Грэм Грин - Стамбульскі экспрэс

— Едзьце цішэй, — задыхаючыся, сказаў Майет, але шафёр абярнуўся, усміхнуўся яму і бясстрашна махнуў рукой.

Афіцэры сядзелі за сталом, вартаўнікі стаялі каля дзвярэй, а доктар адказваў на пытанні, якія яму бесперапынна задавалі. Корал Маскер заснула. Гэтая ноч змарыла яе, яна не разумела ніводнага слова з таго, што гаварылася, не ведала, чаму яна тут, была напалоханая і пачала ўжо прыходзіць у адчай. Спачатку ёй прыснілася, нібыта яна — маленькая дзяўчынка і ўсё было вельмі проста і вельмі трывала, усё можна было растлумачыць. А потым ёй прыснілася, што яна старая і аглядваецца на сваё жыццё, ёй ужо ўсё вядома, што правільна і што няправільна і чаму здараецца тое і гэтае, і зноў усё было вельмі проста і падпарадкоўвалася законам маралі. Але гэты другі сон не быў падобны на першы: яна ўжо амаль прачнулася і прымушала сон паказваць тое, што ёй хацелася ўбачыць. І ўсе яе сны праходзілі на фоне размовы, якая здалёк даносілася да яе. У апошнім сне, абароненая старасцю, яна пачала згадваць і падзеі мінулай ночы і дня, і ёй здалося, што ўсё ўладзілася, і Манет прыехаў па яе з Белграда.

Доктару Цынеру таксама дазволілі сесці ў крэсла. Па выразе твару мажнага афіцэра ён зразумеў, што з ілжывым абвінавачаннем было амаль пакончана, — таўстун перастаў звяртаць увагу на допыт, ён толькі ківаў галавой, ікаў і зноў ікаў. Палкоўнік Хартэп па-ранейшаму захоўваў уяўную зычлівасць і трымаўся правасуддзя. Ён не пакутаваў ад згрызот сумлення, але ён і не хацеў прыносіць падсуднаму празмерных пакутаў. Калі б гэта было магчыма, ён да канца пакінуў бы доктару Цынеру нейкае каліва надзеі. Маёр Петкавіч бесперапынна выступаў з пратэстамі, ён ведаў, гэтаксама як і кожны з іх, загадзя прысуд, але вырашыў надаць яму хоць бы выгляд законнасці, каб усё праходзіла згодна правілам, змешчаным у настаўленні 1929 года.

Седзячы спакойна, сціснуўшы кулакі, паклаўшы паношаны мяккі брыль на падлогу каля сваіх ног, доктар Цынер вёў з афіцэрамі безнадзейную барацьбу. Адзінае рашэнне, на якое ён мог спадзявацца, было прызнанне неаб'ектыўнасці гэтага суду — яго ж збіраліся паціху закапаць у зямлю на пагранічнай станцыі, калі сцямнее, і ніхто ні пра што не даведаецца.

— За ілжэсведчанне мяне не судзілі. Гэта не ўваходзіць у кампетэнцыю ваеннага трыбунала, — сказаў ён.

— Вас судзілі ў вашу адсутнасць, — запярэчыў палкоўнік Хартэп. — І прыгаварылі да пяці год зняволення.

— Лічу, што вы знойдзеце патрэбным перадаць маю справу ў грамадзянскі суд для вынясення канчатковага прыгавору.

— Ён мае рацыю, — умяшаўся маёр Петкавіч. — Такія злачынствы не ў нашай кампетэнцыі. Калі вы паглядзіце раздзел пятнаццаты…

— Я вам давяраю, маёр. Тады мы часова адкладзём абвінавачанне ў ілжэсведчанні. Застаецца фальшывы пашпарт.

— Вы павінны даказаць, што я не прыняў брытанскага падданства, — хутка запярэчыў доктар Цынер. — Дзе вашы сведкі? Вы маеце намер тэлеграфаваць брытанскаму паслу?

Палкоўнік Хартэп усміхнуўся:

— Гэта патрабуе шмат часу. Мы пакуль адкладзём пытанне пра фальшывы пашпарт. Вы згодны, маёр?

— Не. Я лічу, што будзе больш правільна, калі мы адкладзём суд па больш дробным абвінавачанні, пакуль ён не будзе асуджаны, — я хацеў сказаць: пакуль не будзе вынесены прыгавор па больш сур'ёзным абвінавачанні.

— Для мяне гэта тое самае, — сказаў палкоўнік Хартэп. — А як вы, капітан?

Капітан кіўнуў, усміхнуўся і заплюшчыў вочы.

— А цяпер абвінавачанне ва ўдзеле ў змове, — сказаў палкоўнік Хартэп.

Маёр Петкавіч перабіў яго:

— Я ўсё гэта абдумаў. Лічу, што ў абвінаваўчым акце трэба выкарыстаць слова «здрада».

— Ну, добра, хай будзе «здрада».

— Не, не, палкоўнік, цяпер ужо нельга ўносіць папраўкі ў абвінаваўчы акт. Давядзецца пакінуць «удзел у змове».

— Вышэйшая мера?

— І ў тым і ў другім выпадку.

— Ну добра. Доктар Цынер, вы прызнаяце сябе вінаватым ці не прызнаяце?

Доктар Цынер з хвілінку падумаў. Потым сказаў:

— А якая розніца?

Палкоўнік Хартэп паглядзеў на гадзіннік, потым узяў са стала пісьмо.

— На погляд суду, гэтага дастаткова для вынясення прысуду.

У яго быў выгляд чалавека, які хоча далікатна, але няўмольна пакласці канец дзелавой размове.

— Я думаю, што маю права на тое, каб пісьмо прачыталі і падверглі перакрыжаванаму допыту салдата, які адабраў гэтае пісьмо.

— Безумоўна, — ахвотна пагадзіўся маёр Петкавіч.

— Я не буду ўскладняць вам справу, — усміхнуўся доктар Цынер. — Я прызнаю сваю віну.