Віктар Шніп - Заўтра была адліга-4

***

8.12.2015. Да свят, да дзён нараджэння на працы часам даводзіцца ў дадатак да празаічных радкоў пісаць вершы. Потым віншаванні раздрукоўваем на прыгожых, зробленых выдавецкімі мастакамі, паштоўках. За апошніх дзесяць гадоў такога дабра мной напісана каля пяці дзясяткаў. У мяне амаль нічога не захавалася. Напісаў і забыўся. Нашы супрацоўніцы, якія займаюцца наборам і вёрсткай тэкстаў, увесь час мне кажуць, каб гэтыя экспромты выдаў асобнай кніжкай. Я ў адказ толькі ўсміхаюся і амаль нічога не захоўваю. Некаторыя ўжо трапілі ў сметніцу, а некаторыя пыляцца па шуфлядах майго стала. Сярод старых папер знайшоў некалькі рукапісных віншавальных твораў, напісаных Леанідам Дранько-Майсюком. Хутчэй за ўсё іх у самога аўтара няма. Захаваю. Нядаўна я напісаў верш для віншавання і па просьбе выдавецкіх жанчын з камп’ютарнай занатаваў:

Апошнія дні лістапада,

Нібыта вуголле кастра,

Якім асвятляецца Свята

Любові, Кахання, Дабра,

Якое бацькамі пачата,

Якое не мае мяжы,

Бо гэта вялікае Свята

Святое, як продкаў крыжы,

Як неба, як сонца, як зоры,

Якія заўсёды з табой,

Якія цябе не паўтораць,

Як музыку ў кветцы вясной,

Бо ўсё непаўторна, што свеціць

З тых дзён непаўторных тварэння,

Калі мы з’явіліся ў свеце,

І дзень той стаў Днём Нараджэння!

***

9.12.2015. Сёння дзень народзін Максіма Багдановіча. Удзельнічаў ва ўрачыстым ускладанні кветак да помніка паэту. Нягледзячы на холад, людзей сабралася даволі шмат. Праўда, у асноўным школьнікі і студэнты. Змерз. І няслаба. І, відаць, змерзлі ўсе. Прадстаўляючы мяне, дырэктар Музея Максіма Багдановіча Марына Запартыка сказала: «Зараз выступіць галоўны рэдактар выдавецтва «Роднае слова».» І я пачаў з выпраўлення агаворкі: «Мы тут усе ўжо змерзлі, таму і не дзіўна, што выдавецтва «Мастацкае слова» назвалі «Род­ным словам». Сказаў і зразумеў, што і я памыліўся, таму давялося тут жа выпраўляцца на «Мастацкую літаратуру». Аксана Спрынчан, якая выступала пасля мяне, потым распавяла, што мая агаворка ўспрынялася як дасціпны жарт. Сло­вам, было холадна. Але самае галоўнае — каля Максіма Багдановіча былі людзі і, спадзяюся, што нехта з іх прыйдзе вечарам дадому ў цяпло, возьме томік з вершамі паэта і разам з ім у тыдзень Нобелеўскіх лаўрэатаў задасца пытаннем: «Хто мы такія? Толькі падарожнікі, — папутнікі сярод нябёс. Нашто ж на зямлі сваркі і звадкі, боль і горыч, калі ўсе мы разам ляцім да зор?»

***

10.12.2015. Сёння споўнілася 145 гадоў з дня нараджэння мастака Фердынанда Рушчыца, які нарадзіўся ў маёнтку Багданава на Ашмяншчыне (цяпер Валожынскі раён). На мінулым тыдні мне патэлефанавала валожынскае начальства і папрасіла, каб я выступіў на свяце. Да свайго сораму я ні разу не быў на радзіме свайго знакамітага земляка, таму з радасцю даў згоду.

Ідучы да мікрааўтобуса, які чакаў вандроўнікаў у Багданава на Цэнтральным пляцы, зайшоў у царкву. Было пару чалавек. Зусім маладыя. Са светлымі тварамі. Заказаў малітву па бацьках і сваяках, у памяць Фердынанда Рушчыца паставіў свечку.

З Мінска выехалі а восьмай гадзіне. Чалавек пятнаццаць. Мастакі, супрацоўнікі Нацыянальнага мастацкага музея, карэспандэнты. Амаль усіх ведаю. Сядзеў з Уладзімірам Васюком. Усю дарогу гаварылі пра жыццё-быццё і пра тых, каго ўжо няма з намі. За вокнамі мікрааўтобуса туман. Часам здавалася, што мы не едзем, а ляцім на самалёце.

У Валожыне да нас далучыліся госці з Літвы і Польшчы. Паперадзе нас ехала міліцэйская машына з мігалкай...

У Багданаўскім касцёле ўжо былі людзі. Ксёндз чытаў малітвы па-беларуску і па-польску.

Фердынанд Рушчыц пахаваны на мясцовых могілках на ўзгорку, як на вяршыне зялёнай беларускай гары, якая ў гэтай мясціне самая бліжэйшая да неба. А неба было бясхмарным. Свяціла сонца. Туман растаў і перад намі з’явіліся краявіды, нібыта ажылі карціны Рушчыца...

У Вішнеўскай мастацкай школе адбыліся ўрачыстасці, якія пачаліся з мяне — прачытаў «Баладу Фердынанда Рушчыца». Потым выступалі валожынскае начальства, паслы Літвы і Польшчы, дырэктар Нацыянальнага мастацкага музея Уладзімір Пракапцоў і яшчэ шмат хто...

Алесь Квяткоўскі падарыў для будучага музея Фердынанда Рушчыца карціну. Ён у Багданава прыехаў на цягніку яшчэ ўчора. Начаваў у сяброў.

У мастацкай школе працуе невялікая фотавыстава Міколы Лінніка. На сценах вісяць карціны мастакоў, якія былі намаляваны падчас пленэра. На іх краявіды, якімі ў свой час натхняўся Рушчыц...

Абедалі ў Валожыне. Калі госці пачалі збірацца ў дарогу, да мяне падышлі дзве жанчыны, якія працуюць у Вільні ў гімназіі імя Фердынанда Рушчыца і папрасілі падарыць з аўтографам кнігу «Проза і паэзія агню», дзе змешчана балада пра мастака.