Фаўст падае. Духі расплываюцца.
Мефістофель (несучы Фаўста)
Нішто спектакль! За дурня паручыўся,
Дык сам у дурні і пашыўся.
Цемра. Замяшанне.
Акт другі {155} 155 Напісаны ў 1826–1830 гг.
Цесны гатычны пакой з высокім скляпеннем
Былы кабінет Фаўста, такі, якім яго пакінулі.
Мефістофель (выходзіць з-за шырмы)
Калі ён падымае яе і азіраецца, відзён Фаўст, распасцёрты на старадаўнім дзедаўскім ложку.
Ляжы, гаротны Фаўст! Любві страла
Пацэліла якраз у сэрца.
Каго ў палон Алена узяла,
Не скора той на розум узаб’ецца.
(Азіраецца.)
Гляджу навокал я — без перамены:
Падлога, столь, куты і сцены,
Усё на месцы, як было,
Хоць пацямнела ў вокнах шкло,
Хоць павуціння й пылу болей стала.
Ляжаць паперы як папала.
Атрамант высах. Вось пяро, якім
Пісаў распіску мне. На ім
Засохла кроў маёй ахвяры —
Пабіліся б за рэч такую антыквары!
А вось на вешалцы старое футра,—
У ім я колісь вучня мудра,
Яшчэ наіўнага наўздзіў,
Як прастачка за нос вадзіў.
Нябось і сёння ён грызе маю навуку!
Адпалім жа яшчэ раз нашу штуку!
Надзену зноў сатлелую хітону —
І вось я ўжо — дацэнт, крыніца ведаў.
Пара задаць ілбам вучоным тону
І павучыць прамудрых караедаў.
Ім што! Яны руцінай зараслі,
А чорту бавіцца няма калі.
(Здымае футра са сцяны і трасе яго.)
З футра ляцяць цвыркуны, жукі і моль.
Хор казурак
Дзень добры, дзень добры,
Шаноўны патрон!
Цябе мы пазналі,
Табе наш паклон!
Ты некалькі штучак
Пусціў мімаходзь,
А сёння нас процьма —
Варушыцца поўсць.
Гняздзіцца хітрына
Глыбока ў грудзях,
А вошка адкрыта
Жыве на людзях.
Мефістофель
Уцешылі старога сатану! —
Ну што ж, пасеяў добра, добра жну!
Яшчэ разок хламіду страсяну —
Паўзіце, мілыя казуркі,
У скрынкі, шчыліны, мензуркі,
Ва ўсе адтуліны і дзюркі,
У кнігі, манускрыпты на паліцы,
У чэрап гэты праз вачніцы —
Бо дзе ж, як не ў гніллі і брудзе,
Чарвяк і моль пладзіцца будзе!
(Апранае футра.)
Акрый жа зноў мне стан і плечы —
І вось я ўжо настаўнік, прынцыпал.
Але нашто мне званне без сустрэчы —
Дзе слухачы мае? Дзе хор пахвал?
(Звоніць у званок, які гучыць рэзка і пранозліва — ад гэтага звону ў будынку дрыжаць сцены і адчыняюцца дзверы.)
Фамулюс (ідзе, хістаючыся, па доўгім цёмным калідоры)
Колькі грукату і жаху!
Ад падмурку аж да даху
Ўсё дрыжыць, як з ліхаманкі —
Зырка бліскаюць маланкі,
Гнуцца дошкі, і ў будынку
Пыл ад скрышанага тынку,
Невядомая мне сіла
Раптам дзверы адчыніла.
Нешта страшнае такое
Пасярэдзіне пакоя
У футры Фаўста… Мне ківае…
Страх калені падгінае…
Што рабіць мне? Уцячы?..
Божа моцны, навучы!..
Мефістофель (ківаючы яму)
Заходзьце, дружа Нікадэмус!
Фамулюс
Шаноўны пане мой! Oremus! {156} 156 Заходзьце, дружа Нікадэмус!/…Oremus! — Нікадэмус (Нікадзім) — імя фарысея з Евангелля паводле Іаана. Oremus ( лац .) — памолімся!
Мефістофель
Фамулюс
Рады я, мой пане,
Што вам знаёмы.
Мефістофель
Ну, маё вітанне!
Вы ўсё яшчэ студэнт, хоць і сівы,
Замшэлы пан! Вось так, як вы,
Вучоны муж і гнецца крукам,
Аддаючы сябе навукам,
Штудзіруе за томам том
І картачны будуе дом.
Ды/хай ён лобам будзе на тры пядзі,
А дзе стаіць, там, братачка, і сядзе.
Адзін з усіх, бадай што, толькі цягне —
Шаноўны мэтр, што ісцін прагне,
Наш доктар Вагнер. У сябе ўвабраў
Ён веды і плады вялікіх спраў.
Сярод вучоных — першы стоўп!
Святло вучэння ён распасцірае
Вакол сябе на спрагнены натоўп;
Нібы Пятро, нябесны ключнік раю,
Ён адмыкае высь нябёс, падземны змрок —
І ўсё наперад бачыць, як прарок!
Не параўнаецца ніхто з ім — дзе там!
Зацьміў і Фаўста ён сваім аўтарытэтам.
Фамулюс
Прабачце, што ў гаворку дзёрзка лезу,
Але аспрэчыць мушу вашу тэзу:
Ён ветлы, сціплы ў абыходзе,
І ён не ведае, куды
Знік Фаўст; і Вагнер на самоце
Яго чакае доўгія гады
І шчыра моліцца, каб бог
Вярнуцца доктару памог.
А кабінет ягоны з той мінуты
Стаіць цалюткі і замкнуты,
Ніхто не стаў і на парог.
Што зорная гадзіна шле ў пакой?
Замкі сарваны, ў страху сцены —
У прадчуванні перамены.
І вы тут стрэліся са мной.
Читать дальше
