Нил Гилевич - Год дзве тысячы першы [Выбраныя старонкі з дзённіка]

На ўрачыстасці была і брала слова пасол Турцыі Ф. Сойсал Шуле, з якою мы даўно знаёмы.

“НВ” апублікавала сёння мой вялікі артыкул “Крызіс ці трагедыя”. Адразу ж пайшлі званкі, нават ад каго не чакаў.

7-га снежня. Як і трэба было чакаць, прыйшоў ліст ад Іпатавай. Не ліст, а абвінаваўчы акт. Страшны. А ж не магу паверыць, што гэта не фальсіфікацыя. Тры машынапісныя старонкі паклёпаў і бруду! Жах! Я чакаў, што будзе крыўда за папрок наконт “Тутэйшых”, — гэта я зразумеў бы. Аказалася, што яна доўгія гады збірала на мяне дасье і цяпер усё вываліла. І што я некалі славіў КПСС, і што выгнаў БНФ з ДЛ, і што атрымліваў вялікую зарплату ў СП (250 — пасля 400 ў БДУ), і што я ў адной кампаніі з Бондар і Пашковым, і што мне важна не праўда, а падхалімства, і што прысвоіў грошы за прададзеныя Каралішчавічы, і што прынізіў В. Тараса, і што ўеў на ўсё жыццё Г. Булыку, і што таплю яе цяжарам сваіх бронзавых бюстаў і г.д., і г.д. І як цяпер быць? Абвяргаць усю гэту гнюсь не збіраюся, але ж і проста так “праглынуць” не атрымаецца. Ну і падчапіў Ніл Сымонавіч!..

14-га снежня. Хадзіў на вечарыну ў гонар 80-х угодкаў Сц. Х. Александровіча. Народу было мала (у музеі Коласа), але паслухаць было каго. Успаміналі Сц. Х. і Брыль, і Лыч, і Клышка, і Чамярыцкі, і Канапацкі, і Р. Александровіч. Далі і мне слова.

Начальніца з Капыля прывезла музыкаў. Сказалі пра гэта — я ўзрадаваўся: ну, думаю, парадуюць! Выйшлі два гітарысты і спелі тры бяздарныя сучасныя песенькі на рускай мове. Называецца — прыехалі з беларускай глыбінкі, з народа. І ведалі ж — куды ехалі, у Хату Коласа. І ведалі — на чые ўгодкі, якога патрыёта Беларушчыны.

А Янка зрабіў выгляд, што маіх апошніх публікацый не чытаў. “Цэнтральная газета” апублікавала размову са мною, якую вяла з месяц назад Алена Кліменка. Упершыню ў жыцці сказаў у друку добрае слова пра Ніну, пра яе самаахвярнасць як у дачыненні да сям’і наогул, так — і асабліва — да мяне, да маёй працы. Не толькі самаахвярная памочніца, але і самаахвярная заступніца-абаронца.

15-га снежня. Фотамайстар Г.Л. Ліхтаровіч, па дзеду мой зямляк, з Жыліч, прынёс цудоўны альбом краявідаў і помнікаў Беларусі — ягонай работы, з ягонымі ж вершамі, зусім не благімі, упэўненай рукой напісанымі.

Па абедзе заходзіў Анд. Лапцёнак, абмяркоўвалі вокладку да “Споведзяў”. Рашылі — трэба рабіць новую, гэта — зусім не адпавядае зместу.

16-га снежня. Быў на радзе ТБМ, выказаўся наконт “Стратэгіі развіцця беларускай мовы”. Прапанаваў назваць: “Стратэгія выратавання беларускай мовы”, або “Стратэгія барацьбы за беларускую мову”. Абгрунтоўваў так, што наша мова ў такім жахлівым становішчы, што яе трэба ратаваць, трэба змагацца за ўмовы, у якіх мова будзе развівацца — без ніякай стратэгіі, сама па сабе, натуральна, як развіваецца ў нармальных умовах жывы арганізм, як расце дрэва, калі да яго даходзіць святло, сонца (а калі спрэс у засені — чэзне і гіне).

17-га снежня. Напісаў два лісты — Белакозу і Чобату.

26-га снежня. Стасевіч прывалок партрэт, выкупіў у мастака М. А. Моўчана за 200 дол. Канечне ж, лепшы з усіх маіх партрэтаў.