Matthew Pearl - Klub Dantego

Bachi nie wydawał się wcale zdziwiony. Zaśmiał się beztrosko. Większość uchodźców politycznych z Italii trwała zajadle przy swoich racjach, nawet ze swoich grzechów czyniąc znaki świętości. W ich przekonaniu papież był nędznym psem. Ale Grifone Lonza doszedł do wniosku, że w pewnym sensie zdradził swoją wiarę i powinien znaleźć sposób, aby odpokutować za grzechy w oczach Boga. Kiedy osiadł w Bostonie, pomagał rozwijać misję katolicką przy klasztorze Urszulanek, pewien, że papież dowie się o jego pobożności, co pozwoli mu wyjednać zgodę na powrót. Później klasztor spłonął doszczętnie podczas zamieszek.

– Lonza, co typowe, zamiast zapałać oburzeniem, załamał się, przekonany, że kiedyś w swoim życiu uczynił coś bardzo złego i zasłużył na najgorsze kary ze strony Boga. Jego pobyt w Ameryce, na wygnaniu, stracił sens. Lonza przestał w ogóle mówić po angielsku. Wedle mojego przekonania jakaś jego część zapomniała tego języka i znała tylko język włoski.

– Ale dlaczego Lonza miałby recytować wers z Dantego przed wyskoczeniem z okna, signore? – zapytał Holmes.

– Miałem w swojej ojczyźnie przyjaciela, doktorze Holmes, jowialnego jegomościa, który prowadził restaurację i odpowiadał na wszystkie pytania dotyczące jedzenia cytatami z Dantego. Cóż, to było nawet zabawne. Lonza zwariował. Dante stał się dla niego sposobem na przeżywanie wszystkich grzechów, jakie w swojej wyobraźni popełnił. W końcu obwiniał się o wszystko, cokolwiek mu wmówiono. W zasadzie przez ostatnie kilka lat nie czytywał już Dantego. Nie musiał. Każdy wers i każde słowo, ku jego przerażeniu, tkwiły w głowie nieszczęśnika. Nigdy nie miał zamiaru uczyć się tego na pamięć; przyszło to do niego, jak do proroków przychodzą napomnienia od Boga. Najdrobniejszy obraz czy słowo mogły spowodować całkowite pogrążenie się w poemacie. Czasami mijały dni, zanim udało się go wyciągnąć z tego stanu i sprawić, że zaczynał mówić o czymś innym niż Dante.

– Nie zaskoczyło pana, że popełnił samobójstwo? – zauważył Lowell.

– Nie wiem, czy to było samobójstwo, professore – odburknął Bachi. – Ale nie ma znaczenia, jak pan to nazwie. Całe życie Lonzy było samobójstwem. W jego duszy stopniowo narastał lęk, aż w końcu w całym wszechświecie nie pozostało już nic poza Piekłem. W swej wyobraźni Lonza stał nad przepaścią wiecznej udręki. Nie dziwi mnie, że skoczył. – Przerwał na chwilę. – Czy tak bardzo różnił się od pańskiego przyjaciela Longfellowa?

Lowell skoczył na równe nogi.

– Panie Bachi, co pan może wiedzieć o takim człowieku jak Henry Longfellow?

Holmes próbował uspokoić przyjaciela.

– Z tego, co rozumiem – upierał się Włoch – profesor Longfellow też od pewnego czasu zatopił swoje cierpienie w Dantem… Ile to już będzie? Trzy lub cztery lata.

– Sądząc po pańskim biurku, signore, wydaje się, że ostatnio Dante pochłonął również pana – zauważył Lowell. – Ciekaw jestem, czego dokładnie pan szuka. Dante poszukiwał w swoim pisaniu spokoju. Ośmielę się przypuszczać, że pańskie motywy są mniej szlachetne! – Przerzucił kilka kartek, lecz Bachi wyrwał mu książkę z rąk.

– Proszę nie dotykać mojego Dantego! Mogę mieszkać w czynszowej kamienicy, ale nie muszę się tłumaczyć z moich lektur przed nikim, bogatym czy biednym, professore!

Lowell zaczerwienił się ze wstydu.

– To nie tak… Jeśli pan potrzebuje pożyczki, signor Bachi…

Włoch zachichotał.

– Och wy, amari cani\ Czy sądzi pan, że przyjmę jałmużnę od kogoś takiego jak pan, kto stał bezczynnie, kiedy Harvard rzucił mnie na pożarcie wilkom?

Lowell osłupiał.

– Niech pan posłucha, Bachi! Walczyłem wytrwale o pana posadę!

– Wysłał pan jedynie notę do Harvardu z prośbą, aby wypłacono mi odprawę. Gdzie pan był, kiedy nie miałem się do kogo zwrócić? Gdzie był wielki Longfellow? Nie walczył pan o nic w swoim życiu. Pisze pan wiersze i artykuły o niewolnictwie i mordowaniu Indian, mając nadzieję, że to coś zmieni. Walczy pan tylko o coś, co nie dotyczy pana osobiście, professore. – Jakby uznawszy, że uprzejmość nakazuje, aby włączyć do dyskusji również Holmesa, Bachi skierował atak na oszołomionego doktora. – Odziedziczyliście wszystko w swoim życiu i nie wiecie, co to znaczy przymierać głodem! Właściwie czegóż innego mogłem się spodziewać, przybywając do tego kraju? Na cóż tu się skarżyć? Największy poeta też nie miał domu, był wygnańcem. Może jednak, zanim opuszczę ten padół, stanę jeszcze na ojczystym brzegu, obok prawdziwych przyjaciół.

W ciągu następnych trzydziestu sekund Bachi wypił dwie pełne szklaneczki whisky. Drżąc mocno, zapadł się w fotel stojący przy biurku i kontynuował:

– To interwencja cudzoziemca, Karola Walezjusza, doprowadziła do wygnania Dantego. Dante jest naszą ostatnią własnością, ostatnim popiołem duszy Italii. Nie będę klaskał, kiedy pan i ubóstwiany przez pana Longfellow wyrywacie go z miejsca, do którego należy, i robicie z niego Amerykanina! Pamiętajcie, on zawsze będzie do nas wracać! Duch przetrwania Dantego jest zbyt potężny, by ulec komukolwiek!

Holmes próbował spytać Bachiego o lekcje, których udziela, a Lowell chciał się dowiedzieć czegoś na temat człowieka w meloniku i kamizelce w kratę, którego widział w towarzystwie Włocha na Harvard Yard, lecz niczego więcej nie mogli już z niego wyciągnąć. Kiedy opuścili mieszkanie w suterenie, otoczyło ich dokuczliwe zimno. Schylili głowy, przechodząc pod koślawymi zewnętrznymi schodami. Lokatorzy zwali je drabiną Jakuba, ponieważ prowadziły do nieco lepiej wyposażonej kamienicy czynszowej przy Humphrey's Place.

Czerwony na twarzy Bachi wychylił się przez okno. Jego głowa zdawała się wyrastać z ziemi. Wykręcił szyję i, wyraźnie już pijany, zawołał:

– Chce pan rozmawiać o Dantem, professore?! Niech pan uważa na swoje zajęcia z Dantego!

– Co pan ma na myśli, Bachi?! – odkrzyknął Lowell.

Ale Włoch w odpowiedzi tylko gwałtownie zatrzasnął okno drżącymi rękami.

Henry Oscar Houghton, wysoki i pobożny mężczyzna z krótką kwakierską bródką, przeglądał rachunki leżące na biurku, zapełnionym papierami ułożonymi w schludne stosy. Blat lśnił w przyćmionym świetle lampy. Dzięki pedanterii właściciela drukarnia Riverside Press, położona nad rzeką Charles od strony Cambridge, stała się główną firmą w branży i obsługiwała wiele znaczących oficyn, w tym również najbardziej prestiżowe miejscowe wydawnictwo, spółkę Ticknor & Fields.

W otwarte drzwi zapukał jeden z chłopców na posyłki. Houghton nawet nie drgnął, dopóki nie zapisał do końca rzędu cyfr w swojej księdze przychodów i rozchodów. Był godnym spadkobiercą pracowitych purytańskich przodków.

– Wejdź, chłopcze – powiedział w końcu, patrząc sponad ksiąg.

Posłaniec wręczył mu przesyłkę. Drukarza zaintrygował zrazu ciężki i twardy papier. Czytając odręczne pismo w świetle lampy, Houghton zesztywniał. Coś całkowicie zburzyło jego pilnie strzeżony spokój.

Policyjny powóz zastępcy naczelnika zajechał przed wejście do głównego posterunku. Po chwili wysiadł z niego Kurtz. Rey czekał na niego na schodach.