Сяргей Кавалёў - Мэва

«Людзі любяць жахлівыя прыдумкі i байкі пра ваўкалакаў i відмаў, пра багвянага цмока i начных пачвар, яны з вар'яцкай асалодай, халадзеючы ад жаху, уяўляюць услед за мной павука велічынёй з замкавую браму i маленькага чырвонага чалавечка з пазногаць. Як бяздумныя начныя матылі на агонь, ляцяць людзі на цяпельца жуды i адвечнай боязі. Я ва ўсякім разе атрымлівую за сваю хлусню грошы, яны ж — толькі начныя кашмары»,— думаў Кард-казачнік, у чарговы раз страсаючы ў скарбонку золата, з пагардай пазіраючы на анямелых ад жаху Уладара i прыдворных.

Так i прайшоў свой нядоўгі зямны шлях слынны Кард-чарнакніжнік, купаючыся ў золаце, уладзе i чалавечай нянавісці. Пабудаваў палац, багацейшы за палац самога Уладара, але такі пачварны з вонкавага выгляду, што богабаязны чалавек не рашаўся i за вярсту падыходзіць да таго месца. Адны толькі служкі асмельваліся ўвайсці ва ўнутраныя пакоі, але, хаця i мелі за сваю працу вялікія па тым часе грошы, доўга не вытрымлівалі i змяняліся новымі. Пасля той-сёй пад строгі сакрэт прагаварваўся жонцы пра дзіўныя, нечалавечыя звычкі чарнакніжніка. Ну, а што ведае жанчына — ведае ўвесь свет. Шмат чаго распавядалі суседзям тыя белагаловыя жанкі, i ўсе яны абавязкова ўзгадвалі пакой са шкляным дахам i ружовымі сценамі, дзе спаў Кард-чарнакніжнік, абавязкова ўдзень i з найбольшай асалодай у сонечнае надвор'е. Сноў жа, як меркавалі добрыя людзі, той вядзьмак увогуле не бачыў.

Але вось прыйшла чарга i да яго, чарга, якая не абмінае на гэтай зямлі нікога: ні святога, ні грэшнага, ні жабрака, ні магната; ні разумніка ні дурня. Памёр Кард-казачнік, памёр у страшэнных пакутах i мучэннях; але дзесьці на аношняй мяжы праясніўся яго замглёны прадсмяротнымі кашмарамі розум, i ён паспеў запісаць сваю апошнюю казку. А потым адышоў у іншы свет з шчаслівай дзіцячай усмешкай на прасветленым твары.

Няшмат хто паспеў прачытаць тую казку, бо Уладар знішчыў яе (адзіную з усіх казак Карда), як толькі прачытаў. Але той-сёй паспеў, хаця кожны з тых шчасліўчыкаў пасля зусім па-рознаму перадаваў яе змест нашчадкам.

Паспрабуем з ix слоў зрабіць гэта i мы i на тым скончым свой аповяд, бо лепшага канца ўсё роўна не прыдумаць...

«I з'явіўся яму Голас, пра які ён ніколі не пісаў у сваей хлусні, i сказаў з роспаччу:

— Кард, Кард, усё жыццё ты хлусіў іншым, а зараз памёр i зразумеў, што хлусіў сабе. Ці ведаеш, што чакае цябе там, Кард?

— Цемра?..

— Не. Не.

— Тады — пекла?..

— Не, Кард. На жаль — не.

— Няўжо — рай?

— Не блюзнер. Ты не здагадваешся?

— Што ж яшчэ?

— Ты. Ты, Кард, з усімі сваімі прыдумкамі i не бачанымі пры жыцці кашмарамі.

— Я?!. Злітуйся. Лепш пекла...

— Не. Бо пекла сапраўды лепш. Ты сам стварыў сабе свет для вечных пакут. A кніжнікі заўсёды адпраўпяюцца ў краіну ix уласнай фантазіі. Ты гэтага не ведаў?

— Я не ведаў нічога. Я жыў. Я прадаваў сваю фантазію за грошы i ўладу, а не ствараў вечныя сусветы.

— A цяпер — каешся?

— Каюся. Відаць — як i кожны.

— Як i кожны... У цябе ёсць магчымасць самому выбраць адну з уласных прыдумак для апошняга прытулку. Заплюшчы вочы — i ўсномні самае светлае.

Ён змружыў павекі i з безнадзейным адчаем аддаўся ва ўладу памяці. Хвалі яе панеслі Карда хутка-хутка, далёка-далёка.

I хаця бераг быў зусім блізка, Кард баяўся яго i ўцякаў усё далей.

Выспа.

Ён сам прыдумаў яе, Выспу Забойцаў: тут сабраліся забойцы i ix ахвяры з усяго свету i кожны вытварае сваё злачынства адзін перад адным шмат разоў, да бясконцасці. Улюбёная казка Уладара, якую неаднойчы прыходзілася яму распавядаць, вось чаму наскочыла на яе рака памяці.

— Не, лепш бы пекла...

— Хочаш паспрабаваць яшчэ раз?

Зноў мяккія зманлівыя хвалі панеслі рэшткі душы Карда — далей, па рацэ памяці.

Але як запаволіла сваю плынь рака, як сцішылася, палагаднела.

Што гэта?

Гэта — возера. Возера Кровазмяшання. Прыдумка, з якой пачалася бліскучая кар'ера Карда-казачніка.

Лепш бы пекла, лепш бы Выспа.

— Злітуйся, вярні назад.

— А можа, яшчэ раз?

— Навошта? Усё аднолькавае, нават яшчэ горш.

— I ўсё ж паспрабуй апошні раз. Цяжка назусім губляць веру ў чалавека.

Куды далей? Дзе заканчваюцца жудасць i пачварнасць, боязь i хлусня?

Нідзе. Усюды пачынаюцца.

I рака зноў пачынаецца, гоніць свае брудныя воды прэч ад возера, усё хутчэй i хутчэй. Цікава куды? Усё далей i далей. Можа, у мора? Пагойдваюцца на стомленых хвалях асклепкі душы. Мора Усёпрадажнасці i Усіхкупляльнасці? Напэўна, іншага ж не прыдумваў. Дык ці варта было зноў, у апошні раз?