Анатолий Кибеч - Улӑп таврӑнни

— Мӗн пӑхса тӑратӑр! Кӑҫал пӗвесӗрех юлас тетӗрим?! — кӑшкӑрчӗ уксах арҫын нухайккипе Алмас ҫинелле хӑмсарса. Анчах тахӑшӗ ун аллине ярса тытрӗ, турхан ывӑлне ҫапма памарӗ. Алмас та ҫиллине чараймарӗ, нухайккана туртса илчӗ те уксах арҫынна туртса ҫапрӗ.

— Турхан ывӑлне хӑмсаратӑн иккен?! Аттене каласа парсассӑн…

— Кала, кала. Ҫак ӗҫе эпӗ шӑпах турхан хушнипе тӑватӑп.

— Пулма пултараймасть.

— Ӗненмесессӗн мӑчавӑртан ыйтса пӑх. Иккӗш пӗрле шут тусах Илемпие суйласа илчӗҫ.

— Алмас! Ҫӑлсам ман хӗрӗме! Юратать вӑл сана! — кӑшкӑрчӗ пӗтӗм вӑйран Илемпи амӑшӗ.

Ҫак сӑмахсене илтсен чылайӑшӗ пӗр-пӗрин ҫине пӑхса илчӗҫ. Чухӑн Илемпипе пуян ҫын ывӑлӗ Алмас хушшинче вӑрттӑн юрату пулнӑ-ҫке. Ку таранччен ӑна никамах та сисмен. Ҫакӑ вара чӑн-чӑн тӗлӗнтермӗш мар-и? «Мӑчавӑра чӗнсе килем-ха. Ниме апачӗ пӗҫернӗ ҫӗртехчӗ вӑл», — терӗ те пӗри арман патнелле чупса кайрӗ…

Чӑнах та, ҫурхи шав тапранса киле пуҫласан ҫынсем тӳрех арман пӗвине аса илеҫҫӗ. «Турӑ ҫӑлса хӑвартӑр ҫав пӗвене», — текенсем темӗн чухлех. Уйрӑмах ҫак тапхӑр ҫитӗннӗ хӗр пуррисене канӑҫ памасть. Ӗлӗкрен пыракан йӑла пулсассӑн та, никамӑн та хӑй ачине ирӗкпе парас килмест вӗт-ха. Ҫын вӑл ҫав тери хаклӑ япала. Йӳнӗпе пулмасть. Ӑна ӳстерме пайтах вӑй хумалла: укҫа-тенкӗ те, апат-ҫимӗҫ те, кӗпе-тумтир те…

Ӗнер каҫпала вара шӑпа Илемпи ҫине ӳкрӗ. Мӑчавӑр сӗннипе ӗнтӗ. Ҫавӑ ҫине тӑчӗ. Ватрас турхан килӗшрӗ. Халӗ ӗнтӗ каялла ҫул ҫук. Вӗсен сӑмахӗнчен иртме юрамасть.

Акӑ мӑчавӑр хӑй те ҫитсе тӑчӗ.

— Мӗншӗн ӗҫлеместӗр вара. Кун пек каҫчен те пӗвелесе пӗтерейместӗр вӗт, — терӗ сумлӑ шурсухал.

— Алмас чарать, — сас пачӗ уксаххи.

— Илемпие памастӑп! — терӗ Алмас.

— Ывӑлӑм, ҫакӑ вӑл санран килмест. Илемпие турӑ суйласа илнӗ. Унран никам та иртме пултараймасть, — лӑплантарма пикенчӗ мӑчавӑр. — Пирӗнтен тухнӑ йӑла мар. Чӑтас пулать.

— Ҫук! Хӗрӗме памастӑп! — сиксе ӳкрӗ каллех амӑшӗ.

— Чарӑн! — хытарчӗ сассине мӑчавӑр. — Турра ан ҫиллентер. Савӑнас вырӑнне йӗрсе тӑратӑн. Шыв туррине паратпӑр вӗт.

— Мӗншӗн ман хӗрӗме илет-ха вӑл? Сан мӑнукна мар?

— Вӑхӑт ҫитсессӗн ӑна та парӑпӑр, — терӗ те мӑчавӑр Алмаса аллинчен тытса айккинерех ҫавӑтса кайрӗ.

— Мӗн ҫывӑрса тӑратӑр! Туртӑр малалла! — кӑшкӑрчӗ уксах арҫын Илемпие ҫапса илсе. — Ут!

— Ут, Илемпи, ут! — илтӗнчӗ тахӑшин сасси. — Пӗве никӗсӗ пулӑн. Вара пире те ҫӑмӑллӑх пулӗ.

— Эсир тата мӗн пӑхса тӑратӑр! Пулӑшӑр! — хушрӗ уксаххи.

Унтан темиҫе арҫын пӑявран пырса тытрӗҫ те Илемпие сӑвайсем патнелле ҫавӑтса анчӗҫ.

— Алмас! Мана курас килсессӗн пӗве тӗпне анса пӑх! — пулчӗҫ Илемпин юлашки сӑмахӗсем. Ҫав самантра ӑна шыва ӳкерчӗҫ, ун ҫине ҫапӑ ҫӗклемӗсем пӑрахса темиҫен улӑхса тӑчӗҫ. Йывӑҫ тураттисем хуллен чӗтренсе илчӗҫ те лӑпланчӗҫ. Вара пурте ӗҫе пуҫӑнчӗҫ… Тавралӑха хурлӑхлӑ юрӑ сарӑлчӗ.

Ҫак сӑмахсене илтсен Алмас чӑтса тӑраймарӗ, куҫне шӑла-шӑла килнелле вӗҫтерчӗ…

Ҫамрӑк Алмас ҫапла кулянса хуҫӑлнине килтисем ку таранччен курманччӗ-ха. Мӗн тӑвас тейӗн, юрату хӑватлӑ япала иккен. Алмасшӑн вара чи пысӑк ҫухату пулчӗ. Ӑнсӑртран та мар, ашшӗ ирӗк панипех.

— Пӗлмен эпӗ, ывӑлӑм, пӗлмен, — лӑплантарма пикенчӗ Ватрас. — Пӗлнӗ пулсассӑн та…

— Пӗлнӗ пулсан вара?

— Сан валли мар вӑл. Чухӑн хӗрарӑм хӗрӗ кӑна вӗтха. Эсӗ хӑв камне пӗл. Турхан ывӑлӗ валли урӑххи кирлӗ.

— Ҫук, маншӑн текех Илемписӗр пурнӑҫ ҫуккӑ. Хӗвел те хура тӗслӗн курӑнать.

— Тепӗр тесен тата… Тупнӑ кулянмалли. Хӗрарӑм пур чухне хӗр пӗтмест теҫҫӗ вӗт. Тата чиперрине тупӑнха. Хулӑм укҫине лайӑхрах тӳлесен Эсрел хӗрӗ те качча тухӗ сана.

— Атте, кала-ха, мӗншӗн ман юратӑва шыва пӑрахрӑр. Тепӗр тесен… Пӗве патне каятӑп та Илемпипе юнашар выртатӑп.

Алмас юрта алӑкӗ патне васкарӗ, анчах ун ҫулне Вартас турхан пӳлчӗ.

— Чарӑн тенӗ сана! Кур-ха ӑна… Кунта кам хуҫа? Кама юратма хушатӑп, ҫавна юратӑн.

Ҫак самантра юртӑна Ватрас арӑмӗ Амине тата Алмас аппӑшӗ Калима кӗрсе тӑчӗҫ.

— Мӗн пулса иртет вара кунта? Хыттӑн калаҫни инҫетренех илтӗнет, — терӗ амӑшӗ.

— Ҫакӑ калаҫнине илтес пулсассӑн… Илемпипе пӗрле кайса выртатӑп тет, — тӗллесе кӑтартрӗ Ватрас турхан туйине ҫӗклесе.

— Илемпи пирӗн кин пулать пуль тенӗччӗ. Ай, мӗнле хитреччӗ вӑл, — персе ячӗ аппӑшӗ ӑна-кӑна чухласа илейменскер.

— Ку та ҫав юррах юрлать. Амӑшӗ, чар-ха ӑна.