Алесь Савіцкі - Радасці і нягоды залацістага карасіка Бубліка

Зубаты сказеліў вочы.

— А што ж мне тады есці? Як жыць? Я ж з голаду памру. Вось паглядзіце, што ўжо сталася,— і ён марудна матнуў хвастом.— Сілы няма хвастом варухнуць. А чаму? Бо тры дні ў роце нічога не было. У жываце пуста, як у старой саржавелай бляшанцы!

Саша спакойна сказала:

— Як сабе хочаце. Выцягваць шпількі з вашых сківіц мы рашуча адмаўляемся, бо нашы патрабаванні вы не прымаеце. Давядзецца жыць з гэтымі жалезнымі абручамі!

— Я не хачу! З жалезнымі абручамі і жыць пагана, і плаваць пагана, і ўвогуле пагана, кепска дужа.— Зубаты ледзь не заплакаў.— Адны пакуты. А я ж — князь. Я народжаны на шчасце!

— Усе народжаны на шчасце,— сказала Саша.— I кожны павінен рабіць толькі добрыя справы. А рабіць паганыя справы нікому не дазволена!

— I таму наша патрабаванне ранейшае: дайце слова,— падтрымала Сашу Кропелька.— Цвёрда абяцайце карасікаў не глытаць, малых і вялікіх. Чэснага слова ад вас патрабуем!

— А што ж мне тады есці! — зноў у роспачы выгукнуў Зубаты.

Бублік сказаў:

— Тое ж, што і мы. Мяккія лісцікі бабоўніку. Камарыкаў і вусеняў. Хлеб і цеста.

Зубаты затрос галавой:

— Ад хлеба мяне ванітуе! Аднойчы я глытнуў кавалак. Дужа цяжка было!

— Таму і было цяжка, што вы яго — глытнулі,— мякка прамовіў Бублік.— Хлеб трэба жаваць, бо гэта прадукт далікатны і вельмі каштоўны. Праўда, рыбакі кідаюць, здараецца, цэлыя батоны. Белыя, з маслам нават. I ватрушкі з тварагом і варэннем.

Кропелька, дужа пасмялелая, сказала:

— Ад паганых звычак давядзецца адвучвацца. З голаду, паверце нам, аніводны карась яшчэ не памёр у Рудым блінцы. Усім і ўсяго хапае. Хопіць ежыва і вам. I мы будзем добрымі сябрамі. Будзем разам плаваць, гуляць і спяваць песні.

— Але ж я не ведаю вашых песень,— упарціўся Зубаты.

— Навучыцеся,— паабяцаў Бублік.— Вельмі хутка. I гэта, як потым убачыце, зусім няцяжка. Ад добрай песні заўсёды добры настрой!

— А можна мне крышку падумаць? Вашы прапановы вельмі нечаканыя. Новае жыццё, самі ведаеце, пачынаць няпроста.

— Галоўнае, каб было на тое жаданне,— сказала Саша.— А жаданне, мне здаецца, у вас ёсць. Праўда ж?

— Ды ёсць, ёсць жаданне,— неяк раздражнёна прамовіў Зубаты.— О, каб вы ведалі ўсе мае жаданні! Процьма гэтых жаданняў у мяне! Але дайце час падумаць!

Саша паглядзела на Бубліка, потым перавяла позірк на Кропельку, нібы просячы ў іх згоды, і ціхенька сказала:

— Калі ласка, думайце. Так, вам трэба ўсё ўзважыць, добра падумаць. Зрэшты, можаце даць нам адказ і заўтра.

Зубаты нервова затрос галавой, сіпата і таропка прамовіў:

— Заставацца нанач з гэтымі абручамі?.. Не хачу! Не хачу і на гадзіну заставацца! Буду хутка думаць. Калі трэба, дык я магу думаць імгненна. Хуткасць — вось мой дэвіз!

Думаў Зубаты, аднак, даволі доўга. Але Бублік марна час не губляў, у яго пачаў складвацца вельмі цікавы план, пра які ён не мог нічога сказаць сваім сябрам, бо пабойваўся, каб шчупак не падслухаў. Вельмі задаволены, што план нараджаецца добры, Бублік сказаў Зубатаму:

— Нас чакаюць дома бацькі. Можа, сапраўды на заўтра перанясём нашу гаворку. За ноч вы ўсё ўзважыце, абдумаеце...

— Не, не! — тут жа схамянуўся Зубаты.— Я ўжо абдумаў. Я згодны з тым,— чаго вы ад мяне патрабуеце. Абяцаю не глытаць малых карасікаў.

— I вялікіх,— нагадала Саша.

— Вялікіх таксама абяцаю не глытаць!

— Дайце чэснае слова, што абяцанне сваё аніколі не парушыце,— папрасіла Кропелька.

— Чэснае шчупаковае слова,— паспешліва сказаў Зубаты.— Нават два, калі вам таго хочацца! Слоў у мяне — процьма! Якіх толькі вам хочацца — гэткіх і накідаю!

Зубаты толькі казаў гэтак. У душы ў яго па-ранейшаму буяў агонь помсты. Э-эх, скінуць бы хутчэй гэтыя клятыя жалезныя абручы! I тады ён дасць разгон! Ён пакажа гэтым дурным карасям, якія палічылі сябе за вялікіх разумнікаў, што вышэйшага за шчупакоў розум і сілу нічога ў свеце няма, не было і не будзе. Слова вам трэба? Ды калі ласка! Хоць сто!

Саша нічога не ведала пра гэтыя патаемныя дўмкі Зубатага і таму сказала пачціва:

— Нам дастаткова аднаго. Мы давяраем вам і зараз абручы гэтыя здымем.

Кропелька нахілілася да Сашы, потым да Бубліка, шапнула:

— Ой, не веру я яго абяцанню. Не веру! Вы толькі паглядзіце, якія хітрыя вочы ў Зубатага. Драпежны агонь у іх. Ён падмане нас!

— Я гэта даўно зразумеў,— сказаў Бублік таксама пошапкам.— Як водарасці з ягонай галавы скінулі, я адразу прыкмеціў гэты драпежны агонь. Але ў мяне ёсць план. Які? Рыбакоў у памочнікі паклікаць. Галоўнае, каб Зубаты пра наш намер не здагадаўся, каб не зразумеў, што мы раскусілі яго намеры драпежныя. Усё трэба нам з розумам рабіць. Хай думае, што мы — дурныя карасі, як ён пра тое ў сваёй песні гарланіў!..