёгка і нязмушана:

«Вясною я звычайна працаваў рана раніцою, калі жонка яшчэ спала. Вокны былі расчынены насцеж, і каменне бруку абсыхала пасля дажджу. Сонца высушвала мокрыя твары дамоў насупраць майго акна. У магазінах яшчэ не адкрывалі аканіц. Пастух гнаў па вуліцы статак, іграючы на дудцы, і жанчына, якая жыла над намі, выйшла на тратуар з вялікім збанам. Пастух выбраў чорную казу з набухлым вымем і падаіў яе адразу ў збан, а яго сабака загнаў тым часам астатніх коз на тратуар. Козы пазіралі па баках і круцілі галовамі, як турысты. Пастух узяў у жанчыны грошы, падзякаваў ёй і пайшоў далей, іграючы на сваёй дудцы, а сабака пагнаў коз, і яны пабеглі трушком па бруку, устрэсваючы рагамі».

Які малюнак! Гэта зноў жа ён, Эрнест Хемінгуэй. У сваім «Свяце, якое заўсёды з табою».

Франсуаза Саган — наша равесніца. Таму мы вельмі пільна сачылі, наколькі гэта было магчыма тады, за кожнай яе кнігаю.

Сваю першую аповесць «Вітанне, смутак» гэтая французская пісьменніца напісала ў 1954 годзе. Ёй тады не было яшчэ і дзевятнаццаці год. А ўжо пер­шая кніга Франсуазы стала сапраўднай сенсацыяй не толькі ў Францыі, але і ў свеце. У дзевятнаццаць гадоў яна, дачка прамыслоўца і студэнтка літаратурнага факультэта Сарбоны, зрабілася літаратурнай зоркаю. Пра яе шмат пісалі, яе здымкі ды інтэрв’ю з ёю з’явіліся ў многіх газетах і часопісах. Яна, гэтае «даўганосае, узлахмачанае дзяўчо з разумнымі і сумнымі вачамі», хвацка, зухавата, на вар’яцкай хуткасці вадзіла свой «Ягуар» босая, была заўсёдніцай фешэнебельных пляжаў і рэстаранаў, піла віскі і пісала свае аповесці пра Сесіль, Поль ды Наталі.

А яе ж ваеннае дзяцінства было гэткім жа, як і наша. Яна жыла ў бабулі і, таксама, як і мы, ела «суп з бручкі», пра што піша Франсуаза ў сваёй кнізе «Сінякі душы».

Яе гераіні рабілі балюча іншым, але часцей за ўсё самі сабе. Пісьменніцу атаясамлівалі з яе гераінямі, якія адчуваюць сваю непатрэбнасць у жыцці, бо яна вельмі шмат чаго ўклала ў іх свайго, аўтабіяграфічнага. Саган злавалася на тых, хто так гаварыў, і я таксама быў на яе баку: не, Сесіль — гэта не Франсуаза. Не можа ж пісьменніца вось так давесці да самагубства чалавека, як Сесіль давяла сваю мачаху, а потым спакойна і нават з нейкім задавальненнем апісваць усё гэта ў сваім творы. Не, не, не! Франсуаза гэта Франсуаза, а Сесіль — гэта Сесіль. Сесіль, якую Франсуа Марыяк назваў «чароўнаю маленькаю пачвараю», не можа напісаць такую адкрытую кнігу. Проста па этычнай прычыне.