Ignacy Krasicki - Bajki i przypowieści

Zbliżył się: «Iść nie mogę, prowadź mnie» — rzekł zdrowiu.

«Było mnie zrazu słuchać» — natenczas mu rzekło;

Chciał człowiek odpowiedzieć... lecz zdrowie uciekło.

W zwierściadło [21] zwierściadło (starop.) — zwierciadło. , co powiększa, wspojźrzał [22] wspojźrzał (starop.) — spojrzał. człowiek mały:

Ucieszył się niezmiernie, że tak okazały.

Mniemał już być olbrzymem [23] Mniemał (...) być olbrzymem (daw. składnia) — sądził, że jest olbrzymem. ; gdy się więc nasrożył,

Ktoś zwierściadło, co zmniejsza, przed niego położył.

Stłukł obydwie [24] obydwie — dziś: obydwa (zwierciadła). i odtąd zwierściadłom nie wierzył.

Poznał prawdę na koniec, gdy się piędzią zmierzył [25] zmierzyć piędzią — tu: zmierzyć dokładnie; piędź: miara długości od końca kciuka do końca palca środkowego rozpostartej dłoni.

Nie chcąc się Jędrzej uczyć, zmazał abecadło;

Widząc się szpetnym [26] Widząc się szpetnym (daw. składnia) — widząc, że jest szpetny. , potłukł w kawałki zwierściadło [27] zwierściadło — zwierciadło. ;

Słysząc się złym [28] Słysząc się złym (daw. składnia) — słysząc, że jest zły; słysząc, że mówią o nim, że jest zły a.: słysząc, że mówią o nim źle. , chciał stłumić wieść przemysły [29] przemysły (daw. forma N. lm) — przemysłami, tj. pomysłowymi wybiegami. swymi:

Nie mógł się zrobić głuchym, a drugich niemymi.

Kiedy czas przyzwoity [30] przyzwoity — tu: stosowny, właściwy. do dojźrzenia nastał,

Pytała dynia dęba [31] dęba (daw. forma D. lp rodz. m.) — dziś: dębu , jak też długo wzrastał?

«Sto lat». «Jam w sto dni zeszła taką, jak mnie widzisz» —

Rzekła dynia. Dąb na to: «Próżno ze mnie szydzisz;

Pięknaś, prawda, na pozór, na pozór też słyniesz:

Jakeś prędko urosła, tak też prędko zginiesz».

Od wieków trwał na puszczy dąb jeden wyniosły;

W cieniu jego gałęzi małe drzewka rosły.

A że w swojej postaci był nader wspaniały,

Że go doróść nie mogły, wszystkie się gniewały.

Przyszedł czas i na dęba [32] na dęba (daw. forma B. lp rodz. m.) — dziś: na dąb. pełnić srogie losy [33] pełnić srogie losy — dopełnić srogie przeznaczenie; tj. przen. zakończyć życie. ;

Słysząc, że mu fatalne [34] fatalne — złowieszcze, złowróżbne, tu: zgubne. zadawano ciosy,

Cieszyły się niewdzięczne. Wtem upadł dąb stary,

Połamał małe drzewka swoimi konary.

Pewien derwisz [35] derwisz — mnich mahometański. uczony rano i w południe

Co dzień pił świętą wodę z Mahometa studnie [36] Mahometa studnia — źródło Zeusen w Mekce, mające według wierzeń mahometan cudowne właściwości. .

Postrzegł to uczeń, a chcąc większym być doktorem,

Czerpał z tej studni rano, w południe, wieczorem.

Cóż się stało? Gdy mniemał, że już mędrcem został —

I nic się nie nauczył, i puchliny [37] puchlina — właśc. puchlina wodna, daw. określenie schorzenia polegającego na gromadzeniu się płynów w otrzewnej i ogólnym obrzęku; uważano niegdyś (co znajduje wyraz w tej bajce Krasickiego), że przyczyną choroby jest nadmierne spożywanie wody. dostał.

Dewotce służebnica w czymsiś przewiniła

Właśnie natenczas, kiedy pacierze kończyła.

Obróciwszy się przeto z gniewem do dziewczyny,

Mówiąc właśnie te słowa: «...i odpuść nam winy,

Jako my odpuszczamy», biła bez litości.

Uchowaj, Panie Boże, takiej pobożności!

Darmo tym być, do czego kto się nie urodził.

Kryształ brylantowany [38] brylantowany — imitujący brylant dzięki odpowiedniej obróbce szlifierskiej. wielu oczy zwodził;

Gdy się więc nad rubiny i szmaragi [39] szmaragi (daw. forma oboczna) — szmaragdy. drożył [40] drożyć się — tu: cenić się, wynosić. ,

Ktoś prawdziwy dyjament z nim obok położył.

Zgasł kryształ; a co niegdyś jaśniał u obrączki,

Ledwo go potem złotnik chciał zażyć do sprzączki [41] do sprzączki — chodzi o sprzączkę u trzewika; ozdoby te były wykonywane z mniej cennych kamieni ze względu na łatwość ich zniszczenia lub zgubienia. .

Chwaliła owca wilka, że był dobroczynny;

Lis to słysząc spytał ją: «W czymże tak uczynny?»

«I bardzo — rzecze owca — niewiele on pragnie.

Moderat [42] moderat — człowiek umiarkowany, powściągliwy; por. wł.: moderato : umiarkowanie (o tempie wykonywania utworu). ! Mógł mnie zajeść [43] zajeść — zagryźć. , zjadł mi tylko jagnię».

Doktor widząc, iż mu się lekarstwo udało,

Chciał go często powtarzać; cóż się z chorym stało?

Za drugim, trzecim razem bardzo go osłabił,

Za czwartym jeszcze bardziej, a za piątym zabił.

Rzecz ciekawą, lecz trudną do wierzenia powiem:

Jednego razu doktor potkał się [44] potkać się (daw.) — spotkać się. ze zdrowiem;

On do miasta, a zdrowie z miasta wychodziło.

Przeląkł się, gdy go postrzegł, lecz że blisko było,

Spytał go: «Dlaczegóż to tak spieszno uchodzisz?

Gdzie idziesz?» Zdrowie rzekło: «Tam, gdzie ty nie chodzisz».

Wielbił drzewo grzejąc się człowiek przy kominie.

Rzekło drzewo: «Cóż po tym! — grzeje, ale ginie».

«Dlaczego ty śpisz w izbie, ja marznę na mrozie?» —

Mówił mopsu [45] mopsu (daw. forma C. lp) — dziś: mopsowi. tłustemu kurta [46] kurta — pies z uciętym ogonem, zwł. kundel. na powrozie.

«Dlaczego? Ja ci zaraz ten sekret wyjawię —

Odpowiedział mops kurcie — ty służysz, ja bawię».

Nie żałując sił własnych i ciężkiej fatygi [47] fatyga — trud, wysiłek. ,

Dwa żółwie pod zakładem poszli na wyścigi.

Nim połowę do mety drogi ubieżeli,

Spektatorowie [48] spektator (z łac. spectare : patrzeć) — widz. poszli, sędziowie zasnęli.

Więc rzekła im jaskółka: «Lepiej się pogodzić;

Pierwej niżeli biegać, nauczcie się chodzić».

Bił ojciec rózgą dziecię, że się nie uczyło;

Gdy odszedł, dziecię rózgę ze złości spaliło.

Wkrótce znowu Jaś krnąbrny na plagi zarobił,

Ojciec rózgi nie znalazł; — i kijem go obił.

Częstokroć samochwalcy przykrości doznają.

Mówił dzwon: «Gdy ja wołam, wszyscy mnie słuchają»,

«Prawda — rzekł mu ktoś z boku — ale przydaj i to:

Nigdy byś nie zadzwonił, gdyby cię nie bito».