Сяргей Шапран - Сяргей ШАПРАН УЛАДЗІМНезавершаная аўтабіяграфія. Старонкі новай кнігі

- Якія замарочкі з мовай?

- Ну, вось што беларуская мова яму ну ніяк - хоць застрэль яго! - яна ўсё роўна адамрэ.

- Ён так гаварыў?

- Ну, а як, калі чалавек заяўляе, што ёсць толькі кітайская і руская мовы? А ўсе гэтыя скобелевы толькі ўводзілі яму ў вушы, што замарочкі з беларускай мовай - дарэмная трата высілкаў. Спачатку ён неяк рухаўся да таго, але, як паказала практыка, відаць, толькі рабіў выгляд, што рухаўся ў бок таго, пра што я яму гаварыў, таму што ў выніку ўсё аказалася бессэнсоўна, усё было перамелена ў труху. Аднак і Замяталін рухнуў, і Скобелеў, у якога яшчэ пры Замяталіне адабралі мандат, таму ў яго не стала доступу нават у адміністрацыю...

- Які мандат?

- Пропуск, які дазваляў у любы час прыходзіць не да Лукашэнкі, але ў яго адміністрацыю.

- У Вас таксама быў такі пропуск?

- Недзе на працягу паўгода».

«Но - они меня тянули к себе. Я им был нужен. Я стал замечать - обоймы пошли. С теми, с кем я, извините, рядом в туалете не буду, с ними меня печатают. Уже адсорбируют, - рэзюмаваў Някляеў іншым разам. - Я понимал, для чего это делаю - для каких-то общих задач развития литературы, культуры, а тут замечать стал, что если сделаю ещё один шаг. В общем, остался один шаг. Там нет такого, что ты можешь возле них танцевать. Или ты с ними, или нет. Но они вынуждали с ними быть. Мыслили примерно так: надавали тебе всего, что ж ты ещё хочешь?»

Пра блізкасць Някляева да ўлады ў тыя часы не казаў, бадай, толькі гультай. Казалі і пра тое, што Някляеў у адной лазні з прэзідэнтам парыцца, і пра тое, што разам з Лукашэнкам на адным самалёце ў Расію лятае. І калі наконт лазні пляткары ўсё ж наблыталі (пасля Някляеў пісаў, што сапраўды хадзіў у лазню разам з прэзідэнтам, але не з тым, якога ўсе мелі на ўвазе, - той «прэзідэнт» быў бізнесоўцам, у мінулым - баксёрам цяжкой вагі; «прэзідэнтам» клуба аматараў лёгкай пары яго абралі Някляеў з сябрамі, бо шточацвер хадзілі разам з ім у лазню), дык пра самалёт было праўдай. Зрэшты, са Смаленску, дзе ў снежні 1998-га святкаваўся 80-гадовы юбілей БССР, на які і паляцелі тады паэт з прэзідэнтам, вяртаўся паэт усё ж адзін і - не самалётам.

«Псіхалагічна я ўжо дайшоў быў да мяжы трывання - і тая паездка стала для мяне калі не вырашальнай, дык блізкай да таго, - засведчыць ён. - На ўрачыстым сходзе Лукашэнка прамаўляў, як звычайна, доўга і пра тое самае. Еднасць, адзінства. Пасля тое ж, прачнуўшыся на сцэне, пражаваў спікер расійскай Думы Селязнёў. Але ўсіх пераплюнуў мітрапаліт Смаленскі і Калінінградскі Кірыл. Абвясціў, узняўшы рукі і ўзвёўшы вочы да неба, што ён адукаваны чалавек, і калі ёсць яшчэ ў залі адукаваныя людзі, дык разам з ім яны ведаюць: не было і няма ніякіх украінскіх і беларускіх народаў і моў, а было і будзе адзінае рускае дрэва, на якім усё украінскае і беларускае - штучна прышчэпленыя, калі не здзічэлыя, парасткі. Якія засохнуць, з якіх лістота ападзе, і зашуміць дрэва адным народам на адзінай мове, як задумаў Бог...

Зала ўскочыла пляскаць, і ўстаў пляскаць на сцэне прэзідэнт Беларусі. Якой не было і няма. [.]

Сумёты, якія ў лавіну зрываюцца, паступова нарастаюць - і не сцвярджаю, што ўсё вырашылася імгненна, у той момант. Калі глядзеў наўкол: дзе я і з кім? І дзеля чаго?.. Нібы раней не бачыў, не разумеў. Але знаходзіліся апраўданні. А тут захліснула, як горла пятлёй, і не прадыхнуць апраўданнямі.

Не было для чаго мне тут быць.

Назад з Лукашэнкам на самалёце ягоным я не паляцеў. Пайшоў на вакзал, купіў білет на цягнік. Ехаў, колы тахкалі: так - не так, так - не так.

Галава адміністрацыі Міхаіл Мясніковіч пасля дапытваў: як гэта - не сесці ў прэзідэнцкі самалёт?..»

Іншым разам Някляеў скажа: «І калі ён [мітрапаліт Кірыл. - С. Ш..] гэтую дурату прагаварыў, падымаецца прэзыдэнт Беларусі і пачынае пляскаць у далоні. Чалавеку, які сказаў, што Беларусі - нямашака! Калі нямашака Беларусі, то скуль ты ўзяўся, беларускі прэзыдэнт?! Чаму ты стаіш і пляскаеш? Тут ужо сьвядомасьць не ўключаецца, гэта нешта інфэрнальнае, надсьвядомаснае, і з гэтым немагчыма справіцца. І якраз пасьля гэтага я на прэзыдэнцкі самалёт ужо ня сеў. У які самалёт сядаць, куды ляцець, у якую Беларусь - якой няма?! Дадому вярнуўся на цягніку».

Хоць дзеля справядлівасці трэба яшчэ вярнуцца ў 1996 г., калі Някляеву споўнілася 50 гадоў, з чым і павіншаваў яго тады Лукашэнка:

Беларускаму паэту Някляеву У. П.

Шаноўны Уладзімір Пракопавіч!

Віншую Вас, вядомага беларускага паэта, з 50-годдзем з дня нараджэння.

Як прызнаны творца нацыянальнай паэзіі Вы шчодра аддаеце свой талент беларускаму народу, сілай мастацкага слова выхоўваеце ў падрастаючым пакаленні любоў і пашану да нашай Айчыны.