Уладзімір Гніламёдаў - Ля аднаго вогнішча

Адным з першых заўважыў тагачасных маладых і сардэчна вітаў іх старэйшы пісьменнік Піліп Пестрак: «Гэта, можна сказаць, — пісаў ён, — выйшла на шлях літаратуры новая, свежая плеяда здольных паэтаў. І хоць у іх паэтычных галасах нямала агульнага, аднак кожны так ці інакш мае сваю адметнасць, наметкі ўласнай мастацкай манеры» (Літаратура і мастацтва, 1960, 9 студзеня).

Калыскай маладых талентаў стаў часопіс «Маладосць», які пад кіраўніцтвам П. Панчанкі і іншых пісьменнікаў вёў з імі вялікую выхаваўчую працу, пасылаў у творчыя камандзіроўкі, абмяркоўваў і друкаваў творы.

Маладыя паэты пільна ўслухоўваліся ў шматгалоссе свету. Іх таленты ў многім раскрыліся і ў першых кнігах, некаторыя з якіх з’явіліся ў сярэдзіне і другой палавіне 50-х гадоў, а таксама ў пачатку 60-х. Яны звярнуліся да жывой чалавечай споведзі, у якой асабіста перажытае аб’ядналася з грамадскім вопытам, прыпалі да жывой «ракі па імені факт». У іх творчасці рэзка ўзрасла павага да факта, дакладнасці, праўды і разнастайнасці жыцця, узятага як мага паўней, у шматмернасці грамадскіх сувязей. Моладзь плённа развівала сацыяльна актыўны верш, У сваёй паэме-рэпартажы «Будні салігорскія» У. Нядзведскі задзірыста пісаў:

На заводзе, на будоўлі, у цалінным стэпе паэзія адчувала сябе як дома, — паэты паспявалі, здаецца, усюды. Грамадзянская смеласць іх праявілася ў тым, што яны рашуча шукалі і ставілі пытанні нялёгкія, вострыя, складаныя, пытанні, адказы на якія не заўсёды былі запраграміраваны. Асабісты, індывідуальны пачатак у паэзіі многіх з іх вызначыўся вельмі ярка і выразна.

У другой палавіне 60-х гадоў гэта пакаленне разам з усёй літаратурай ідзе ўглыб, пачынае шырока звяртацца да каштоўнасцей народнага быцця. У іх — у любві да працы і міру, адзінстве чалавека і прыроды, у імкненні рабіць дабро — яно шукае процівагу ідэалогіі «атамнай смерці», разбуральным сілам імперыялістычнай рэакцыі, капіталістычнаму адчужэнню асобы.

Галоўнае ў савецкай рэчаіснасці гэтага перыяду склаў бурны рост народнай актыўнасці, прыліў творчых сіл, які ўзмацніў адчуванне глыбокіх зрухаў у грамадскай вытворчасці, навуцы, мастацтве, уяўленнях аб сусвеце і месцы чалавека ў ім. Час велічных сацыяльных і палітычных зрухаў супаў з паласой капітальных навуковых адкрыццяў, з векам атамнай энергіі і асваення космасу. Па ўсім было відаць, што ўзрастала роля суб’ектыўнага фактару — актыўнасці людзей, іх стваральнай дзейнасці. Перадавыя імкненні ўсяго грамадства дыялектычна ўзаемадзейнічаюць з асабістай ініцыятывай людзей, якая апладняе агульны рух.

У паэзіі праламляўся сам час.

А гэта быў час аднаўлення і развіцця ленінскіх дэмакратычных норм жыцця, рэзкага абнаўлення духоўнага, маральнага «клімату» савецкага грамадства, росту яго самасвядомасці, пачуцця адказнасці, гуманізму. Чалавек спраўджваў свае індывідуальныя магчымасці ва ўсіх галінах сацыяльна-грамадскага жыцця — эканоміцы, палітыцы, культуры і мастацтве.

«Прыйшоў час вершаў», — так называецца адзін з артыкулаў у альманаху «День поэзии», які выйшаў у 1956 годзе ў Маскве.

Янка Непачаловіч тонка адчуў:

Вершы выйшлі на плошчы і паркі, у людныя аўдыторыі клубаў і тэатраў. Лірыка аб’ядналася з «шершавым языком плаката». Гэты час называюць «парой эстрады» (канец 50-х — пачатак 60-х гадоў). У меншай ступені эстрада закранула беларускую паэзію. Але і тут узмацнілася, так сказаць, персанальная цікавасць чытачоў да асобы паэта, які часта дапаўняў сілу сваіх вершаў асабістай чалавечай абаяльнасцю.

У гэтага пакалення быў моцны духоўны кантакт са старэйшымі паэтамі — П. Броўкам, А. Куляшовым, М. Танкам, П. Панчанкам, А. Вялюгіным і іншымі, не гаворачы ўжо пра Купалу і Коласа, без глыбокага ўплыву якіх немагчыма ўявіць працэс маральна-эстэтычнага станаўлення сучаснай беларускай паэзіі. Маладзейшыя перанялі ад Купалы і Коласа пачуццё каранёў, народнасць і дэмакратызм. Яны адчувальна — пад уздзеяннем часу — узбагацілі са цыяльна-эстэтычную аснову беларускай паэзіі, паглыбілі духоўна-псіхалагічную сутнасць лірычнага характару і пашырылі пазнавальную сферу. Крытыка з поўным правам на гэта загаварыла пра інтэлектуальнасць, асацыятыўнасць мыслення, урбанізм, касмічную маштабнасць бачання.