Array Collective work - Татар баянчылары

Рокыя Ибраһимова менә дигән балалар үстерә. Олы улы Камил Казан авиация институтын, ә кече улы Марат консерваториядә скрипка классын тәмамлый.

Радиода магнитофон тасмалары барлыкка килгәч, Рокыя Ибраһимованың баянда уйнавын киләчәк буыннар өчен яздырып алу мөмкинлеге дә туа.

Шунысын да искәртеп үтик: Рокыя Ибраһимова – хатын-кызлардан халкыбызның беренче баянчысы. Ул елларда татар халкы башка баянчыны белми дә иде әле. Ул халыкның сөекле артистларыннан берсе булды.

1975 елда «Укытучылар йорты»нда композитор Заһид Хәбибуллин белән Рокыя Ибраһимова ветераннар хорын оештырды. Нәкъ менә шул хорда эшләгәндә, 1982 елны, Рокыя Ибраһимовага «Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре» дигән мактаулы исем бирелде.

1943 елның азаклары иде. Г. Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры бинасында концерт бара. Халык арасында даны таралган баянчы Габдулла Халитовны күрергә шунда килдем.

Менә пәрдә ачылып китте. Сәхнәдә милли киемнәрдән Татар дәүләт җыр һәм бию ансамбленең хор группасы тезелеп тора. Аның алдында түбәтәй кигән, мөлаем йөзле бер баянчы утыра. Шунда үзалдыма:

– Менә, Габдулла Халитов үзе инде, – дип әйткәнемне сизми дә калдым.

Халкыбызның борынгы матур көйләрен – «Зиләйлүк», «Казан сөлгесе», «Әллүки», «Салкын чишмә» һәм «Сибелә чәчәк»не – хор зур осталык белән башкарды.

Габдулла Халитовның баяны илаһи бер серле моң белән салмак кына ачыла да ябыла иде. Аның бармаклары дүртесе дә берьюлы уйнап бара, ә кайбер урыннарда бишенче бармагын да куллана. Баянның баслары үзенә бертөрле матур гармония тудыра. Миңа, әле генә авылдан килгән гармунчы малайга, ул тамашалар зур вакыйга булды…

Габдулла Халитов Татар дәүләт җыр һәм бию ансамблендә 1938 елдан алып 1950 елга кадәр эшләде. Профессиональ сәхнәдә 12 ел буена эшләү үзе зур мәктәп бит ул. Сугыш елларында ул ансамбльдә баянчы булып берүзе генә эшли, концертмейстер вазифасын да башкара.

Габдулла Халитов 1915 елның 14 гыйнварында Казанда туа. Әтисе гармунчы Гәрәй абзый үз йорты белән яши. Кием тегүче булып эшли. Әнисе Шәмсебану исә өй эшләре белән шөгыльләнә, балалар тәрбияли.

Кечкенә Габдулла әтисенең саратовский гармунында биш яшеннән уйный башлый. Әтисе аңа тальян гармун да алып бирә.

1921 елның көзендә Казан шәһәренең Эшчеләр сараенда булган концертта алты яшьлек Габдулла, сәхнәгә чыгып, тальянда «Галиябану» һәм «Алсу» көйләрен башкара. Шул көннән башлап ул, армиягә киткәнче, үзешчән сәнгать түгәрәкләренә йөри. Соңрак хромка гармунында да, гитарада да, аккордеонда да уйный. Шунда нота белемен дә үзләштерә башлый.

Унөч яшендә малай һөнәр мәктәбенә укырга керә һәм, аны тәмамлагач, силикат җитештерү заводында да эшләп ала.

Унсигез яшендә Габдулла юридик мәктәптә белем ала башлый. Аны тәмамлагач, ТатЦИКта – Татар Үзәк Башкарма Комитетында инструктор булып эшли. Ләкин кайда гына эшләсә дә, аны музыка үзенә тарта.

1936 елда егет армиягә алына. Биш яшендә бик нык кызамык белән авырып, күзе зарарлану сәбәпле, ул хәрби хезмәттә бер ел гына була. Гарәп телен яхшы белгәнгә, анда тәрҗемәче булып хезмәт итә. Армиядән кайткач та, Кремльдә тәрҗемәче вазифасын башкара. Хәрби хезмәттән ул баянда уйнарга өйрәнеп кайта. Ләкин аның оста гармунчы дигән даны бөтен Казанга таралган була инде. Шуңа күрә 1938 елны Габдулла Халитовны Г. Тукай исемендәге филармониянең Татар дәүләт җыр һәм бию ансамбленә баянчы итеп чакыралар.