Грэм Грин - Стамбульскі экспрэс

— Вы абражаеце мяне, ваша правасхадзіцельства. Я ж усё-такі музыка.

— Восемдзесят шэсць пара — гэта маё апошняе слова.

Трое афіцэраў сядзелі за сталом, келіхі былі ўжо прынятыя. Два салдаты з вінтоўкамі з прымкнутымі штыхамі стаялі каля дзвярэй. Доктар Цынер з цікаўнасцю сачыў за палкоўнікам Хартэпам: апошні раз ён бачыў яго на судзе над Камнецам, калі ён, насуперак правасуддзю, спрытна кіраваў сваімі ілжэсведкамі. Гэта было пяць гадоў таму, аднак гады мала што змянілі ў яго знешнім выглядзе. Валасы гэтаксама прыгожа серабрыліся на яго скронях, толькі ў куточках вачэй з'явілася некалькі дабрадушных зморшчыкаў.

— Маёр Петкавіч, — сказаў ён, — прачытайце, калі ласка, абвінаваўчае заключэнне падсудным. Прапануйце даме крэсла.

Доктар Цынер выняў рукі з кішэняў плашча і працёр акуляры. Ён прымусіў свой голас гучаць цвёрда, аднак не змог стрымаць лёгкага трымцення рук.

— Абвінаваўчае заключэнне? — спытаў ён. — Што вы маеце на ўвазе? Хіба гэта суд?

Маёр Петкавіч, трымаючы ў руцэ паперу, абарваў яго:

— Змоўкніце!

— Гэта разумнае пытанне, маёр, — сказаў палкоўнік Хартэп. — Доктар быў за мяжой. Бачыце, — працягваў ён мякка і вельмі зычліва, — мы мусілі былі прыняць рашучыя захады, каб забяспечыць вашу бяспеку. У Белградзе ваша жыццё было б у небяспецы. Народ настроены супраць паўстання.

— Усё адно я не разумею, якое вы маеце права абыходзіцца без папярэдняга следства.

— Гэта ваенны трыбунал. Ваеннае становішча было абвешчана ўчора на світанку, — растлумачыў палкоўнік Хартэп. — Маёр Петкавіч, пачынайце.

Маёр Петкавіч пачаў чытаць доўгі, напісаны ад рукі дакумент, многія месцы яму цяжка было разабраць.

— «Арыштаваны Рычард Цынер… змова супраць урада… пазбег пакарання за ілжэсведчанне… фальшывы пашпарт. Арыштаваны Ёзеф Грунліх абвінавачваецца ў нашэнні зброі. Арыштаваная Корал Маскер абвінавачваецца ў саўдзеле з Рычардам Цынерам у змове супраць урада». — Ён паклаў паперу на стол і сказаў палкоўніку Хартэпу: — Я не ўпэўнены ў законнасці складу гэтага суду. Абвінавачаныя павінны мець абаронцу.

— Так, ваша праўда, гэта, вядома, памылка. Магчыма, вы, маёр?..

— Не. Суд павінен складацца, прынамсі, з трох афіцэраў, сама меней.

— Не турбуйцеся. Я абыдуся без абаронцы, — перабіў яго доктар Цынер, — гэтыя двое не разумеюць ніводнага слова з таго, што вы гаворыце. Яны не будуць супраць таксама.

— Гэта не па правілах, — сказаў маёр Петкавіч.

Начальнік паліцыі паглядзеў на гадзіннік.

— Я прыняў пад увагу ваш пратэст, маёр. Цяпер мы можам пачынаць.

Тоўсты афіцэр кіўнуў, паднёс да рота руку і падміргнуў Хартэпу.

— Дзевяноста пара.

— Адзін дынар.

Майет патушыў цыгарэту. Ён ужо найграўся.

— Ну, згодзен. Адзін дынар. Сёння а дзевятай гадзіне вечара.

Ён хутка вярнуўся ў сваё купэ. Але Корал там усё яшчэ не было. Пасажыры выходзілі з цягніка, размаўлялі, смяяліся, пацягваліся. Машыніста акружыў невялікі натоўп, і ён з гумарам тлумачыў прычыну аварыі. Хоць наўкол не было відаць ніводнага будынка, некалькі сялян ужо з'явіліся каля цягніка, яны прадавалі бутэлькі з мінеральнай вадой і ледзянцы на палачках. Шаша праходзіла паралельна чыгунцы, іх раздзяляла толькі града снежных сумётаў. Шафёр нейкага грузавіка гудзеў клаксонам і гучна крычаў:

— Хутка дамчым да Белграда! Сто дваццаць дынараў. Хутка даставім у Белград!

Гэта была нечуваная цана, і адзін мажны камерсант адгукнуўся на прапанову шафёра. Каля шашы пачаўся доўгі гандаль. «Мінеральныя воды! Мінеральныя воды!» Немец з коратка падстрыжанай галавой крочыў узад і ўперад, незадаволена размаўляючы сам з сабой. Майет пачуў у сябе за спінай нечы голас, які сказаў па-ангельску:

— Ізноў пойдзе снег.

Ён азірнуўся з надзеяй, што гэта Корал, але то была жанчына, якую ён сустрэў у вагоне-рэстаране.

— Не надта весела затрымацца тут, — сказаў ён. — Спатрэбіцца некалькі гадзін, пакуль прышлюць другі паравоз. А што, калі паехаць да Белграда на машыне?

— Гэта што, прапанова, запрашэнне?

— У складчыну.

— Але ў мяне няма ні гроша.

Яна абярнулася і памахала рукой:

— Містэр Сейвары, хадземце сюды, можна наняць у складчыну машыну. Вы, вядома, заплаціце маю долю?

Містэр Сейвары локцямі праціснуўся праз натоўп пасажыраў, якія скупіліся вакол машыніста.

— Не магу ўцяміць, пра што гаворыць гэты хлапец. Нешта наконт катла, — сказаў ён. — Паехаць разам на машыне? — працягваў містэр Сейвары ўжо павольней. — Напэўна, гэта будзе каштаваць даволі дорага?