Montaigne Michel - Próby. Księga pierwsza

różnice poszczególnych wydań – Strowski, Montaigne , Paris 1906. [przypis tłumacza]

pisze Saint-Beuve – [w:] Port-Royal , t. II. [przypis tłumacza]

Był to (…) gorliwych – [cyt. z:] E. Fauget, Seizième siècle (étiudes littéraires). Montaigne . [przypis tłumacza]

cały szereg (…) sypia – [cyt. z:] Sainte-Beuve, Port-Royal , t. II. [przypis tłumacza]

powiada (…) Diderot – [w:] Przyczynek do podróży Bougainville'a . [przypis tłumacza]

Gaia scienza, die fröhliche Wissenschaft, o której marzył Nietzsche – jakoż był Nietzsche entuzjastycznym wielbicielem Montaigne'a: Ich weiss nur noch einen Schriftsteller, den ich, betreff der Ehrlichkeit, Schopenhauer gleich, ja noch höher stelle: das ist Montaigne. Dass ein solcher Mensch geschrieben hat, dadurch ist wahrlich die Lust, auf dieser Erde zu leben, vermehrt worden. Mir wenigstens geht es, seit dem Bekanntwerden mit dieser freiester und kräftigster Seele, so, dass ich sagen muss, wass er von Plutarch sagt: „Kaum habe ich einen Blick auf ihn geworfen, so ist mir ein Bein oder ein Flügel gewachsen!”. Mit ihm würde ich es halten, wenn die Aufgabe gestellt wäre, es sich auf der Erde heimisch zu machen”. ( Schopenhauer als Erzieher , s. 16; Menschliches, Allzumenschliches , II, s. 183, 310, 338). [przypis tłumacza]

znachodzić (daw.) – znajdować. [przypis edytorski]

najrasowszy – dziś popr.: najbardziej rasowy. [przypis edytorski]

najtypowszy – dziś popr.: najbardziej typowy. [przypis edytorski]

letki (daw.) – dziś: lekki. [przypis edytorski]

R. P. – skrót od: Roku Pańskiego. [przypis edytorski]

Edward, książę Walii – „Czarny książę”, głośny syn Edwarda III z kronik Froissarta. [przypis tłumacza]

miętki (daw.) – dziś: miękki. [przypis edytorski]

gardlany (daw.) – gardłowy; tu: karany śmiercią; domagający się kary śmierci. [przypis edytorski]

bohatyr (daw.) – dziś: bohater. [przypis edytorski]

krewieństwo (daw.) – rodzina, krewni. [przypis edytorski]

niełacno (daw.) – dziś: niełatwo. [przypis edytorski]

bieżać (daw.) – chodzić, przemieszczać się. [przypis edytorski]

by (daw.) – tu: choćby. [przypis edytorski]

Włosi (…) ochrzcili jej mianem złośliwość – tristezza . [przypis tłumacza]

zawżdy (daw.) – zawsze. [przypis edytorski]

owego starożytnego malarza – Timantes z Kitnos. [przypis tłumacza]

przytomny (daw.) – obecny (przy jakimś wydarzeniu). [przypis edytorski]

zasłoniony (daw.) – dziś: zasłonięty. [przypis edytorski]

wymysł owego starożytnego malarza, który w ofierze Ifigenii, mając wyobrazić żałobę (…) – Pliniusz, Historia naturalna , XXXV, 73; Cyceron, Mówca , 20, 78. [przypis edytorski]

Diriguisse malis (łac.) – „zakrzepła od tych ciosów” (Ovidius, Metamorphoses , VI, 3, 303; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Et via (…) dolore est (łac.) – „W końcu z trudem boleść otwarła drogę głosowi” (Vergilius, Aeneida , XI, 151; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Chi (…) fuoco (wł.) – „Ten kto może wyrazić, jak bardzo płonie, doświadcza jeno słabego żaru” (Petrarka, Sonet 138 ; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Misero (…) nocte (łac.) – „Boś ty zabrała/ Mnie, nędzarzowi, wszystkie, ach, zmysły!/ Odkąd cię tylko Lesbio, zoczyłem,/ Słowa me nieme, myśli me prysły,/ Język drętwieje, w żyłach się toczy/ Płomień i pożar, w uszach mi dzwoni/ Niesamowity dźwięk, a na oczy/ Pada noc mroczna!” (Catullus, Epigrammata , 52, 5; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Curae (…) stupent (łac.) – „Lekkie troski mówią, ogromne milczą” (Seneca [Minor], Hippolytus [ Phoedra ], II, 604; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Ut me (…) fatur (łac.) – „Więc gdy mnie zobaczyła, jak pośród rycerzy/ Trojańskich kroczę, zbladła, by na widok cudu,/ Bez myśli i bez czucia zakrzepła w podziwie,/ Drżą kolana i z trudem po chwili tak rzecze” (Vergilius, Aeneida , III, 306; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Calamitosus (…) anxius (łac.) – „Nieszczęśliwy jest wszelki umysł troskający się o przyszłość” (Seneca [Minor], Epistulae morales ad Lucilium , 98; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Często powtarza się w Platonie (…) „(…) znaj samego siebie” – Charmides , Protagoras , Fajdros , Fileb , Alkibiades I , Prawa . [przypis edytorski]

w Platonie (…) Czyń swoją rzecz i znaj samego siebie – Platon, Timajos , 72a: „(…) Ze słusznością powtarzają od dawna, że człowiek powinien troszczyć się tylko o swoje sprawy i znać samego siebie (…)”. [przypis tłumacza]

Jako szaleństwo (…) tak znów mądrość (…) nie jest nigdy nierada z siebie – dosłowny przekład z Cycerona (Cyceron, Rozmowy tuskulańskie , V, 18). [przypis tłumacza]

Quisquam (…) Vindicat (łac.) – „Zaledwie znajdzie się ktoś, co zupełnie i całkowicie odsunie i odrąbie się od nadziei życia, ale i tak, mimowiednie i bezwiednie, zatrzymuje jeszcze cośkolwiek dla siebie i rewindykuje to coś i nie oddala się stanowczo od swych umiłowań, nawet gdyby ciało jego było już porzucone w grobie” (Lucretius, De rerum natura , III, 901–906; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Bertrand z Gleskinu zginął – w r. 1380. [przypis tłumacza]

Wenecjanów – dziś popr.: Wenecjan. [przypis edytorski]

przeważny (daw.) – dziś: przeważający. [przypis edytorski]

Edward pierwszy (…) umierając – umarł w r. 934. [przypis tłumacza]

rycerz Bajard – słynny Byard, którego prawdziwe miano było Piotr du Terrail, zginął przy odwrocie pod Romagnano, w r. 1524. [przypis tłumacza]