Иван Сипаков - Падары нам дрэва

Тады начальнік турмы аддаў новы загад:

— Зараз жа развесці зняволеных і вярнуць у камеры! Загад — ёсць загад. Яго трэба выконваць. Адразу ж да вязняў кінулася некалькі наглядчыкаў. Яны з двух бакоў падбеглі да сеткі і з сілаю схапілі Яго і Яе за рукі, спрабуючы іх заламаць, але тут жа ў жаху адбегліся назад: вязні, як толькі да іх дакрануліся, асыпаліся да ног пылам.

Значыць, і праўда, у турме іх ужо не было. Тут засталося толькі цела, а душа кожнага даўно вызвалілася — з таго часу, як сустрэліся позіркі.

Такую сілу мае каханне. І прага волі — таксама.

Начальнік турмы паспрабаваў быў аддаць яшчэ адзін загад:

— Злавіць і пакараць!

Але выконваць яго ніхто не кінуўся. Ды і сам ён, відаць, зразумеўшы, што сказаў глупства, не патрабаваў выканання: і праўда, як можна злавіць і пакараць тое, што ўжо не мае цела?

— Ратуйце!

Гэты крык быў такі выразны, такі спалоханы і адчайны, што яго нельга было не пачуць. Хоць і ішоў ён здалёку, ад няблізкага мора, на яго б адгукнуўся кожны — пры чым тут адлегласць, далечыня, калі топіцца чалавек і яму трэба дапамагчы!

Падарожнік пачуў крык надвечар, і хоць быў зусім стомлены дарогаю, усё ж звярнуў з утаптанай гравійкі на ўтравелую сцежку і прыспешыў крок — канечне ж, трэба спяшацца, бо там чакаюць тваёй дапамогі!

Яшчэ не ведаў, як і чым будзе дапамагаць, але спяшаўся.

І ўсё азіраўся па баках, спадзеючыся ўбачыць хоць што-небудзь, што б згадзілася там, на беразе.

Ужо, мусіць, ля самага мора яму сустрэлася нейкая пабудова, на сцяне якой — ён убачыў гэта здалёку — вісеў выратавальны круг, быццам нехта падрыхтаваў яго знарок. Падарожнік узрадаваўся і, яшчэ не дабегшы да будынка, збочыў са сцежкі і па траве, напрамкі кінуўся да яго. Сарваў з цвіка круг і з ім паімчаўся да мора — цяпер ужо яму было чым ратаваць тапельца!

Але выбегшы на бераг, ён спыніўся, як стрыножаны конь, стаў і стаяў быццам укопаны, на месцы. Круціў галавою ва ўсе бакі і не ведаў, што яму рабіць.

Усё мора было забіта людзьмі. Яны кішэлі ў ім, нібы рыба ў нераце. І ўсе тапіліся, і ўсе цягнулі рукі ўгору і, вырачыўшы ад страху вочы, крычалі:

— Ратуйце!

Адны, задыхаючыся, захлынаючыся вадою, стараліся, як маглі, трымацца на плаву, другія — высока падскоквалі, прагнучы зусім выскачыць з вады, хоць пасля танулі яшчэ глыбей, трэція пускалі ўжо бурбалкі…

Убачыўшы Падарожніка з выратавальным кругам у руках, усе кінуліся плысці да берага, паспешліва, таропка малоцячы па вадзе рукамі. Ускаламучанае мора запенілася — яно як быццам закіпела. Мацнейшыя тапілі пад сабою слабейшых і па іх спяшаліся да выратавальнага берага — плылі нават па галовах.

Бераг быў вельмі стромы, абрывісты, непрыступны — па ім не выберашся з вады. Але людзі ўсё ж плылі да скалы ў надзеі першымі схапіць выратавальны круг, калі Падарожнік кіне яго ў возера.

І Падарожнік разгубіўся: людзей многа, а круг толькі адзін.

Каму яго кінуць?

Канечне ж, дзіцяці. Але ж дзяцей у вадзе дужа многа — вунь як яны целяпаюцца ў возеры, трацячы апошнія сілы, — і аднаго круга на ўсіх не хопіць. Ды і мацнейшыя мужчыны, тыя, што яшчэ ўпэўнена трымаюцца на вадзе, але ўжо звар'яцелі ад страху, канечне ж, перахопяць круг — бачыш, як яны высока выскокваюць з вады, як драпежна махаюць рукамі?

А можа, вунь тым дзяўчатам, у вачах якіх столькі жаху. Яны ж будучыя маці, народзяць новых дзяўчат… Але каторай кінуць? Як выбраць з іх адну? Ды і адкуль ён ведае, каму з іх сама болей варта дараваць жыццё?

А можа, гэтым во хлопцам, прыгожым, моцным, спартыўным — такія ж атлеты не лішнія любому народу, — а то і яны не доўга змогуць пратрымацца на вадзе, неўзабаве саслабнуць і пачнуць тануць.

А можа, вось гэтым старым, якія абняліся па-брацку нібы перад канцом і спяваюць — мусіць, былыя маракі — сваю развітальную матроскую песню. Няхай бы яшчэ пажылі — хапіла на іх век і дурноты, і войнаў.

А колькі хіжых рук ужо цягнецца да яго!

— Кінь мне! — крычаць адны.

— Не, мне! — пярэчаць ім другія.

— Не ім, а мне! — патрабуюць трэція. Падарожнік зусім змогся. Стаяў з кругам у руках, глядзеў, як віруе каля яго мора, слухаў, як тысячагалосы хор стогне: «Ратуйце!», а сам усё ніяк не мог вырашыць, каму кінуць круг. І ўжо нават злаваўся на самога сябе: навошта браў гэты злашчасны круг?!

І раптам ззаду ў яго грымнуў нейчы грубы голас:

— Чаго стаіш, дурань? Кідай ім хутчэй выратавальны круг!

Нечыя моцныя рукі вырвалі круг і шпульнулі яго ў возера. І вырываючы, шпурляючы, так таўханулі Падарожніка, што той не ўтрымаўся — стаяў пры самым беражку! — і паляцеў у возера.