Як ужо адзначалася, археалагiчныя даследваньнi ў Калiнiнградскай вобласьцi ўключалi ў сябе нашмат больш шырокi рэгiён. Ф.Д. Гурэвiч многа займалася праблемамi прыбалтыйскага ўплыву i месцам прыбалтыйскiх плямёнаў у фармiраваньнi насельнiцтва старажытнай Прусii. Менавіта ў гэты час, г.зн. у пачатку 50-х гадоў, у яе ўсталяваліся навуковыя кантакты з вучонымi Прыбалтыйскiх рэспублік СССР — гэтыя кантакты сталi трывалымi i ператварыліся ў сяброўскiя, яны не перарывалiся до самага апошняга часу. Перш за ўсё, з Х.А. Моора i М.Х. Шмiдэльхельмам з Эстонii, Э.Д. Шнорэ, Э.С. Мугурэвiчам з Латвii, П.З. Кулiкаўскасам, Р.К. Кулiкаўскене, А.З. Таўтавiчусам з Летувы. Пастаянны абмен думкамi з прыбалтыйскiмi вучонымi, рэцэнзii на iх працы, прафесiйная арыентацыя ў матэрыяльнай культуры балтаў значна пашырылi кругагляд даследваньняў Ф.Д Гурэвiч. Гэты вопыт вельмі дапамог ёй у далейшых даследваньнях — яна адкрыла ўзаемаўплыў багатай металiчнай культуры Прыбалтыкi і залатарства ў Наваградку i ў iншых гарадах Беларускага Панямоньня. Праблемы археалагiчнага вывучэньня Калiнiнградскай вобласьцi i Паўднёва-Усходняй Прыбалтыкi неразрыўна звязаны з добра вядомай нарманскай тэорыяй, даследчыца ўключаецца ў гэту праблему з уласным поглядам на яе. Яна рэгулярна ўдзельнічае ў канферэнцыях, што прысвечаны Скандынаўскiм краінам, друкуе артыкулы ў Скандынаўскiх зборнiках, у якiх раскрывае ролю скандынаўскiх калонiй i культуры на тэрыторыi старажытных прусаў i славян.
Гэтай мiнiяцюрнай жанчыне быў уласьцівы сапраўдны навуковы азарт, які кiдаў яе на вывучэньне новых, невядомых яшчэ археалагiчных комплексаў i які вызначаў павароты яе навуковага лёсу. Так было з Калiнiнградскай вобласьцю, а ў 1956 г. яна зацiкавілася Заходняй Беларуссю, якая таксама адкрылася для палявых работ расійскіх вучоных толькі пасля Другой Сусветнай вайны. З тых часоў гэты рэгiён стаў асноўнай сферай навуковых iнтарэсаў Ф.Д. Гурэвiч. У басейне Верхняга Нёмана яна знайшла шэраг гарадзiшчаў, неўмацаваных паселiшчаў, курганных i грунтовых магiльнiкаў I тысячагоддзяя н.э. i Х1-Х1У стст. Выхад ў свет манаграфii “Древности Белорусского Понеманья” (М-Л., 1962) i навукова-папулярнай кнiгi “Древние города Белорусского Понеманья” (Минск, 1982), раздзелены перыядам у дваццаць гадоў, але тым не меньш абедзьве кнiгi цесна звязаны паміж сабой, iх можна разглядаць разам. Абедзьве прысвечаны гарадам Панямоньня, усе звесткi аб гiсторыi якiх абмяжоўвалiся вельмі скупымi ўспамiнамi ў летапiсах канца Х11 стагоддзя. Уважліва прааналiзаваўшы матэрыялы археалагiчных помнiкаў вельмі вялікага храналагiчнага дыяпазону - ад апошнiх стагоддзяў н.э. да сярэдзiны I-га тысячагоддзя н.э., супаставiўшы iх з дадзенымi археалагiчных раскопак Х1-Х1У стст. i з пiсьмовымi сведчаньнямi, аўтар прыходзiць да важных высноваў этнагенетычнага характару. Яна показвае, што засяленьне Беларусi ад старажытных часоў да ўтварэньня беларускай народнасьцi ішло неперарыўнымi хвалямi, якія складалiся з розных этнiчных кампанентаў, якія змешвалiся, злiвалiся i ўзаемадзейнічалi адзін з другім, а таксама адны з iх асiмiлявалi другiх. Гэта былi першабытныя плямёны, падобныя да насельнiцтва суседнiх тэрыторый — верхняга Падняпроўя, паўднёвай Прыбалтыкi, г.зн. славянскiя i ўсходне-лiтоўскiя плямёны. Ф.Д. Гурэвiч пераканаўча паказала, наколькі памылковая ўстойлівая думка гiсторыкаў аб тым, што славяне з’явiлiся на гэтай тэрыторыi не раней Х1 стагоддзя. Археалагiчны матэрыял сведчыць, што ўжо ў канцы I тысячагоддзя н.э. у Беларускім Панямоньні выразна ўстанавiлася славяна-лiтоўская этнiчная мяжа, якая захоўвалася на працягу некалькiх стагоддзяў. Ужо з канца Х - пачатку Х1 стст. Беларускае Панямоньне прадстае як адзiн з выразных асяродкаў старажытнарускай культуры, які ўвабраў у сябе шматлікія элементы культуры як суседняй паўднёва-заходняй Русi, так i Заходняга i Балтыйскага ўплыву.
У навукова-папулярнай кнiзе “Древние города Белорусского Понеманья” таксама шмат месца аддадзена характарыстыкам iнтэнсiўнага культурнага абмену. Тут сьцісла, у вельмі лаканiчнай форме падведзены вынікi археалагiчных даследваньняў старажытных гарадоў — Ваўкавыска, Гродна, Наваградка. Аўтар пераносіць ўглыб на 100-200 гадоў у параўнаньнi з летапiснымi звесткамі час iх узнiкненьня, аднаўляе этнiчнае i сацыяльнае аблiчча гэтых гарадоў, падкрэслівае, што гэта былi цэнтры высокаразвiтага рамяства i культуры, якія ажыцьцяўлялі сувязi як з суседнiмi гарадамi Кiеўскай Русi i Прыбалтыкi, так i з вельмі аддаленымi регiёнамi, аж да Вiзантыi, мусульманскага Усходу, Закаўказьзя. Прадставiўшы гарады Панямоньня ва ўсім багацьці iх гаспадарчага і культурнага развiцьця, Ф.Д. Гурэвiч зрабіла неацэнны ўклад у вывучэньне старабеларускай гарадской культуры Х11-Х111 стст, надала ёй новыя фарбы i новае гучаньне.
Читать дальше