Array Collective work - Татар баянчылары

1961 елдан бирле (театрда эшләү белән беррәттән) Рәис Сафиуллин С. Сәетгалиев исемендәге мәдәният сараенда үзешчән сәнгать коллективлары белән җитәкчелек итә. Эшче, укучы яшьләрдән торган бу сәнгать түгәрәкләрендә кубызчылар, курайчылар, баянчылар, фольклор ансамбльләре һәм татар халык уен кораллары оркестры утыз ике ел буе нәтиҗәле эшләп килде һәм халык алдында йөзләгән концертлар белән чыгыш ясады. Күп кенә күренекле сәнгать эшлеклеләре сәнгатьтә беренче адымнарын шул түгәрәкләрдә ясады. Шулар арасыннан Татарстанның халык артисты Зөһрә Сәхәбиева, Татарстанның атказанган сәнгать эшлеклесе, баянчы-композитор Марс Макаров, бу юлларны язучы мин фәкыйрегез дә, Рәис Сафиуллин җитәкчелегендә программалар әзерләп, музыка буенча югары уку йортларына укырга керде һәм профессиональ башкаручанлык белән беррәттән педагоглык эшен дә алып барды.

Рәис абыйның фатирына килеп керү белән, аның абруйлы музыкант кына түгел, җитмеш төрле һөнәр иясе икәненә инанасың. Нинди генә һөнәр өчен кораллар юк анда. Ул үзе, кибеттә бу музыка коралы юк, теге музыка коралы юк дип бер дә аптырап тормый. Үзешчәннәр өчен дистәләрчә еллар буе барлык кирәкле музыка коралларын – кубыз, курай, концерт гармуннары ясый һәм яшь музыкантларга бүләк итеп бирә.

Төрле абруйлы конкурсларда, фестивальләрдә катнашып, Рәис Сафиуллин җитәкчелек иткән үзешчән татар халык уен кораллары оркестры дистәләрчә тапкыр I һәм II дәрәҗәдәге дипломнар белән бүләкләнә. Ул үзе «Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре» дигән мактаулы исемгә лаек була, ВЦСПС премиясе ала. Көндәлек матбугат битләрендә чыккан алтмышка якын мәкалә, очеркларда Рәис Сафиуллинның исеме гел мактау сүзләре белән генә искә алына.

50 нче еллар уртасында, ямьле җәй көннәренең берсендә, безнең авылга Казаннан Татарстанның халык артисты Усман Әлмиев җитәкчелегендәге филармония артистлары концерт белән килде. Минем туган ягым Татарстаннан читтә булганга, Казан артистлары ул чакта бездә бик сирәк кунак була иде. Шуңа күрә андый концертлар безнең як халкы өчен чын мәгънәсендә бәйрәмгә әйләнә иде. Ул елны миңа җиде-сигез яшьләр генә булса да, мин инде гармунда ярыйсы гына уйный идем; алай гына да түгел, әтинең баянында да көй «сыздырырга» тырышып йөргән чагым. Билгеле инде, минем өчен концертның төп артисты баянчы иде.

Ярый, хуш. Берзаман концерт башланып китте (без, бала-чага, сәхнә тирәсендә, сәхнәгә якын гына урнаша идек). Алып баручы: «Сезнең каршыгызда Габдулла Тукай исемендәге Татар дәүләт филармониясенең яшь баянчысы Рифкать Лотфуллин», – диюгә, сәхнәгә җитез адымнар белән бер абый килеп чыкты. Урындыкка килеп утырды. Әйтерсең лә тәрәзәдән кояш нурлары балкып керде, сәхнә яктырып китте. Ә инде әлеге баянчы абый мин моңарчы күрмәгән сихри баянында өздереп уйнап җибәргәч, бөтенләй тыным кысылды. «Их, – мин әйтәм, – кайчан да булса мин дә шулай уйный алырмын микән?»

Мин урта мәктәпне тәмамлап Казанга укырга киткәнче, Рифкать абыйның бүтән безнең авылга килгәне булмады. Ләкин еллар үтеп, үзем филармониядә эшли башлагач та, балачакта алган тәэсирләрем, ягъни аның уйнавына һәм артистлыгына соклануым һич кенә дә кимемәде-сүрелмәде.

Рифкать Һадиулла улы Лотфуллин 1933 елның 19 июлендә Казан шәһәрендә туа. Биш-алты яшендә гармунда уйнарга өйрәнә. Мәктәпкә укырга кергәч, шушы гармуны белән төрле бәйрәм концертларында катнаша. Үсә төшкәч, аны гармунның чикләнгән мөмкинлекләре канәгатьләндерми башлый, һәм ул баянда уйнарга өйрәнергә кирәк дигән карарга килә. Баянның зур мөмкинлекләре аның музыкаль сәләтен бик тиз ачып җибәрә – ике елдан соң унҗиде яшьлек Рифкатьне Татар дәүләт филармониясенә баянчы итеп эшкә алалар.

Башта аңа җыр һәм бию ансамблендә эшләргә туры килә. Бу аның өчен үзенә күрә бер мәктәп була. Шунда ул тиз арада нота белемен дә үзләштерә. Хорга, аерым җырчыларга һәм биючеләргә уйнау егетнең осталыгын тагын да арттыра. 1957 елда Мәскәүдә Татар әдәбияты һәм сәнгате көннәре үткәрелә. Шуңа әзерләнгәндә ансамбльдә яңа биюләр куела, һәм аларга яңа бию көйләре дә кирәк була. Рифкать абыйга менә шушы биюләргә берничә көй язарга туры килә. Бу уңайдан бер хатирә искә төшә. Бервакыт шулай филармониядә баянда уйнап утырам. Әле мәктәп елларыннан ук радиодан ишетеп отып алган бер бию көе капылт кына искә төште дә, дәртләнеп шуны уйнап җибәрдем. Уйнап кына бетергән идем, ишек ачылды да, Рифкать абый килеп керде. Мин аңардан: