Montaigne Michel - Próby. Księga pierwsza

Ut externus (…) vice (łac.) – „Obce narody nie uważają się nawzajem za bliźnich” (Plinius, Naturalis historia , VIII, 1; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Nikt (…) przymiotów – końcowy wiersz jednego z sonetów Stefana de la Boêtie. [przypis tłumacza]

cale (daw.) – całkowicie, zupełnie. [przypis edytorski]

Cur (…) contemptius (łac.) – „Czym się dzieje [tj. dlaczego się tak dzieje; red. WL], że wyrocznie w Delfach już się nie pojawiają; i to nie mówię tego o naszym oświeconym wieku, lecz już od dawna uważane są za rzecz największej wzgardy godną?” (Cicero, De divinatione , II, 57; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

aves (…) putamus (łac.) – „Mniemamy, że pewne ptaki rodzą się na to tylko, aby służyły augurom do wróżby” (Cicero, De natura deorum , II, 1; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

multa (…) portentis (łac.) – „Wiele wróżebnych znaków znajdują kapłani w trzewiach bydlęcych, wiele przepowiadają augurowie z lotu ptaków, dużo prorokują wyrocznie, sny i dziwne zjawiska” (Cicero, De natura deorum , II, 65; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Cur (…) timenti (łac.) – „Czemuż, władco Olimpu, zachciało się tobie/ Ludziom i tak już nędznym, dodać jeszcze żądzę/ Poznania przyszłych nieszczęść przez wróżbiarskie sztuczki?/ Niech przyjdzie niespodzianie, cokolwiek przeznaczasz,/ Niech ślepy będzie człowiek na przyszłe swe losy,/ Niechaj mu wolno będzie mieć nadzieję w strachu!” (Lucanus, Pharsalia , II, 4–14; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Ne utile (…) angi (łac.) – „Nie masz w tym z pewnością żadnego pożytku, aby wiedzieć, co przyszłość niesie; nędzna zaś rzecz kłopotać się o rzeczy daremne” (Cicero, De natura deorum , III, 6; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Prudens (…) puro (łac.) – „Świadome przeszłej doli bóstwo/ W pomrokach nocy kryje wyrok/ I szydzi, gdy się trapi człowiek/ Nad miarę./ (…) Ten zaś mocny będzie/ I szczęśliw w życiu, który po dniu/ Rzec sobie może: «Dzień przeżyłem,/ A jutro niechaj ojciec bogów/ Sprowadzi powódź aż po biegun,/ Lub słońcem pali całą ziemię,/ Mnie zawdy błogo»” (Horatius, Odae , III, 29, 29–41; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Laetus (…) curare (łac.) – „Serce me rade temu, co dziś widzę:/ Co przyszłość kryje, wstręt mi śledzić za tym!” (Horatius, Odae , II, 16, 25; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Ista (…) divinatio (łac.) – „Oto jak argumentują: jeżeli są wróżby, są bogowie; jeżeli są bogowie, są wróżby” (Cicero, De divinatione , I, 6; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Nam istis (…) censeo (łac.) – „Albowiem tych, którzy świegot ptaków rozumieją i lepiej znają wątrobę bydlęcą niż swoją, i z tego prorokują, tych można słyszeć, ale nie trzeba słuchać” (Pacuvius cyt. w: Cicero, De divinatione , I, 57; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

quis est (…) collincet (łac.) – „Kto całymi dniami rzuca oszczepem w pierścionek, czemuż by kiedyś nie utrafił?” (Cicero, De divinatione , II, 59; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

snadniej (daw.) – łatwiej. [przypis edytorski]

Mens (…) inanes (łac.) – „Duch nieugięty, choć łzy płyną marne” (Vergilius, Aeneida , IV, 449; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

papież Klemens – papież Klemens VII (1533). [przypis tłumacza]

przy spotkaniu papieża i cesarza w Bolonii – tenże Klemens VII z Karolem V, w r. 1532. [przypis tłumacza]

de Vervins (…) poddał Boulogne – królowi angielskiemu, który prowadził sam oblężenie. [przypis tłumacza]

Suffundere (…) effundere (łac.) – „Raczej powinieneś twarz człowieka krwią wstydu zarumienić, aniżeli twe ręce jego krwią ubroczyć” (Tertullianus, Apologeticum ; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Basti (…) armenti (wł.) – „Niechaj pilot ograniczy się do mówienia o wiatrach, rolnik o wołach, wojownik o ranach, zaś pasterz o swych stadach (włoski przekład Propercjusza” [ Elegiae ], II, elegia 1, w. 43; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Optat (…) caballus (łac.) – „Wół tępy chce pod siodłem, koń pod jarzmem chodzić” (Horatius, Epistulae I, 14, 43; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Obstupui (…) haesit (łac.) – „Zdrętwiałem, włos się zjeżył, głos zamarł w gardzieli” (Vergilius, Aeneida , II, 774; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

adeo (…) formidat (łac.) – „Strach krępuje nawet myśl o ratunku” (Quintus Curtius, Historiae Alexandri Magni , III, 11; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Owo (daw.) – tak więc; tak; i tak (użyte na początku zdania). [przypis edytorski]

Tum (…) expectorat (łac.) – „Tak przerażenie pozbawia mnie wszelkiej przytomności” (Ennius u Cycerona [w:] Cicero, Tusculanae quaestiones [wyd. też pod tytułem: Tusculanae disputationes ], III, 26; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Scilicet (…) debet (łac.) – „Bo człowiek musi czekać na swój dzień ostatni,/ Nikomu nie lza zwać się szczęśliwym przed końcem/ I przed pogrzebem swoim” (Ovidius, Metamorphoses , III, 135, fab. 2; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

by najbardziej (daw.) – tu: choćby najbardziej. [przypis edytorski]

cale (daw.) – całkiem, zupełnie. [przypis edytorski]

wdowa po największym królu chrześcijaństwa – Maria Stuart (1587). [przypis tłumacza]

Usque (…) videtur – „Jest jakaś moc tajemna, co obraca w druzgi/ Sprawy ludzkie i łamie wszechpotężne rózgi/ I topory liktorów jakby dla igraszki!” (Lucretius, De rerum natura , V, 1232; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Nimirum (…) fuit – „Zaprawdę o ten jeden dzień właśnie żyłem za długo” (Macrobius, Saturnalia , II, 7; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Nam (…) res – „Teraz dopiero płynie głos prawdy spod serca,/ Spada maska i jawi kształt; treść istoty” (Lucretius, De rerum natura , III, 57; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]