«Застануся ў Глінішчах назаўсёды, — рашыў княжыч. — Але дзе жыць, за якія грошы купіць ганчарны круг?»
Хутка ці не, але ўзбіўся княжыч на капейку. Выручылі, як выручалі не раз па дарозе, тыя ж лапці і звяркі драўляныя. Пасяліўся, як і хацеў, наводшыбе ў адзінокай бабулі. Заплаціў ёй наперад за жытло і харч.
Хата стаяла на прыгорку. Побач гаманілі бярозы, спрачаўся малады дуб з дзядзькам яварам, а ўнізе, бліз рэчкі, туліліся адна да адной драўляныя хаты местачкоўцаў. У цэнтры — царква, на ўскраіне — кірмаш.
Падымаўся княжыч раней сонца, а спаць клаўся ледзь не апоўначы. У моцных лазовых кошыках насіў і насіў ён гліну, а вечарамі майстраваў ганчарны круг.
Народ у Глінішчах, як і ў кожным мястэчку, дасціпны, людзі часта спынялі майстра на паўдарозе, стараліся загаварыць з ім, а ён маўчаў, толькі рукамі размахваў, паказваў нешта. Тады і назвалі яго Маўчановічам.
— Вунь Маўчановіч гліну панёс, — казалі, — цягае і цягае. Навошта яму так шмат яе? Можа, дом хоча з гліны зляпіць ці драбіны да неба?
Неўзабаве княжыч назапасіў гліны, колькі хацеў, і круг ганчарны змайстраваў. Не было толькі ганчарнай печы. Але хіба гэта клопат для сапраўднага майстра? Хутка і печ з'явілася. I вось аднойчы прыснілася фея-кветка.
— Я ведаю, — сказала яна, — сумна табе. Зрабі найперш жалейку. З яе песняй-музыкай у душы свята паселіцца. Вось тады і парадуеш людзей!
Цэлы дзень чараваў над жалейкай Маўчановіч. З белай гліны яе вытачыў, распісаў фарбай чырвонай, абпаліў у печы. Ледзь астыла — да губ паднёс. I жалейка заспявала, ды так звонка, весела, што аж бабуля пусцілася ў скокі, шпакі здзіўлена замаўчапі, а самому майстру захацелася як найхутчэй сесці за круг і шчыраваць, шчыраваць…
Слава пра Маўчановіча разнеслася па навакольных гарадах і вёсках. Адкуль толькі ні прыязджалі людзі, каб купіць яго распісныя збаны і гаршкі, дудачкі, свістулькі ці паслухаць чарадзейную жалейку.
Ад'язджалі ад Маўчановіча з песняй у сэрцы. У збанах тых, каласочкі-красачкі, ніколі малако не кісла, а ў гаршках, колькі б ні стаяла страва, — ніколі не псавалася. Яны былі адметнымі: гляне на іх добры чалавек і адразу здагадаецца, аб чым хацеў сказаць людзям маўклівы майстра. А гаварыў ён аб дабраце, радасці жыцця.
Доўга круціў свой ганчарны круг Маўчановіч. Да слыннага майстра прыязджалі паны і падпанкі з усяго свету, ішлі простыя людзі.
Неяк дапяў да Глінішч аканом князя Ясінскага. I пазнаў ён у Маўчановічу князевага сына. Аканом забыўся нават на збаны і гаршкі, ускочыў у брычку і панёсся ў Гарадзішча, каб паведаміць яснавяльможнаму прыемную навіну. Цэлую шапку золата абяцаў насыпаць князь таму, хто знойдзе сына. Не ў радасць стала Ясінскаму паляванне, больш не склікаў ён шляхцюкоў з шляхцянкамі на баль, штодня хадзіў у царкву, замольваў свой грэх, шчодра адорваў жабракоў. Дзеду-майстру, які вучыў сына, падпісаў вольную. Адпусціў на волю яго дзяцей і ўнукаў, а таксама ўсіх слабодскіх майстроў.
Апошнім часам стары князь дужа хварэў. Баяўся памерці і не ўбачыць сына.
Пачуўшы ад аканома радасную вестку, князь падхапіўся з пасцелі, сам запрог коней, сеў на козлы за фурмана і пусціў тройку выязных рыссю.
А ў палацы варылі, смажылі, пяклі, рыхтаваліся да сустрэчы маладога Ясінскага.
У Глінішчах, каля карчмы, князь спыніўся, шпурнуў фурману лейцы, а сам пешкі падаўся да бабулінай хаты. Наперодзе бег, паказваючы дарогу, аканом, бо князь наступаў на пяты.
Сына ён пазнаў адразу. Быў май, і той вынес свой круг ганчарны на двор. Нага круціла кола. Дужыя і спрытныя рукі дакраналіся да гліны, і тая на вачах ажывала. Адухоўлены твар ганчара свяціўся. Князь не вытрымаў.
— Сынок! — закрычаў нема. — Ці ты гэта?
Ганчар спыніў кола, падняўся. Перад ім стаяў не грозны князь-уладар, а сівы дзядок, стомлены дарогай.
— Ба-бацька! — пачуўсвой голас— Бацька! — і кінуўся абдымаць дзеда.
Цэлы дзень прагаварыў князь з сынам. Людзі дзівіліся, здарыўся цуд — Маўчановіч загаварыў. I яшчэ больш былі здзіўлены, калі даведаліся, што ганчар адзіны спадчыннік яснавяльможнага князя.
Сваю майстэрню пакінуў княжыч лепшаму вучню Апалінарыю, які пасля ўвесь свет здзівіў: не жалейку змайстраваў, а арган з гліны.
Збаны, гаршкі і вазы раздаў княжыч людзям. Толькі жалейку чарадзейную захапіў з сабою. Праводзілі княжыча ўсім мястэчкам. Шчаслівы князь Ясінскі загадаў выкаціць на вуліцу бочкі з віном, вынесці рыбу і мяса. Хай помняць яго шчодрасць.
Пакланіўся княжыч людзям, ускочыў у карэту, і памчалі сытыя коні… Сёння ў Глінішчах, каласочкі-красачкі, тутэйшыя ганчары ўспамінаюць маўклівага майстра, які, перад тым як сесці за ганчарны круг, іграў на чарадзейнай жалейцы з белай гліны. А ў разбураным Гарадзішчы штогод знаходзяць незвычайныя гаршкі і збаны. Яны такія прыгожыя, моцныя, нібы не падуладныя часу. А ўсё таму, што ёсць у іх жывая душа.
Читать дальше