Jerzy Edigey - Sprawa dla jednego

– A sekcja kierowana przez inżyniera Stojanowskiego?

– Ano właśnie. Wykonywał zadania zawsze z grubą nadwyżką. Nie schodził niżej stu pięćdziesięciu procent normy. A bywały miesiące, kiedy machał i po sto osiemdziesiąt. Inni inżynierowie patrzyli na niego wilkiem, robotnicy pozostałych dwóch sekcji obawiali się, że w ten sposób doprowadzi do wywindowania normy.

– Jaka była tajemnica tych sukcesów?

– Nie tolerował żadnego brakoróbstwa. Umiał sobie zorganizować tak robotę, że pracownicy mieli wszystko pod ręką. A niechby mu nie dowieziono betonu! Jechał do wytwórni i robił takie piekło, że tamci innym urywali, a jemu dali.

– Czy ostatnio nie zauważył pan u przyjaciela jakichś zmian? Może był zdenerwowany? Bał się czego?

– Zdenerwowany to on był prawie stale. Przecież ciągle musiał toczyć z kimś wojnę. Gdyby tego nie robił, to by chyba umarł ze zmartwienia. Ale rzeczywiście, ostatnio gorzej się działo.

– Z inżynierem?,

– Nie. Z budową. Nagle w tej jego precyzyjnej maszynie coś się zaczęło zacinać. W ostatnich trzech miesiącach wykonanie planu gwałtownie malało. Jeszcze w maju miał bodaj sto sześćdziesiąt pięć procent normy. W lipcu zjechał na sto czterdzieści, w sierpniu ledwie wyciągnął sto osiemnaście. O ile się orientuję, w pierwszej połówce września także z trudem przekraczali sto dziesięć procent. Naturalnie i tak wyprzedzali innych, ale spadek następował szybko i bardzo widocznie.

– Czy orientuje się pan w przyczynach?

– Nie. Znając Zygmunta nie chciałem go przyduszać. Widać było po nim, że on sam tym się gryzie i bada przyczyny.

– Czy nawaliły jakieś dostawy?

– Nie. Wszystko było w normie.

– Inżynier Stojanowski coś panu mówił na ten temat?

– Jak już powiedziałem, nie przyduszałem go specjal nie, ale naturalnie pytałem o powody. Odpowiedział, że po prostu sam ich nie zna i nie może zrozumieć, co się dzieje.

– Może jakiś ostrzejszy niż zwykle zatarg z ludźmi? Swoisty bunt na budowie, polegający na zwalnianiu tempa pracy?

– Nie. Żadnego większego zatargu nie było. O tym, jako kierownik budowy całego odcinka, natychmiast bym wiedział. Ludzie przyszliby do mnie ze skargą. Nawet i przychodzili narzekając, że mniej zarabiają, a nie wiedzą dlaczego.

– A co pan myśli na ten temat?

– Sukcesy Zygmunta to przede wszystkim, jak już powiedziałem, znakomicie zorganizowany front robót. Każda praca celowa, żadnej niepotrzebnej czynności. To była jego ściśle personalna zasługa. Może właśnie tego Zygmuntowi nagle zabrakło?

– Dlaczego?

– Nie wiem. Nagłe załamanie psychiczne? Może zły stan zdrowia? Nie umiem tego wytłumaczyć.

– Ale pan dobrze wie, że inżynier Stojanowski miał poważne kłopoty domowe. Może sytuacja rodzinna wpłynęła na jakość pracy?

– Znam z jego ust te sprawy. Szczerze mówiąc, raczej współczułem jego żonie. Naturalnie, nigdy mu tego nie powiedziałem. Ale to on zmarnował szansę zbudowania udanego małżeństwa. A na pewno miał ją w dniu ślubu… Nie, kłopoty domowe nie deprymowały go w pracy. Przeciwnie, nie mogąc wyżyć się w życiu prywatnym, wyżywał się zawodowo.

– A więc jeszcze jedna zagadka?

– Chyba tak.

– Może inżynier wplątał się w jakąś aferę? Denerwował się, grożono mu, aż wreszcie dopuszczono się morderstwa. – Porucznik głośno snuł swoje przypuszczenia.

– Zygmunt i afera? To wykluczone!

– Szantaż?

– To nie był człowiek, który by się dał szantażować! Bez względu na skutki poszedłby na całego. Zresztą, kto i czym mógł go szantażować? Poza tym, czy pan, jako oficer milicji, zna wypadek, żeby zginął szantażowany a nie szantażysta?

– Racja – przyznał porucznik – użył pan nieodpartego argumentu. A może to Stojanowski kogoś szantażował?

– W jakim celu? Zarabiał przyzwoicie. Nigdy nie był specjalnie łasy na pieniądze. Co miał, to mu wystarczało. Pierwsze wojny w domu zaczęły się od tego, że Irena zdecydowała się pracować. Poza tym, czym by on mógł kogoś szantażować?

– Nie wiem – szczerze przyznał porucznik.

– Ja także nie wiem.

– Panie inżynierze – poprosił oficer – to nagłe obniżenie wykonania planów może nie mieć żadnego znaczenia dla sprawy prowadzonej przeze mnie. A może też być kluczem do rozwiązania zagadki. Bardzo pana proszę, jako fachowca, o ustalenie przyczyn technicznych tego załamania.

– Zrobię, co w mojej mocy – obiecywał Janusz Adamczyk – obawiam się jednak, że pan mi powierza ogromnie trudne zadanie. Ja te załamania widzę tylko w zachwianiu psychiki Zygmunta. Bo po jego śmierci krzywa produkcji sekcji od razu gwałtownie wzrosła.

– Niemożliwe!

– A jednak. Jego dawna sekcja jest kierowana przez młodego inżyniera, który, nawiasem mówiąc, nie umywa się jeszcze pod względem wiedzy i doświadczenia do swojego poprzednika. Wykonuje znowu przeciętnie do stu czterdziestu procent planu dziennego.

– Przedziwne.

– Myśleliśmy, że nastąpi katastrofa. Tymczasem nic podobnego. Ludzie nauczeni już pewnej organizacji pracy wykonują swoje zadania normalnie. Jak przedtem, kiedy Zygmunt kierował ich wszystkimi krokami. I wydajność rośnie. Co dziwniejsze, wzrósł wskaźnik wykonania planu także w dwóch pozostałych sekcjach. Doszedł do stu dwudziestu procent.

– Tym bardziej, inżynierze, proszę o zbadanie tej sprawy.

– Zrobię wszystko, co będę mógł. Zadzwonię do pana, jak tylko się czegoś dowiem. A teraz już muszę wracać na budowę.

Nie darmo powiadają, że „tonący brzytwy się chwyta”. Tak było również z porucznikiem Ciesielskim, a nawet z pułkownikiem Niemirochem. Obaj oni uznali, że spostrzeżenia Janusza Adamczyka mogą okazać się ważne przy zgłębieniu tajemnicy morderstwa. W ostatnich miesiącach życia Zygmunta Stojanowskiego najwidoczniej zdarzyło się coś ważnego, co inżyniera wytrąciło zupełnie z równowagi i sprawiło, że ten tak zazwyczaj opanowany i zorganizowany człowiek załamał się psychicznie.

Postanowiono jak najdokładniej przebadać ten okres. Ponieważ pierwsze oznaki zahamowań w produkcji wystąpiły gdzieś w czerwcu, najważniejszy byłby więc ten miesiąc.

Podporucznik Szymanek znowu pojechał do Wiązownej, do rodziców zabitego. Zygmunt Stojanowski przyjeżdżał do nich regularnie co sobotę, a wyjeżdżał w poniedziałek o świcie, żeby na szóstą czy też na siódmą rano być na budowie. Jeżeli zdarzyła się wolna sobota, Stojanowski zjawiał się w Wiązownej już w piątek po południu.

Zygmunt mówił rodzicom, że na budowie wiedzie mu się gorzej. Ale starsi państwo nie zauważyli u niego specjalnego zdenerwowania czy choćby wielkiego przejęcia się spadkiem produkcji. Inżynier podkreślał, że nie może rozgryźć powodów tych trudności. Wspominał, że będzie musiał skorzystać z pomocy Naukowego Instytutu Budownictwa. Nadmieniał także, że jest mu trochę głupio wobec załogi. Wymaga od nich maksymalnego wysiłku, a zarobki, dotychczas bardzo wysokie, zaczęły się poważnie zmniejszać.

Ponieważ oboje państwo Stojanowscy nie byli fachowcami w sprawach budownictwa, Zygmunt nie precyzował bliżej, na czym polegają te trudności z wykonaniem planu. Zapamiętali jednak, że syn swoje niepowodzenia określał terminem „trudności techniczne”.

Do Pałacu Mostowskich zaproszono ponownie Irenę Stojanowską. Zeznała, że mąż nigdy nie rozmawiał z nią o swojej pracy. Uważał ją pod tym względem za kompletną idiotkę. Natomiast piękna pani przyznała się, że właśnie w maju poznała Mariana Zalewskiego, a w czerwcu ta znajomość przybrała poważniejszy charakter.