Міхась Зарэмба: Паддаўкі

— Салажкі, не стройце з сябе вялікіх разумнікаў. Для мяне ваша навука — костка ў горле. Вы лепш вазьміце шэфства над якой-небудзь бабулькай. Яна вас пернікамі пачастуе. Абра-ка-даб-ра!

Вось тут і падступіся да Жоржыкавага сумлення. Яму і настаўнікі не могуць даць рады, нават спецшколай яго не прыструніш.

«Бязбацькавіч, расце на лес гледзячы»,— казала пра Казлоўскага мая мама.

Жоржык прыехаў у нашу вёску да цёткі Аўдулі яшчэ трэцякласнікам, і ніхто не ведаў, адкуль ён і дзе яго бацькі.

— Ну, Шурык, павесялі кампанію,— Цыган сядзіць ля ўваходу ў церамок, патурэцку падкурчыўшы ногі, і сочыць за маім братам, нібы каршун, які прыгледзеў сваю ахвяру. Шурка прымасціўся крокі за тры ад церамка на сухім сасновым кругляку, схіліўся над гармонікам і паволі расцягнуў мяхі, яго пальцы прабеглі па перламутравых гузіках. Шурка іграў песню: «Шірока моя страна родная, много в ней полей, лесов и рек».

— Во-ой, хопіць! — Цыган з кіслай мінай на твары ўзмахнуў рукой.— I адкуль ты гэтую «страну» выкапаў? Ты нам, Шурык, пра любоў пачырыкай, каб да сэрца дайшло. А пра «рэкі» лепш у клубе трынькай. Дзяўчынкі табе дзякуй скажуць.

Шурка не адказаў на зубаскальства Цыгана і ўсё іграў (толькі больш ціха) ранейшы матыў: «Я другой такой страны не знаю...»

— Ну дык як жа з цілі-цілі цестам? А мо сербіянку?

Цыган паволі падняўся, са смакам пацягнуўся і гэтак жа паволі падышоў да Шуркі.

— Клёва іграеш, вось толькі рэпертуар у цябе, Шурка,— вешчая кавурка, неважнецкі... Мне ад тваёй «страны»... аж зуб разбалеўся. Дай-ка сюды гармонік... Падвесялімся матыўчыкам задушэўным. Га, хлопцы? — Цыган азірнуўся на нас і зарагатаў: — Абра-ка-даб-ра!

«Где так вольно дышит человек»...

Раптам музыка абарвалася. Я ўбачыў, як пабялеў Шуркаў твар, як ён рэзкім рыўком сціснўў мяхі гармоніка і смела паглядзеў у вочы нашаму важаку.

— Гармонік не дам,— голас майго брата прагучаў ціха і рашуча.— Можаш свае сербіянкі заказваць па радыё.

Мы анямелі: пярэчыць важаку?!

— Хлопцы, чулі: гарманіст зафанабэрыўся.— Жоржык завойкаў, схапіўся за жывот, нібы ад невыносных колікаў.— Во-о-ой, не магу... Трымайце мяне, павалюся... У шашках — слабак, а фанабэрыю разводзіць... Але як з даўжком? У нас жа дамоўленасць, праўда, Борык?

Гэта Цыган звяртаецца да лупатага Барыса Ліпкіна, які быў у важака за ад'ютанта і вернага служку.

— Ага, усе дамаўляліся,— Ліпкін глядзіць сваімі пукатымі вачыма проста ў рот Жоржыку, гэта, мусіць, каб злавіць яго словы на ляту.— Бунт, забастоўка. Шкада, але давядзецца развітацца з Шурачком.

Шурка не стаў чакаць, калі Цыган аб'явіць «абракадабру». Ён падняўся з кругляка, перакінуў рамяні гармоніка праз левае плячо і пайшоў.

— Малайчына, Шурка — вешчая кавурка, здагадлівы. Толькі твая фанабэрыя табе бокам выле­зе, папомніш маё слова,— прыгразіў Цыган.— Аб-ра-ка-даб-ра!..

— Трэба правучыць вешчую кавурку,— сказау Цыган, калі мы сабраліся сёння раніцай ля церамка.— Каб нос угору не задзіраў і ад сваіх даўгоў не ўцякаў. 3 выдатнікамі інакш нельга. Аб-ра-ка-даб-ра!

Мне крыўдна было за брата, але я маучау. Маўчалі і ўсе астатнія: важаку пярэчыць нельга.

Вядома, Шурка пакрыўдзіўся на мяне. Вечарам, калі я вярнуўся дадому і папрасіў яго памагчы адолець задачку з іксамі, ён нават у мой бок не глянуў. Потым сказаў:

— Эх вы!.. Цыган хутка будзе ездзіць на вас верхам. Ён здзекуецца, а вы як вады ў рот набралі. Аматары паддаўкоў. I ты з імі заадно.

— Я што, я нічога... Трэба было не прыносіць гармонік. Сам вінаваты.

— Я вінаваты, я? — Шурка глядзеў на мяне, як на ворага.— А яшчэ родны брат.

— Ты ж і мне гармоніка шкадуеш,— упікнуў я.

— Шкаду-у-еш,— перадражніў Шурка.— Ды ў цябе да музыкі ні складу, ні ладу.

— Добра, что ў цябе «склад»...

Так мы і пасварыліся. А тое, што Шурка аж дрыжыць над сваім гармонікам,— факт. Я паспрабаваў паіграць аднойчы, дык ён на мяне каршуном наляцеў, аж маме давялося ўмяшацца. Праўда, я да гэтай ігры асаблівай ахвоты не маю, іншы раз проста цікава. Іншая справа — шашкі. Я гатовы гадзінамі сядзець за шашачнай дошкай. Тут і азарт, і хваляванне, і радасць перамогі...

— У гэтым пісьме я прапаноўваю вешчай кавурцы мір.— Цыган узмахнуў белым канвертам ля самага майго носа,— запрашаю Шурачку да церамка. У дванаццаць нуль-нуль. Ты, Барыс, даставіш наша пасланне.

— А можа, лепш... Мішка? — замяўся Ліпкін.— Ён жа брат...

— Не, у мяне на гэты конт ёсць зусім іншы план,— выскаліўся Цыган.— Пад кодавай назвай «капкан». Вось дзе будзе смеху...