Мікалай Улашчык - Лісты

Вялікім плюсам у гэтай справе з’яўляецца тое, што ў 1968 г. у Празе будзе чарговы з’езд філолагаў-славістаў. Да гэтых з’ездаў звычайна і падганяецца выданне капітальных прац.

Пісьмо тваё атрымаў сёння. Як добра, што ўсё аказалася на месцы. Калі б цябе не было, то чаго-небудзь так і не далічыліся б, а потым давялося б разбірацца. 3 М. К. больш, вядома, ніякіх спраў весці нельга. У яе на ўсё свае меркаванні, каторыя, здаецца, ніколі ёй не ўдаюцца.

Пры ўсіх абставінах трэба мець рукапіс у найбольшай гатовасці, бо такая вялікая і цяжкая для выдання кніга будзе яшчэ доўга рыхтавацца да набору тады, калі пытанне аб выданні будзе вырашана станоўча. Па сучасным палажэнні рукапіс праходзіць такія этапы. Найперш чытае і дае водзыў адказны рэдактар (у дадзеным выпадку — Суднік). Вельмі часта, калі не звычайна, адказны глядзіць толькі саму сутнасць, не ўдаючыся ў дэталі, альбо даручае дэталі сваім падначаленым. Затым рукапіс ідзе да тэхнічнага рэдактара, каторы павінен найперш уніфікаваць усё, г. зн. прывесці ў такі стан, каб усё было зроблена аднолькава, затым праверыць усе спасылкі на літаратуру, звычайна ён размячае, якімі шрыфтамі будуць набіраць тыя ці іншыя словы. Для слоўніка адна разбіўка шрыфтоў займае шмат часу. Пасля гэтага рукапіс ідзе ды вычытчыкаў, каторыя правяраюць усе дэталі і пасля ўзгаднення з рэдактарам адпраўляюць рукапіс у набор.

Слоўнікі ўсе, здаецца, набіраюць у Маскве. Дык вось, мне здаецца, што табе варта было б пагаварыць з Суднікам адносна падрыхтоўкі (тэхнічнай) рукапісу да друку. Я думаю, што тэхнічным рэдактарам варта запрасіць Ю. О. (за кожны аркуш тэхн. рэдактару плоцяць 10 руб., значыць, уся праца бу­дзе каштаваць каля 800 руб.), калі яна ведае гэту справу, але, можа быць, гэту працу варта зрабіць табе самой ці сумесна з Ю. О. Пры ўсіх умовах табе варта было б авалодаць гэтай справай, і тады ты зможаш браць такую працу ў выдавецтва. Не гаворачы пра заработкі, гэта проста цікавая праца.

Наташа вярнулася з Крыма вельмі пасвяжэлай і цяпер здзіўляецца, як гэта яна жыла некалькі гадоў без выхадных, увесь час не высыпаючыся. На будучыню вырашана больш такіх глупстваў не рабіць. Дай божа.

ЮЛІІ БІБЫА

26 кастрычніка 1965г.

Юлія Осіпаўна.

У мяне наладзіліся адносіны з [Мінскім] абласным музеем у Маладзечне. Сёння супрацоўнік музея Генадзь Каханоўскі прыслаў трагічны ліст. Ён піша, што ў Заходняй Беларусі засталося шмат старых рукапісаў і кніг, якія зараз гінуць: іх паляць, рвуць. Што рабіць?

Я б мог перадаць усё гэта Археаграфічнай камісіі, і, пэўна, яна паслала б туды сваіх працаўнікоў, але ў такім разе ўсе ма­тэрыялы пойдуць у камісію. Ведама, гэта лепш, чым даць загінуць, але ж трэба, каб іх забралі ў Мінск.

Пішу Вам, каб Вы параіліся з Сіманоўскім. Не пішу яму про­ста, бо ён, пэўна, не скора адкажа, калі наогул адкажа. Можа, мне трэба напісаць артыкул у якую-небудзь мінскую газету? Можа, напісаць у ЦК Шауры? Можа, яшчэ што зрабіць?

Пасля смерці Ціхамірава камандаваць Летапіснаю групаю (дзе лічуся і я) будзе акадэмік Рыбакоў. Хаця ён некалі на Бюро адцзялення гістарычных навук прапанаваў паставіць праблему вывучэння беларускага адраджэння, я не надта спадзяюся на тое, каб ён зрабіў нешта рэальнае ў такой бядзе.

Прашу Вас пагаварыць з Сіманоўскім, што трэба зрабіць. Думаю, што пасля смерці Ціхамірава выпусціць тут зборнік да 450-годцзя беларускага друку не ўдасца.

Улашчык.

НІНЕ БЯЛЬКЕВІЧ

24 студзеня 1966г.

Ніна.

Сёння са Славаю мы былі ў Гарэцкага. Ён жыве км за 30 ад Масквы ў невялічкім рабочым пасёлку. Спаткаў ён нас надзвычайна ветліва і абяцаў зрабіць усё, што зможа, пагаварыць з прэзідэнтам і Крапівою. У яго нават захавалася фатаграфія, дзе ты з Галубоўскаю сядзіш, а над вамі стаяць Сапунянкі. Максім Гарэцкі назваў тое фота "Чатыры багародзіцы".

Калі будзеш размаўляць з Гарбуновым, не называй сваё прозвішча, бо я зачапіў яго ў сваёй кнізе, а, пэўна, прыйдзецца зачапіць яшчэ больш. Скажы, што ты Бялькевіч.

Мне трэба было б спаткацца тут з Броўкам або, на горшы выпадак, з Глебкам. Калі можаш, даведайся, калі яны будуць тут. Пра гэта буду пісаць яшчэ М. К., тым больш што некалькі дзён назад адаслаў ёй лякарства, патрэбнае для Сцяпана.

Шлю табе чарнавік сваіх самахвалавіцкіх успамінаў. Шушкевіч ужо размаўляў у "Полымі" пра іх надрукаванне. Яшчэ невядома, выйдзе што з гэтага ці не, але пашлю. Цябе прашу, калі зможаш разабрацца ў рукапісе, прачытай і зрабі свае заўвагі. Калі будзе цяжка, аддай спярша машыністцы, няхай перадрукуе, а пасля ўсё ж прачытай. Асабліва няпэўны ў мяне канец — пра тое, што мы ведалі, канчаючы другі клас. Зараз я здаў у рэдакцыю артыкул пра пісьменнасць дарэвалюцыйнай Беларусі, і ўспаміны павінны быць нібы ілюстрацыяй да ар­тыкула. Палемізую з працаўнікамі інстытута, якія вельмі заніжаюць паказнікі пісьменнасці.