Мефістофель
І чорту дзецца тут няма куды!
Бакалаўр
Спатрэбіцца — і чорта к чорту я пашлю!
Мефістофель (убок)
Ну не, тут я табе не саступлю.
Бакалаўр
Стварае толькі той, хто малады:
Стварыў я свет і сонца, месяц, зоры,
Зямную цвердзь, паветра, неба, горы,
Усё жывое я стварыў,
І дзень святлом я азарыў,
Даў небу зорную красу,
Траве — халодную расу,
І па маёй рашучай волі
Цвітуць і сохнуць кветкі ў полі.
Я дзёрзка думку вызваліў з пакут,
З філістэрскіх акоў і пут,
А сам, як бог, у німбе гордых дум,
Куды свабодны дух вядзе, іду праз тлум.
Іду ўгару, і светач і прарок,
Нясу я сонца, а не змрок!
(Выходзіць.)
Мефістофель
Арыгінал! Ідзі ты, знаеш… Маладзён!
З сябе яшчэ ён строіць нешта!
Усё мне гэта толькі смешна,
Бо ўжо вядома з даўніх-даўніх дзён.
Аднак, бадай, цяпер па ўсім відно,
Што кроў у ім яшчэ не згусла;
Ды, як бы ні брадзіла сусла,
А будзе брага ці віно.
(Да моладзі ў партэры, якая не апладзіруе.)
Я дараваць заўжды гатовы
Няспеласць і душэўны лёд.
Мае ацэніце вы словы,
Да чортавых дажыўшы год.
Лабараторыя ў сярэдневяковым стылі
Вялікія нязручныя прылады для фантастычных мэт.
Вагнер (каля ачага)
Гучыць ужо шчымліва звон,
Дрыжаць пашэрхлыя муры,
І ў гэтым бачу я закон.
Працэс у колбе, унутры,
Не можа доўжыцца бясконца.
А вось ужо блішчыць і донца,
Вось бачу, вугалёк чырвоны
Пунсовай іскраю мігае,
І зыркі аганёк ягоны
Цямноцце ночы разганяе.
Каб толькі не пагасла ў печы!
Ах божа, ходзіць нехта… Голас нечы…
Мефістофель (уваходзячы)
Вагнер (спалохана)
Вітанне! З радасцю вас бачу!
(Ціха.)
Прашу цішэй, у колбе тут
Здзяйсняецца вялікі цуд.
Стварэнне
Жывога чалавека.
Мефістофель
Ну?! Якую ж пару
Запхнулі вы ў шкляную тару.
Вагнер
Вялікім, пошлым прыніжэннем
Істотна ўзятых прынцыпаў расплоду
Лічу струхнелую методу.
Пяшчотка-плоць, што ўсім жыццё дае,
І той імпэт жывы, што з плоці б’е,
Каб зноў у новым целе паўтарыцца
І па-старому з іншым целам зліцца,—
Дагмат абсурдны, не для новай школы!
Так плодзяцца няхай бязмозглыя жывёлы.
А чалавек вышэй! Пачатак чалавечы
Павінен адмысловым стаць. Дарэчы,
(Да ачага.)
Блішчыць! Глядзі! У гэтай чаднай печы
Надзеі скора спраўдзяцца мае.
Я ведаю, што сумесь розных рэчыў
(А толькі гэта змест жывы дае)
Складзе і цела, і шкілет.
Я разгадаў даўно жыцця сакрэт:
І плоць, жывую плоць, без родавых пакут
Спакойненька ствару я ў колбе тут.
(Зноў да ачага.)
О! Творыцца! І згустак чорны
Паволі складваецца ў формы.
Мая работа марна не прапала —
Бо што прырода арганізавала,
То наша воля цвёрдая і сіла
Цяпер даследчым розумам стварыла.
Мефістофель
Хто доўга жыў, той знае вашы цуды,
Нічога новага не ўбачыць ён:
І я, вандруючы спакон,
На штучных людцаў наглядзеўся ўсюды.
Вагнер (уважліва сочыць за колбай)
Блішчыць субстанцыя… плыве…
Яшчэ хвіліна… міг… і ажыве!
Няхай мой план на выгляд дзікі,
Аднак у будучым наш мозг вялікі
Утворыць дасканалы, невантробны
Мозг-сінтэз, нашаму падобны.
(З захапленнем разглядвае колбу.)
Звініць, блішчыць чароўна шкло
І выпраменьвае святло,
А ў колбе вырасла да вечка
Жывое цельца чалавечка.
Прыроды тайна паддалася мне!
Жыцця ўжо мной уведана аснова.
Вы чуеце? Ужо на дне
Гучыць… Гучыць жывая мова!
Гамункул {158} 158 Гамункул ( лац . homunculus — чалавек, чалавечак) — штучная чалавекападобная істота. Алхімікі лічылі магчымым ствараць жывыя істоты падборам патрэбных элементаў у пэўнай прапорцыі.
(з колбы Вагнеру)
А вось і я! Дзень добры, татка!
Бязгрэшнага зачацця я дзіцятка!
Дык пацалуй, дай буські ад душы!
Не цісні гэтак! Шкла не раздушы:
Прыроднае — ў бязмежжы і імкненні,
А штучнае — ў граніцах і замкненні.
(Мефістофелю.)
Каго я бачу! Дзядзечка-шальмец!
Як ты дарэчы. Проста маладзец!
Калі ўжо выпадак цябе ці лёс
У палестыны нашыя занёс,
Парай ад сэрца мне, як карацей
Знайсці шляхі да працы і людзей.
Читать дальше
