Міхась Зарэмба: Паддаўкі

Ліпкін пабег у вёску, а мы засталіся ля церамка.

Сёння важак быў нейкі не падобны на самога сябе. I мне чамусьці не падабалася яго загадкавасць. Ен, напэўна, штосьці прыдумаў супраць майго брата і да пары да часу ўтойваў. Гэтае пісьмо, заява аб прымірэнні. Ды не такі Жоржык Казлоўскі прасцяк...

— Пайшлі,— Цыган падняў угору кароткі дзяржак сапёрнай рыдлёўкі.

Я ішоў па віхлястай сцяжынцы апошні. Сцежка вілася па крутым адхоне па-над шырокай лугавінай каля Вузлянкі. Кажуць, раней, гэтак гадоў дзвесце-трыста назад, гэты адхон, на якім цяпер разросся арэшнік, быў стромым, непрыступным берагам бязмежнай воднай прасторы.

— Вось тут і спынімся,— сказаў Цыган, калі мы адышлі ад церамка з паўкіламетра.— Харошае месцейка, як па заказу.

Справа, ледзьве не да самай сцежкі, падступаўся густы маліннік, а злева, крокаў на дваццаць уніз, абрываўся адхон, пакрыты бруднымі касмылямі рудой леташняй травы.

Цыган агледзеўся, а потым убіў рыдлёўку ў зямлю.

Праз якую хвіліну-другую на ўсю шырыню сцежкі з'явілася круглая ямінка. Мы глядзелі на Цыгана і чакалі, што будзе далей.

Нарэшце ён разагнуўся і паклікаў мяне:

— Давай, Мішунчык, пагрэйся... Хвалю, што не клюнуў на агітацыю братана. Ад імя нашай суполкі дзякуй.

Я хутка змогся, спацеў, але не паказваў выгляду, не здаваўся.

— Давай, Мішунчык, яшчэ крышку. Ты, можа, на калені стань, зручней будзе. Мая прамашка, трэба было ўзяць рыдлёўку з доўгай ручкай, а не сапёрную.

Нарэшце прыбег Ліпкін.

— Гарманіста знайшоў на ферме, ён памагаў маці паіць цялят. Перадаў пісьмо... Сказаў, што прыйдзе.— Ліпкін не мог адсапціся і хапаў паветра на поўны рот.

— Цудоўненька! — сказаў Цыган і праспяваў: — «Я другой такой страны не знаю...»

Ен выхапіў з маіх рук рыдлёўку, скочыў у ямку, берагі якой даставалі яму ўжо амаль да пояса, падраўняў дно, прытупнуў некалькі разоў сваімі аблезлымі кедамі і загадаў:

— Ану, хілячкі, хуценька наламіце галінак і сухога лісця збярыце. Раз, два, тры!..

Мы кінуліся выконваць загад.

...I вось мы ляжым у малінніку, маўчым, назіраем за Цыгановым «капканам»: хто ў яго трапіць? Раптам да майго слыху даляцеў нейкі дрыготкі малінавы звон. Я прыслухаўся і пачуў ціхую мелодыю, што плыла, набліжалася, мацнела. Гэта іграў Шуркаў гармонік. Шурка набліжаўся да месца нашай засады па сцяжынцы, на якой Цыган з нашай дапамогай замаскіраваў сваю пастку. I тут нарэшце да мяне дайшло! «Дык жа гэты «капкан» Цыган падрыхтаваў для Шуркі! I пісьмо з Ліпкіным падаслаў, каб у пастку заманіць...» Мне зрабілася горача, але я па-ранейшаму ляжаў «ніжэй травы, цішэй вады» і сачыў за сцяжынкай, суцяшаючы сябе тым, што Шурка заўважыць і абміне Цыганову пастку...

Шурка ішоў спакваля, нібы заварожаны меладычнымі гукамі, і, напэўна, нічога нечуў і не бачыў, што дзеецца наўкола. Брат іграў «Кацюшу» — сваю любімую песню:

«Расцветали яблони и груши, Поплыли туманы над рекой...»

Шурка паволі набліжаўся вузкай сцяжынкай да Цыгановай пасткі. Я добра бачыў братаў твар, непаслухмяны віхор бялявых валасоў, што смешна тырчаў на макаўцы, бачыў, як Шуркавы пальцы бегаюць па перламутравых гузіках. I быў як загіпнатызаваны. Я слухаў музыку і на нейкі момант забыўся, што мы ляжым у засадзе. Усё-такі хораша іграе Шурка...

Побач суха і коратка трэснула, зашамацела, пачуўся здаўлены кашаль. Я азірнуўся і ўбачыў Цыгана, які давіўся смехам: яго прышчаваты твар аж пачырванеў ад натугі. Жоржык сядзеў на кукішках і ледзьве стрымліваўся, каб не зарагатаць.

Нашы позіркі сустрэліся. Цыган падміргнуў мне, маўляў, чакай, зараз убачыш цуд несусветны... Такі настрой у яго з'яўляецца заўсёды, калі ён ездзіць верхам на кім-небудзь са сваіх даўжнікоў. Гэта для яго вунь якая радасць!

Шурка спыніўся за два-тры крокі ад Цыгановай пасткі, паправіў левай рукой на правым плячы шырокі рэмень гармоніка, усміхнуўся самому сабе і шырока расцягнуў мяхі. Разам з першымі акордамі вясёлай песенькі Шурка рушыў наперад.

Я не паспеў крыкнуць «стой», не паспеў папярэдзіць брата аб небяспецы. Я ўсё яшчэ спадзяваўся, што Шурка абміне яму... Але тонкія арэхавыя палачкі, прыкрытыя леташнім лісцем і жоўтым пяском, шуснулі пад Шуркавай нагой, ён упаў, гармонік вырваўся з рук, працяжна заенчыў і кульнуўся ўніз па крутым адхоне.

— Абра-ка-даб-ра! Ха-ха-ха!

Рагатаў Цыган, войкаў Ліпкін, смяялася ўся наша суполка. Яны пацяшаліся над маім братам. Толькі мне было не да смеху. Я падхапіўся са сваёй ляжанкі і кінуўся напралом праз маліннік. Я ўцякаў ад агіднага рогату нашага важака. У гэтых уцёках, здавалася мне, быў паратунак, маё збавенне ад пачуцця горкай віны і сораму: «Шурка не павінен бачыць мяне побач з Цыганом. Я не хаваўся ў засадзе, не капаў яму...»