Ну, мне пара, а ты сваё пляці.
Цябе пакіну я з праклёнам;
Звычайна слепнуць пры жыцці,
А ты аслепні перад сконам.
(Дзьмухае на яго.)
Фаўст (аслеплены)
Глыбее ноч, няма ўжо ёй упыну,
Але ў душы гарыць мая зара.
Перад сабою бачу цемрадзь, дамавіну,
Аднак не ў цемры думка ўладара.
Паўстаньце, слугі, тут, рука ў руку,
Збірайцеся на талаку,
Рыдлёўкі ўзяўшы і ламы,
Намечанае мусім скончыць мы.
І пакажыце працу мне сваю,
А я за платаю не пастаю.
Дзе дух адзінства й сотні рупных рук —
Там план вялікі здзейсняць без прынук.
Вялікі двор перад палацам
Паходні. Наперадзе Мефістофельяк наглядчык работ.
Мефістофель
Станоўцеся напагатоў,
Нягеглыя лемуры,
З касцей і жыл, валос, храсткоў
Сатканыя натуры.
Лемуры {249} 249 Лемуры — замагільныя здані, якія, паводле павер’яў, блукаюць каля магіл.
(хорам)
Бяжым, ляцім на голас твой,
Нясуць нас борзда ножкі.
Ты надзяліў бы нас зямлёй,
Дай нам зямліцы трошкі.
Мы збегліся, каб дагадзіць,
З рыдлёўкамі, з каламі,
А што рабіць, а што чыніць —
Скажы, камандуй намі.
Мефістофель
Рабіце ўсё на свой капыл,
Рыдлюйце, не шкадуйце сілы,
Даўжэйшы ніцма ляж у пыл,—
Ты будзеш меркай для магілы.
Капайце дол так, як спрадвеку
Яго капаюць чалавеку —
Бо, як ты ні круці, з палаца
Пара ў зямлю перабірацца.
Лемуры (капаюць з крыўляннем і выкрутасамі)
Калісь і я прыўдала жыў
І бавіўся заўзята,
Кахаў, сваволіў, не тужыў —
Жыццё ішло, як свята.
Ды старасць подлая цішком
Падставіла кульбаку,
І спатыкнуўся я, і ўжо —
Магіла небараку.
Фаўст (выходзіць вобмацкам з палаца, трымаючыся за плот)
Як стук рыдлёвак лашчыць слых!
Як спорна праца йдзе! Тут скора
Вялікі мол разрэжа мора
І спыніць гвалт стыхіяў злых —
Ён будзе міратворчаю мяжой.
Мефістофель (убок)
Калі тут выйгрыш чый, дык толькі мой!
Твой мол, канал, твае палацы
Не варты ўкладзенае працы —
Нептун зруйнуе ўсё, бо ён жа чорт!
Як ні стварай, а вынікі благія,
Тут з пеклам заадно стыхія,
І пойдзе прахам свет, як гэты порт.
Фаўст
Мефістофель
Фаўст
Сачы і дбай,
Працоўнай сілы здабывай,
Грашыма, ласкай заахвоць,
Прынукаю ці іншым ладам,
І да мяне штодзень з дакладам
Аб выніках работ прыходзь.
Мефістофель (напаўголаса)
Гатовыя і дамба, і канал,
Чакаю толькі я — каб ты сканаў.
Фаўст
Не скорана пагібельная багна,
На плён, здабыты мною, зеўрыць прагна,
Ды я каварную стыхію змушу
Аддаць захопленую сушу
Мільёнам рупных пасялян.
Няхай пагрозай вечнай калыхацца
Ля дамбы будзе грозны акіян,
Свабодны люд і радасная праца
Шчаслівым зробяць гэты ўбогі край,
І на зямлі яны здабудуць рай.
Няхай раз’юшаны марскі прыбой
Аб дамбу хвошча, люта б’е —
Народ з’яднанаю сям’ёй
Стыхію грозную скуе.
На запавет мой гэты скіраваны
Усе мае зямныя справы, планы,
Увесь цялесны і духоўны гарт.
Дык вось канечны вынік мудрасці людской:
Што толькі той жыцця і волі варт,
Хто кожны дзень за іх ідзе на бой.
Хай так жыве стары і малады.
Калі б у працы ўбачыў я заўсёднай
Народ свабодны на зямлі свабоднай,
Імгненню б я сказаў тады:
«Цудоўнае, спыніся! — панясу
З сабой у вечнасць я тваю красу».
Не можа ў вечнасці прапасці
Усё, што я паспеў зрабіць для шчасця.
Я, прадчуваючы трыумф надзей маіх,
Жыцця перажываю лепшы міг.
(Фаўст падае.)
Лемуры падхопліваюць яго і кладуць на зямлю.
Мефістофель
Глядзіце, ўжо здаволіўся зямным,
Ён — прах, ён — прывідны зыбучы дым!
Хацеў цудоўны міг спыніць!
І сам жыцця парваў ён ніць!
Змагаўся ён са мною, траціў сілы —
І вось фінал: упаў каля магілы.
Гадзіннік стаў!..
Хор
Маўчыць гадзіннік на сцяне,
Упала стрэлка.
Мефістофель
Хор
Мефістофель
Прайшло? Нікчэмны гук!
Як гэта так прайшло?
Прайшло — дык значыць, як і не было!
Нашто ж тады ўвесь час ствараць?
Каб створанае разбураць?
«Прайшло!» Што значыць гэта? Ўсё адно
Як бы не існавала ўвогуле яно,
А мроілася яваю жывой.
Я ж бачу сэнс у вечнасці пустой.
Читать дальше
