Array Collective work - Татар баянчылары

1941 елда Мәскәүдә Татар әдәбияты һәм сәнгате декадасы үткәрү планлаштырыла. Шул уңайдан 1940 елның ноябрь аенда Рокыя Ибраһимованы Балтач районына Декада өчен 100 кешелек хор әзерләргә җибәрәләр. Ләкин, сугыш башлану сәбәпле, Декада булмый кала. Рокыя- ны исә Татар дәүләт академия театрына концертмейстер итеп билгелиләр. Шулай итеп, аның тормышында тагын бер җитди үзгәреш була. Ул инде зур артистлар арасына килеп керә. Татар дәүләт академия театрының музыка бүлеге мөдире – композитор Җәүдәт Фәйзи, дирижёры Салих Сәйдәшев була. Рокыя өчен бөтенләй яңа дөнья ачыла.

Аны радиокомитетка да еш чакыралар, ул анда соло уйный, үзешчәннәрне һәм шулай ук Гөлсем Сөләйманова, Гайшә Камаева, Мөхәммәт Сафин, Усман Әлмиев, Зифа Басыйрова кебек танылган артистларны баянда уйнап җырлата.

1941 елны театр Рокыя өчен махсус баян сатып ала. Аны Казан гармун фабрикасы остасы Александр Сметанин ясаган була.

Академия театры артистларыннан да фронт өчен махсус концерт бригадалары оештырыла, һәм Рокыя да шулар белән чыгышлар ясап йөри.

1942 елны Академия театры, күп концертлар биреп, фронт өчен самолёт сатып алырга дип, 120 мең сум акча җыеп тапшыра.

Ул елларда Академия театры бинасында Опера һәм балет театры артистлары да эшли. Рокыяга Опера театры артистларына да уйнарга туры килә.

Академия театры исә һәр җәйне гастрольләрдә була. Коллектив Уфа, Свердловск, Орск, Чиләбе, Оренбург, Троицк, Магнитогорск, Ташкент, Куйбышев, Ульяновск, Уральск, Петропавловск кебек шәһәрләргә гел йөреп тора. Шул шәһәрләрнең музыкантларын чакырып, спектакльләрдә Рокыя алар белән бергә уйный. Музыкантларга партияләрне үзе әзерли. Ул елларда театрда «Күзләр», «Ялкын», «Тукай», «Яшь йөрәкләр», «Хафизәләм», «Асылъяр», «Банкрот», «Хаҗи әфәнде өйләнә», «Хуҗа Насретдин», «Тормыш җыры», «Серләр», «Үги кыз», «Бишбүләк» кебек музыкаль спектакльләр уйнала. Аларның күбесенә музыкаль бизәлешне Рокыя Ибраһимова эшли, еш кына үз көйләрен дә куллана.

1944 елның февралендә Рокыя концерт бригадасы белән 1 нче Украина фронтына китә, анда генерал Якуб Чанышев, драматург Риза Ишморат, шагыйрь Мөхәммәт Садри һәм башка язучылар белән очраша.

Кызыклы бер вакыйга. 1944 ел. Казанның Ленин бакчасы янындагы госпитальдә концерт биргәндә, яралы солдатлар арасында Салих Сәйдәшев тә тамаша кылып утыра. «Наёмщик» операсында Гөлйөземнең әтисе үтерелгәч уйнала торган кечкенә генә музыка бар икән. Шул көйгә, халык сүзләрен файдаланып, Рокыя үзе уйнап үзе җырлаган – үзенчә яңа җыр иҗат иткән. Концерттан соң артист Әзәл Яһүдин, шаяртып:

– Сине Сәйдәш эзли, бирә хәзер кирәгеңне, – ди икән.

Шунда Сәйдәшев, Рокыяның кулын кысып:

– Син, Рокыя сеңлем, миңа шәп бер идея бирдең бит әле, – дигән. – Мин бу музыканы әле язып бетермәгәнемне аңладым, менә хәзер мин аны бөтенләе белән ишетәм, нотага гына саласы бар, рәхмәт сиңа.

Салих Сәйдәшевнең классик вальсы әнә шуннан соң туа.

1941 елдан алып 1949 елга кадәр Татарстан радиосыннан гел бер генә баян – Рокыя Ибраһимова баяны гына яңгырады. Халык аны бик яратты. Сугыштан соңгы елларда сирәк кенә туа башлаган гармунчы-баянчылар Рокыяның уйнавына гашыйк булды. Мин үзем дә аның уйнавын сокланып тыңлый идем.

Чыннан да, Рокыя Ибраһимова – зур талант иясе, чын мәгънәсендә халык музыканты.

Халык көйләре, гадәттә, иң гади авазлардан, иң гади ноталардан төзелгән бит. Ә Рокыя Ибраһимова шул гади авазларның, гади ноталарның үзенчәлеген, көен, яңгырашын бозмыйча, аларны бик зур осталык белән бизәкләп, энҗе бөртекләрен сайлап кына тезгән шикелле, чын халыкчанлыгын саклап башкара. Көйдә мелизмнарны, ягъни көйне бизәкләү ноталарын, сак кына, кирәк кадәрле генә, чама белән генә куллана.

Рокыя Ибраһимова – халык көйләрен башкаруда-уйнауда үзенә күрә бер мәктәп булдырган музыкант. Ул – үзенә күрә бер консерватория. Музыка мәктәпләрендә, консерваториядә, татар көйләрен бозмыйча, аның чын миллилеген саклап, матур итеп уйнарга өйрәтә торган бүлек, факультетлар ачарга кирәк, ә анда Рокыя Ибраһимова, Мөхтәр Әхмәдиев һәм Заһид Хәбибуллиннар мәктәбе генә була ала. Һич башкача түгел.

1949 елда Рокыя Ибраһимова Татар дәүләт җыр һәм бию ансамблендә эшли башлый. Җырчылар Усман Әлмиев, Илһам Шакировның концерт бригадалары белән гастрольләрдә йөри. 1952 елны исә яшь Әлфия Авзаловага «Казан сөлгесе», «Болын», «Гармунчыга», «Аппагым-җанашым», «Кил безнең авылга», «Кәккүк» кебек җырларны өйрәтеп, радиога яздыра. Җырчы Разия Тимерхановага «Камәр», «Сахра», «Әзифә», «Агач башы», «Төпле Якуп», «Очыгыз, күкеләр», «Бакалы», «Әйт, күкем» җырларын өйрәтә. Зифа Басыйрова белән дә ул бер концерт бригадасында эшләп ала.