Gabriela Zapolska: Pani Dulska przed sądem

Pani Dulska dla całego domu „narządziła” świeżą bieliznę.

I to we wtorek, wbrew zwyczajowi. W domu Dulskich bowiem zmieniano bieliznę w niedziele i czwartki, poszewki i prześcieradła – co dni piętnaście.

O tym mówiła Pani Dulska z pychą źle ukrytą:

– Są takie panie, które co miesiąc nawłóczą pościel i potem zdaje się im, że u nich porządnie… Ja wolę oszczędzić na jedzeniu, a mydła nie żałować. Już taka moja natura! Insza 1 1 inszy (daw.) – inny. [przypis edytorski] nie będę!

Toczyła dokoła wzrokiem groźnym, mówiąc te słowa. Barchanowy 2 2 barchan – gruba tkanina bawełniana. [przypis edytorski] granatowy szlafrok w duże szare talary 3 3 talary – tu: duże krążki, od nazwy dużej srebrnej monety. [przypis edytorski] opadał w szerokich fałdach, wznosząc się wszakże na biodrach. Charakterystyczny węzełek włosów sterczał czubku głowy. Cała postać zionęła dobrym odżywianiem się i gniewem. Ręce były stale zabrudzone na końcach palców. Pani Dulska nie miała czasu nigdy wyszorować ich do czysta. Przy tym grzebała ciągle w piecach, w cukrze, czyściła grzebienie, krajała mięso, uczyła kucharkę, jak się paproszy 4 4 paproszyć – dziś: patroszyć. [przypis edytorski] zające, oddzielała białka, przygotowywała dla Meli proszki i pomadę 5 5 pomada – tłusty, pachnący środek kosmetyczny używany dawniej do smarowania włosów dla nadania im połysku i miękkości. [przypis edytorski] do włosów, ugładzała sól w solniczkach, próbowała śmietanę, liczyła brudy – słowem, palce jej ciągle przylepiały się do czegoś, zabierały coś na siebie, jak te pracowite pszczółki, fruwające wśród kwiatów.

– Insza nie będę! – powtórzyła pani Dulska, czekając na opozycję. Lecz tej nie było. Zbyszko ulotnił się. Mela i Hesia siedziały w swoim pokoju, Felicjan palił cygaro w przedpokoju, bo mu tam było najwygodniej.

Pani Dulska zatem mówiła w próżnię.

Otworzyła szafę i ładowała dalej bieliznę dla całego domu. Zwłaszcza starannie wybierała bieliznę Felicjana i swoją.

– To my staniemy jutro przed sądem!… Trzeba, ażeby wszystko było jak należy!

Na to wspomnienie panią Dulską oblały pąsy. Pokiwała głową.

– Przed sądem!… Do tego doszło!

A wszystkiemu winien – kto? Naturalnie Zbyszko.

Żeby nie on, kokocica 6 6 kokocica (daw.) – zgr. od kokota : prostytutka. [przypis edytorski] z pierwszego piętra nigdy nie byłaby się rozzuchwaliła. Sprowadzając się, miała najwyraźniej zapowiedziane, że wynajmuje się jej mieszkanie, ale pod warunkiem, że będzie sza! ani mru, mru, łagodnie, cicho, jak Pan Bóg przykazał. Przystała na wszystkie warunki, dostała klucz, zgodziła się płacić stróżowi cztery guldeny 7 7 gulden – srebrna moneta Austro-Węgier. [przypis edytorski] na ręce pani Dulskiej i wprowadzać swoich gości kuchennymi schodami i na palcach. Zwłaszcza co do stróża pani Dulska była bardzo rada, bo to uwalniało panią Dulską od płacenia mu pensji jako stróżowi kamienicy. I wszystko było w porządku. Kokocica spała cały dzień, nie miała sługi, plotek nie było. Posługiwał tylko jakiś stary Żyd, który przemykał się jak cień po ganku, nosząc rano czekoladę w podwójnych porcjach z pobliskiej cukierni. Zresztą 8 8 zresztą – tu: poza tym. [przypis edytorski] – okna, wychodzące na ulicę i na ganek, szczelnie pozasłaniane storami 9 9 stora – ciężka zasłona. [przypis edytorski] koronkowymi, pozaciągane różowym i żółtym jedwabiem. Czasem tylko na balustradzie ganku od dziedzińca Żyd w szarej kurtce, nucąc coś cichutko, rozwieszał śliczne szlafroki jak z puchu, z rękawami długimi, wiewającymi 10 10 wiewający – powiewający. [przypis edytorski] jak chorągwie błękitne, oszyte 11 11 oszyte – dziś: obszyte. [przypis edytorski] koronką. Czasem zabłysła złota atłasowa kołdra, opięta wspaniałym, walansjenkami 12 12 walansjenka – cienka, delikatna koronka; nazwa od fr. miasta Valenciennes. [przypis edytorski] strojnym prześcieradłem, zawieruszył się jasiek jak cacko, ubrany w kokardki, na których plątały się długie, rudawe włosy kokotki.

Z kuchni Dulskiej wypadała wtedy Hesia i, szeroko otworzywszy oczy, chłonęła w siebie widok tych cudów, ona, która znała tylko dessous13 13 dessous (fr.) – bielizna damska. [przypis edytorski] kobiece z uczciwego płótna i oszyte dzierganymi ząbkami lub „tiulikiem” haczkowanym 14 14 haczkowany (daw.) – wykonany szydełkiem. [przypis edytorski] z krętej bawełny. Na twarz dziewczyny wybiegały wypieki. Wpatrzona w balustradę ganku, zdawała się wciągać w ruchome nozdrza woń perfum zmieszanych, którymi kokotka cała była przesycona i przesycała wszystko, co dotykało jej ciała.

Milczące, ciekawe, przejęte tym widokiem dziecko Dulskiej tonęło myślą, żądzą, pragnieniem – w tanim przepychu warsztatu rozpusty.

Żyd delikatnie, z jakimś nabożeństwem obchodził się z tymi wykwintami, dmuchał na nie, roztrzepywał, przypatrywał się z lubością i zachwytem. Lecz gdy spotkał się ze wzrokiem Hesi, przybierał obojętną minę i rybie jego oczy powlekało jakby bielmo głupoty. Zbierał szlafroki i pościel i znikał w głębi domu.

Raz jeden Hesia dostrzegła tylko, jak przez otwarte drzwi kuchni wypadła kokocica w przepysznej, bladozielonej halce, naszytej od bioder koronkami, we włóczkowej chustce na ramionach i z rozrzuconą masą włosów. Mignęły plecy rozpustne i twarz „grającego anioła” z bazyliki Piotrowej. Porwała szlafrok i znikła.

Tej nocy Hesia długo nie spała.

Lecz o tym nie wiedziała pani Dulska.

I nie przeczuwała.

Pani Dulska była spokojna i kontenta 15 15 kontent (daw.) – zadowolony. [przypis edytorski] , że tak dobrze ma wynajęte pierwsze piętro.

Młode małżeństwo, więc o bożym świecie nie wie, a potem 16 16 potem (daw.) – poza tym. [przypis edytorski] jest znowu dobrze i pobłażliwie usposobione, i panna Matylda Sztrumpf – prywatyzująca.

Co komu do tego?

Prywatyzująca.

I tyle!

Cicha, grzeczna, bieliznę oddaje za dom 17 17 bieliznę oddaje za dom – bieliznę oddaje do prania poza domem. [przypis edytorski] , na strychu nic nie ma, w piwnicy takoż (strych i piwnicę pani Dulska odnajęła praczce i sklepikarzowi), awantur o granie na fortepianie nie robi, czynsz kwartalnie z góry płaci. To sobie pani Dulska wymówiła 18 18 wymówić – tu: zastrzec sobie, umawiając się. [przypis edytorski] . Inni lokatorzy płacą miesięcznie. Ale Matylda Sztrumpf kwartalnie. Mama Dulska jest przebiegła i choć sama jest bardzo tego… ale rozumie się na handlowej stronie takich pań. Dziś dobrze idzie: gumy 19 19 guma (daw. pot.) – dorożka na kołach obciągniętych gumą. [przypis edytorski] , boa, meble, a jutro coś się odwróci i – czarna seria. Mama Dulska woli się zabezpieczyć na trzy miesiące naprzód. Zawsze – przez trzy miesiące taka Matylda może już znów mieć boa, automobil, gumy i czynsz dla Mamy Dulskiej.

A nawet pani Dulska miała dla Matyldy Sztrumpf pewne uznanie. Oto pani Dulska wpadła nagle na pomysł… poświęcenia kamienicy. Kupiła bowiem ową kamienicę od Żyda, który ją zbudował. Kamienica była niepoświęcana i sługi o tym szeroko po całej ulicy mówiły. Stróżka i „ci z suteryny” twierdzili nawet, że coś na strychu straszy, a nocami po schodach chadza. Pani Dulska urągała takim opowieściom, bo była esprit fort 20 20 esprit fort (fr.) – osoba wznosząca się ponad powszechne, utarte poglądy i wierzenia religijne; otwarta głowa; wolnomyśliciel. [przypis edytorski] i wielką sceptyczką w głębi duszy, mimo iż dokumentnie 21 21 dokumentnie – dokładnie; daw.: niewątpliwie. [przypis edytorski] odprawiała wszystkie formułki nabożne i tradycją nakazane. Ale pragnęła, aby żadna skaza nie postała na fasadzie jej domu. Kazawszy odmalować front, balkony, okna, powprawiać kolorowe szyby w okna schodowej klatki, uznała za stosowne zarządzić poświęcenie domu. Ksiądz miał obejść wszystkie mieszkania, pokropić kąty i odczytać modlitwy.