Ignacy Krasicki - Bajki i przypowieści

O wy, co wszystkie porzuciwszy względy,

Za cackiem bieżyć [2] bieżyć — iść gotowi w zapędy,

Za cackiem, które zbyt wysoko leci,

Bajki wam niosę, posłuchajcie, dzieci.

Wy, których tylko niestatek żywiołem,

Co się o fraszki uganiacie wspołem,

O fraszki, których zysk maże i szpeci [3] których zysk maże i szpeci — których posiadanie przynosi ujmę i dyshonor. ,

Bajki wam niosę, posłuchajcie, dzieci.

Wy, którzy marne [4] marne — nędzne, liche. przybrawszy postaci,

Baśniami łudzić umiecie współbraci,

Baśniami, które umysł płochy kleci,

Bajki wam niosę, posłuchajcie, dzieci.

Był młody, który życie wstrzemięźliwie pędził;

Był stary, który nigdy nie łajał, nie zrzędził;

Był bogacz, który zbiorów potrzebnym [6] potrzebny — tu: potrzebujący, ubogi. udzielał;

Był autor, co się z cudzej sławy rozweselał;

Był celnik, który nie kradł; szewc, który nie pijał;

Żołnierz, co się nie chwalił; łotr, co nie rozbijał;

Był minister rzetelny, o sobie nie myślał;

Był na koniec poeta, co nigdy nie zmyślał.

— A cóż to jest za bajka? Wszystko to być może!

— Prawda, jednakże ja to między bajki włożę.

«Winszuj, ojcze — rzekł Tair — w dobrym jestem stanie.

Jutrom szwagier sułtana i na polowanie

Z nim wyjeżdżam». Rzekł ojciec: «Wszystko to odmienne.

Łaska pańska, gust kobiet, pogody jesienne».

Jakoż zgadł, piękny projekt wcale się nie nadał:

Sułtan siostrę odmówił, cały dzień deszcz padał.

Atłas w sklepie z kitaju [7] kitaj — tanie, cienkie płótno bawełniane; por. kitajka. żartował do woli;

Kupił atłas pan sędzic [8] sędzic — syn sędziego. , kitaj pan podstoli [9] podstoli — pierwotnie jeden z urzędów stołu królewskiego, zastępca stolnika, później również jeden z urzędów ziemskich. .

A że trzeba pieniędzy dać było kupcowi,

Kłaniał się bardzo nisko atłas kitajowi.

Gdy przyszło dług zapłacić, a dłużnik się wzbraniał,

Co rok się potem kitaj atłasowi kłaniał.

Widząc, że wieńce kładą, że mu rogi złocą,

Pysznił się tłusty baran, sam nie wiedział o co.

Aż gdy postrzegł oprawcę, a ten powróz bierze,

Aby go poniewolnie [10] poniewolnie — wbrew woli, pod przymusem. ciągnął [11] Aby go (...) ciągnął (daw.) — aby go ciągnąć. ku ofierze,

Poznał swój błąd; rad nierad wypełnił los srogi.

Nie pomogły mu wieńce i złocone rogi.

Żebrak panu tłustemu gdy się przypatrował,

Płakał; tegoż wieczora tłusty zachorował:

Pękł z sadła. Dziedzic po nim gdy jałmużny sypie [12] gdy jałmużny sypie — obyczaj rozdawania jałmużny w czasie uroczystości żałobnych był powszechny zarówno na pogrzebach królewskich, jak też szlachty, zwłaszcza bogatszej; jałmużna: darowizna dla ubogich, najczęściej datek pieniężny. .

Śmiał się żebrak nazajutrz i upił na stypie [13] stypa — uczta urządzana po pogrzebie przez bliskich zmarłego. .

Bryła lodu spłodzona z kałuży bagnistéj

Gniewała się na kryształ, że był przeźroczysty.

Modli się więc do słońca. Słońce zajaśniało,

Szklni się bryła, ale jej coraz ubywało;

I tak, chcąc los polepszyć niewczesnym kłopotem [14] niewczesnym kłopotem — niefortunnym zabiegiem. ,

Stajała, wsiąkła w bagno i stała się błotem.

Niech się nikt z powierzchownej ozdoby nie sroży [15] srożyć się — tu: pysznić się, popadać w dumę. .

Brytan z srebrno-złocistej pysznił się obroży.

Zazdrościli koledzy w wieczór; patrzą rano,

Aż brytana za srebrną obroż uwiązano.

«Pyszńże się teraz, bracie!» — do brytana rzekli;

Gryzł łańcuch nadaremnie, a oni uciekli.

Chart widząc kotkę, że mysz jadła na śniadanie,

Wymawiał jej tak podły gust i polowanie.

Rzekła kotka, wymówką wcale nie zmieszana:

«Wolę ja mysz dla siebie niż sarnę dla pana» .

Chleb przy szabli gdy leżał, oręż mu powiedział:

«Szanowałbyś mnie bardziej, gdybyś o tym wiedział,

Jak ja na to pracuję i w wieczór, i rano,

Żeby twoich bezpiecznie darów używano».

«Wiem ja — chleb odpowiedział — jakim służysz kształtem [16] kształt — tu: sposób :

Jeśli mnie często bronisz, częściej bierzesz gwałtem».

Brał się pewien do pręta chcąc wytrzepać suknię;

Ta, widząc się w złym razie [17] w złym razie — w trudnej sytuacji. , żwawie [18] żwawie (daw. forma przysłów.) — żwawo, szybko. go ofuknie:

«A, takaż to jest pamięć na usługi — rzecze —

Bijesz tę, co cię zdobi, niewdzięczny człowiecze!»

Rzekł człowiek: «Ja nie biję, lecz otrząsam z prochu.

Zakurzyłaś się wczoraj, dziś trzepię po trochu,

Wybacz, z przykrych sposobów, kto musi, korzysta;

Gdybyś nie była bita, nie byłabyś czysta».

Szedł podróżny w wilczurze, zaszedł mu wilk drogę.

«Znaj z odzieży — rzekł człowiek — co jestem, co mogę».

Wprzód się rozśmiał, rzekł potem człeku [19] człeku (daw.) — człowiekowi. wilk ponury:

«Znam, żeś słaby, gdy cudzej potrzebujesz skóry».

W jedną drogą szli razem i człowiek, i zdrowie.

Na początku biegł człowiek; towarzysz mu powie:

«Nie spiesz się, bo ustaniesz». Biegł jeszcze tym bardziej.

Widząc zdrowie, że jego towarzystwem gardzi,

Szło za nim, ale z wolna. Przyszli na pół drogi:

Aż człowiek, że z początku nadwerężył nogi,

Zelżył [20] zelżyć kroku — zwolnić; uczynić marsz lżejszym, tzn. mniej forsownym. kroku na środku. Za jego rozkazem

Przybliżyło się zdrowie i odtąd szli razem.

Coraz człowiek ustawał, mając w pogotowiu