Ignacy Krasicki - Bajki i przypowieści

Zaufany filozof w zdaniach przedsięwziętych [49] zdania przedsięwziętych — sądy a priori, czyli powzięte z góry, przed potwierdzeniem ich doświadczeniem.

Nie wierzył w Pana Boga, śmiał się z wszystkich świętych.

Przyszła słabość, aż mędrzec, co firmament mierzył,

Nie tylko w Pana Boga — i w upiry [50] upiry — upiory. wierzył.

Filozof dysputował o prym [51] prym — pierwszeństwo. z oratorem [52] orator (z łac.) — mówca. .

Gdy się długo męczyli mniej potrzebnym wsporem [53] wspór — tu: spór. ,

Nadszedł chłop. «Niech nas sądzi!» — rzekli razem oba.

«Co ci się — rzekł filozof — bardziej upodoba?

Czy ten, który rzecz nową stwarza i wymyśla,

Czy ten, co wymyśloną kształci [54] kształcić — tu: nadawać piękną formę. i określa?»

«My się na tym — chłop rzecze — prostacy, nie znamy,

Wolałbym jednak obraz aniżeli ramy».

W cieniu drzew rozłożystych na pięknej murawie

Zeszedł [55] zejść (daw.) — wzejść, wyrosnąć; tu: forma 3 os. lp cz. przesz. rodz. m.: zeszedł. razu jednego fijałek przy trawie.

Ta się bujno wzmagała; on, przejęty strachem,

Krył się, jak mógł; na koniec wydany zapachem.

Gdy się z zguby sąsiada, zazdrosna, weseli,

Kosarze i fijałki, i trawę podcięli.

Ugrzązł wóz, ani ruszyć już się nie mógł w błocie;

Ustał furman, ustały i konie w robocie.

Motyl, który na wozie siedział wtenczas prawie,

Sądząc, że był ciężarem w takowej przeprawie,

Pomyśli sobie: «Litość nie jest złym nałogiem».

Zleciał i rzekł do chłopa: «Jedźże z Panem Bogiem!»

Gospodarz, o ozdobie myśląc i wygodzie,

Zbyt obcinał gałęzie drzew w swoim ogrodzie.

Przyszła jesień; daremnie na wiosnę pracował —

I szpaleru [56] szpaler — równo przystrzyżony żywopłot. nie zrobił, i drzewa popsował [57] popsować (daw.) — popsuć. .

Oszukany gospodarz turbował [58] turbować się (daw.) — martwić się. się srodze [59] srodze — tu: bardzo. :

Zjedli mu przechodzący groch zeszły [60] zejść (daw.) — wzejść; tu forma imiesłowowa: groch zeszły, czyli taki, który wzrósł. przy drodze.

Chcąc wetować [61] wetować — wyrównać, powetować stratę. i pewnym cieszyć się profitem [62] profit — korzyść, zysk. ,

Drugiego roku wszystek groch posiał za żytem.

Przyszło zbierać; gdy mniemał mieć korzyść [63] mniemał mieć korzyść (daw. składnia) — sądził, że będzie miał korzyść. obfitą,

Znalazł i groch zjedzony, i stłoczone żyto [64] stłoczone żyto — zdeptane żyto. .

Niech się miary trzymają i starzy, i młodzi:

I ostrożność zbyteczna częstokroć zaszkodzi.

Mniej szkodzi impet jawny niźli złość ukryta.

Ukąsił idącego brytan hipokryta.

Rzekł nabożniś: «Psa obić nie bardzo się godzi,

Zemścijmy się inaczej, lepiej to zaszkodzi».

Jakoż widząc, że ludzie za nim nadchodzili,

Krzyknął na psa, że wściekły; w punkcie go zabili.

Zawżdy [66] zawżdy (starop.) — zawsze. znajdzie przyczynę, kto zdobyczy pragnie.

Dwóch wilków jedno w lesie nadybali [67] nadybać — zdybać, przyłapać. jagnię;

Już go mieli rozerwać; rzekło: «Jakim prawem?»

«Smacznyś, słaby i w lesie!» — Zjedli niezabawem [68] niezabawem — niebawem, nie zwlekając. .

Niech zważa, z kim ma sprawę, kto chce być junakiem.

Jastrząb, że się z niejednym dobrze spotkał [69] spotkać się — tu: w bezpośredniej walce. ptakiem,

Chciał sokoły wojować; śmiał się sokół lotny.

Na koniec z zuchwałości takowej markotny [70] markotny — tu: rozgniewany. ,

Porwał go; a gdy ostre szpony wskroś przebodły,

Rzekł: «Daruję cię życiem, boś dla mnie zbyt podły» [71] podły — lichy, marny. .

Szpecą sławę zwycięstwa mdłe [72] mdły — tu: nędzny, słaby. nieprzyjacioły;

Jastrzębie na przepiórki, orły na sokoły.

Naprzykrzały się bogom częstymi prośbami

Owce, chcąc wiedzieć, co się stanie z jagniętami.

Rzekł im Jowisz: «Lepiej to dla was, że nie wiecie.

Ale kiedy koniecznie przyszłość dociec chcecie,

Godna kary ciekawość w uporze zacięta:

I was ludzie wygubią, i wasze jagnięta».

W ścisłym kręgu ciekawość naszą trzeba mieścić:

Wie niebo, co nam taić; wie, co nam obwieścić.

Powadził się [73] powadzić się — pokłócić się. kałamarz na stoliku z piórem,

Kto świeżo napisanej księgi był autorem.

Nadszedł ten, co ją pisał, rozśmiał się z bajarzów.

Wieleż takich na świecie piór i kałamarzów [74] kałamarzów (daw. forma D. lm rodz. m.) — dziś popr. kałamarzy. .

Zgrał się szuler [76] szuler — osoba grająca w gry hazardowe nałogowo, a przy tym nieuczciwie w chapankę [77] chapanka — gra w karty pochodzenia fr. i wł., popularna w Polsce w XVIII w.

Текст предоставлен ООО «ЛитРес».

Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.

Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.

Do dzieci — Błędem byłoby sądzić, że Krasicki kierował swoje bajki do dzieci. W istocie dziecięca niesforność określa tu ludzkie przywary w ogóle.

bieżyć — iść

których zysk maże i szpeci — których posiadanie przynosi ujmę i dyshonor.

marne — nędzne, liche.

Suspicione si quis (...) animi conscientiam — Motto jest cytatem z Prologu (do Eutychusa) do Księgi III bajek Fedrusa (ok. 15 – ok. 50 r. n.e.), który przyswoił łacinie greckie bajki Ezopa. Tłumaczenie P. Gruszki brzmi: „Gdyby w przyszłości, w śledztwie, ktoś uniósł się w gniewie / i, co wspólne dla wszystkich, brał tylko do siebie, / w głupi sposób obnaży swą duszę prostaka” (Fedrus, Bajki Ezopa , Gdańsk 1999, w.45–47).