Albert Baantjer - De Cock en een strop voor Bobby

Ik begreep eerst niet hoe hij het had gedaan. Het heeft mij heel wat hoofdbrekens gekost om erachter te komen. Ik heb gezocht naar andere mogelijkheden om de kamer te verlaten, dan via die deur. Ze waren er niet. De deur was de enige toegangsweg. Andere wegen om de kamer in of uit te gaan bestonden er niet. Plotseling herinnerde ik mij een oud trucje. Het was zo simpel dat ik mijzelf verweet dat ik er niet eerder was opgekomen. Het slot op de deur van Bobby was van een eenvoudige constructie. Het was geen cilinderslot. De sleutel had een normale kop met een oog. Wanneer men bij zo’n eenvoudig slot de sleutel draait totdat hij pakt, dus tot aan het moment dat het mechaniek gaat bewegen, staat de kop van de sleutel bijna horizontaal. Wanneer men nu door het oog van de sleutel een stokje steekt, dat als hefboompje dient, en men bevestigt aan het eind van het stokje een stukje touw en leidt dit via de onderkant van de deur naar buiten, dan kan men door eenvoudig aan het touwtje te trekken van buitenaf de deur aan de binnenzijde op slot draaien. Omdat daarna de kop van de sleutel niet meer een horizontale stand inneemt, valt het stokje naar beneden en kan dan met het touwtje onder de kier van de deur door naar buiten worden getrokken. Zo is het ook gegaan met het slot op de deur van Bobby’s kamer. Ik heb onder aan de deur nog het gleufje gevonden, dat door het schuren van het touwtje was veroorzaakt. Je ziet het. Het is maar een weet.’

Ik bracht mijn hand naar de binnenzak van mijn colbert.

‘Men kan,’ zei ik, ‘in plaats van een stokje ook een potlood gebruiken.’

Ik nam het potlood uit mijn binnenzak en legde het op het ronde tafeltje neer.

‘Het is alleen jammer,’ vervolgde ik, ‘dat het oog van de sleutel in het zachte hout van een potlood moeten of indrukken achterlaat, zodat men aan het potlood kan zien dat het voor dat doel is gebruikt.’

Geert stond doodsbleek op. Het glas viel uit zijn handen. ‘Zonde van de cognac,’ zei ik kalm.

Hij staarde mij aan of ik een geestverschijning was.

‘Het is mijn potlood,’ zei hij hees.

Ik knikte.

‘Het is tijd voor een bekentenis.’

In een flitsende beweging griste Geert het potlood van het tafeltje. Zijn ogen hadden een verschrikte uitdrukking en zweetdruppeltjes vulden de rimpels op zijn voorhoofd. Hij streek met de toppen van zijn nerveus trillende vingers langs het hout om te voelen of de indrukken er inderdaad waren. Het leek alsof het potlood in zijn vingers brandde.

‘Voel je het?’ vroeg ik.

Hij knikte haast onmerkbaar.

Ik had medelijden met hem. Hij stond daar zo ontredderd met het potlood in zijn handen dat mij een brok in de keel schoot. Ik kon er niets aan doen. Het gevoel overviel mij. Ik slikte een paar maal, maar dat brok in mijn keel bleef. Ik hield van die jongen. Ik hield van hem om alles wat hij nog bezat aan emotie, gevoel en hart, dat geheel aan menselijk voelen, dat in mij na al die jaren was verkild, maar waarvan ik de waarde weer was gaan beseffen. Ik zag hem nog staan tegenover De Wilde toen wij terugkwamen van ons bezoek aan Van der Kerk. ‘Ik heb nog ergens een hart,’ had hij geschreeuwd en De Wilde had op zijn eigen sarcastische manier geantwoord: ‘Als je zo doorgaat krijg je daar nog last genoeg mee. Ik heb er meer zo gekend. Ze gingen er allemaal aan kapot.’

Ik beet op mijn onderlip. Ik had altijd al een afkeer van De Wilde gehad. Geert zou aan zijn hart niet kapot gaan. Hij zou niet ondergaan aan zijn gevoelens, die toch zuiver menselijk waren. Hij zou niet vermalen worden in de gerechtelijke machine totdat alle gevoel in hem was gedood. En ik zou daarvoor zorgen. Geert stond nog steeds.

‘Ga zitten m’n jong,’ zei ik.

Ik bemerkte dat ik ongewild dezelfde uitdrukking gebruikte, die mijn eigen vader altijd bezigde. Wanneer hij mij vroeger onder handen nam, dan zei hij altijd ‘m’n jong’ en dan wist ik dat hij het goed met mij meende.

Geert ging zitten. Hij scheen zichzelf weer een beetje in bedwang te hebben. Hij keek naar het potlood in zijn handen. Dan, in een traag gebaar, boog hij zich voorover en stak het mij toe. ‘Je zult het nodig hebben,’ zei hij.

Ik schudde mijn hoofd.

‘Houd het maar,’ zei ik. ‘Bewaar het als aandenken.’

Ik las verwondering op zijn gezicht.

Ook Van der Kerk scheen verbaasd.

‘Maar,’ zei hij, ‘dat potlood is toch een bewijs?’

‘Ja,’ zuchtte ik, ‘een bewijs. Maar ik heb vanavond geen bewijzen nodig.’

Ik nam nog een slok cognac en keek Van der Kerk van over mijn glas heen aan.

‘Of wil je, dat ik het als bewijs gebruik? Wil je dat Geert met bewijzen voor de rechter wordt gebracht? Wil je dat, Van der Kerk?’

Hij boog het hoofd en zweeg.

Ik voelde bitterheid.

‘Waarom heb je het Geert laten doen?’ vroeg ik verwijtend. ‘Waarom heb je niet gewoon de verantwoordelijkheid en de consequenties aanvaard? Waarom heb je er Geert aan opgeofferd?’ Hij keek op.

‘Ja, Van der Kerk, want jij hebt Bobby vermoord.’

De uitdrukking op zijn gezicht veranderde niet veel.

‘Het was geen moord,’ zei hij kalm.

Ik grijnsde.

‘Noem het doodslag. Het verschil interesseert mij vanavond niet veel.’

‘Ik deed het om Mientje,’ zei hij.

Ik schudde mijn hoofd.

‘Nee, Van der Kerk, niet om Mientje, maar om jezelf. We hebben beiden schuld aan haar dood. Jij en ik. Ik om hetgeen ik heb nagelaten, jij om hetgeen je hebt gedaan.’ ‘Ik heb geen schuld,’ antwoordde hij heftig. ‘Ik ben altijd goed voor haar geweest. Ik heb haar als kind verzorgd en vertroeteld. Ik heb haar grootgebracht. Toen ze ouder werd heb ik haar nukken verdragen. Heb ik schuld? Wat heb ik gedaan om mij schuldig te voelen?’

Ik aarzelde met mijn antwoord. Mocht ik het hem wel zeggen? zo vroeg ik mij af. Ik had de afscheidsbrief van Mientje juist verbrand om hem het schuldgevoel te besparen. Maar dat was voor Bobby’s dood. De zaak lag nu anders. Ik wilde klaarheid. Geen van ons mocht zich nog in valse illusies kunnen koesteren.

‘Je hebt Mientje opgeofferd aan je eigen egoïsme,’ zei ik scherp.

‘Ik?’ riep Van der Kerk.

‘Ja,’ antwoordde ik, ‘jij. Herinner je je nog die jongen, met wie Mientje verkering had? Die slungel, zoals jij hem noemde. Ik heb hem opgespoord. Ik vond hem een aardige jongen. Ik vond hem helemaal geen slungel waaruit niets kon groeien. Ik ontdekte een hardwerkende jongeman, die zijn weg in het leven zeker wel zal vinden. Ik heb uren met hem gesproken. Tijdens dat gesprek is mij veel duidelijk geworden. Ik begreep plotseling waarom jij zo tegen die verkering was gekant. Niet de daad is belangrijk, maar het motief. Het zijn je eigen woorden. Wat was jouw motief om je zo heftig tegen die verkering te verzetten?’ Van der Kerk antwoordde niet. Hij zat handenwringend voor zich uit te staren.

‘Ik zal het je zeggen, wat jouw motief was. Het was egoïsme, puur egoïsme. Je vroeg je niet af of Mientje met die jongen gelukkig zou kunnen worden. Je hebt niet aan haar gedacht, maar aan jezelf. Je was bang voor de eenzaamheid. Je wilde haar niet verliezen. In je kortzichtigheid heb je haar gebeden en gesmeekt die jongen los te laten. Je hebt gespeculeerd op haar gevoelens voor jou. Je hebt erbij zitten grienen. Die jongen heeft het mij allemaal verteld. Mientje stond voor een keuze en het arme kind koos verkeerd. Ze koos jou en offerde haar jonge liefde. Je aanvaardde dat als de gewoonste zaak van de wereld. Je zag haar offer niet eens, want toen je nog geen jaar later Anna leerde kennen, nam je haar zonder gewetensbezwaar bij je in huis. Niet Bobby dreef Mientje in de prostitutie, maar jij. Bobby was alleen het middel.’

Van der Kerk staarde mij met wijd opengesperde ogen aan.

‘Je bent meedogenloos, Versteegh,’ zei hij.

‘Ja,’ zei ik verbeten. ‘Ik heb twintig jaar recherche achter de rug en die gaan niet ongemerkt voorbij.’