Апулей - Метамарфозы, цi Залаты асёл

33. Чаго вы дзiвiцеся, бязмозгiя галовы, не, жывёлiны судзейскiя, ды дзе там! — каршуны ў тогах, што цяпер усе суддзi гандлююць сваiмi рашэннямi, калi на пачатку свету ў справе, што ўзнiкла памiж людзьмi i багамi, была замяшана неаб'ектыўнасць? Суддзя, выбраны з парады вялiкага Юпiтэра, чалавек вясковы, пастух, паквапiўшыся на асалоды, прадаў, асудзiўшы разам з гэтым на загубу, увесь свой род. I пазней, клянуся Геркулесам, здаралася не iнакш. Возьмем, напрыклад, знакамiтае судзiлiшча праслаўленых ахайскiх камандзiраў. Хоць бы тады, як яны па iлжывых нагаворах абвiнавацiлi ў здрадзе наймудрэйшага i сама вучонага Паламеда або калi ў пытаннях ваеннай доблесцi аддалi перавагу не велiчнаму Аяксу, а непрыкметнаму Улiсу. А што можна сказаць пра тое славутае рашэнне, прынятае законалюбiвымi афiнянамi, людзьмi тонкiмi, настаўнiкамi ў кожнай галiне навук? Цi ж той стары боскай мудрасцi, якога сам дэльфiйскi бог абвясцiў наймудрэйшым спамiж смяротных, па зласлiвай абмове бессумленнай шайкi не пераносiў ганенняў за разбэшчанне моладзi, той маладзi, якую ён паўстрымоўваў ад усяго лiшняга? Цi ж не быў ён загублены смяротным сокам атрутнай травы, пакiнуўшы нязмыўную пляму на сваiх суайчыннiках.

А вось жа цяпер сама знакамiтыя фiлосафы прынялi яго найсвяцейшую навуку i клянуцца яго iмем у сваiм iмкненнi да найвышэйшага шчасця? Але, каб хто-небудзь не папракнуў мяне за ўзрыў абурэння, падумаўшы, што вось мы павiнны яшчэ выслухоўваць асла-фiлосафа, вяртаюся да таго месца, на якiм мы спынiлiся.

34. Пасля таго як закончыўся Парысаў суд, Юнона з Мiнервай, засумаваныя i аднолькава загневаныя, сыходзяць са сцэны, выражаючы жэстамi абурэнне за тое, што iх адхiлiлi. А Венера ў радасцi i весялосцi выказвае свой трыумф танцам з усiм карагодам.

Тут праз нейкую патаемную трубку з самай вяршынi гары вырываецца ў паветра струмень вiна, змяшанага з шафранам, i, разлiўшыся шырока, арашае пахучым дажджом коз, якiя былi на пашы, i iхнюю белую ад прыроды воўну фарбуе ў залацiста-жоўтую, шмат прыгажэйшую. Калi ўвесь тэатр напоўнiўся салодкiм водарам, драўляная гара правалiлася скрозь зямлю.

Ды вось нейкi салдат выбягае на вулiцу i накiроўваецца ў бок гарадской турмы, каб ад iмя ўсяго народа запатрабаваць прывесцi ў тэатр тую жанчыну, пра якую я ўжо гаварыў, асуджаную за мноства злачынстваў на з'ядзенне звярам i прызначаную да слаўнага са мной палавога акта. Пачалi ўжо старанна рыхтаваць нам шлюбнае ложа, расквечанае шаўковымi пакрываламi, блiскучымi iндыйскiмi чарапкамi, узнятае гурбамi пухавiкоў. А мне было не толькi сорамна публiчна выконваць акт, не толькi агiдна дакранацца да гэтай злачыннай i распуснай жанчыны, але i мучыў мяне страх смерцi. А што, думаў я, калi ў хвiлiну нашых любоўных абдымкаў будзе выпушчаны якi-небудзь звер, адзiн з тых, якiм на спажыву прызначана гэта злачыннiца? Нельга разлiчваць на тое, што звер будзе такi кемлiвы ад прыроды, цi так умела вывучаны, цi адзначацца такой устрыманасцю, што жанчыну, якая ляжа са мной, разарве, а мяне самога, як не асуджанага i не вiнаватага, не зачэпiць.

35. Я пачаў ужо клапацiцца не столькi аб сваёй сарамлiвасцi, колькi аб выратаваннi жыцця. Тым часам мой настаўнiк акунуўся ў клопаты аб тым, каб належным чынам наладзiць ложа, а iншая чэлядзь або была занята падрыхтоўкай да палявання, або ўзiралася на займальнае вiдовiшча. Мне былi пакiнуты ўсе магчымасцi здзейснiць свае планы. Нiкому i ў галаву не прыходзiла, што за такiм рахманым аслом патрабуецца нагляд.

Тады я асцярожна прабiраюся да блiжэйшых дзвярэй i, выскачыўшы, пускаюся з усяе сiлы наўцёк. I гэтак прамчаўшыся цэлых шэсць мiль, дабягаю да Кянхрэя, якi лiчыцца найлепшай карынфскай калонiяй i абмываецца Эгейскiм i Саранiцкiм морамi. Гавань яго з'яўляецца вельмi надзейным прыпынкам для караблёў, i там заўсёды поўна народу. Аднак я пазбягаю шматлюддзя i, выбраўшы адасобленае месца на беразе каля самай вады, распасцiраю стомленае цела на ўлоннi мяккага пяску i падмацоўваю свае сiлы. Каляснiца сонца ўжо апошнi слуп на iпадроме дня абагнула, калi ў вечаровай цiшынi ахапiў мяне дабратворны сон.

1. Каля першай начной варты, раптам у сполаху прачнуўшыся, бачу незвычайна блiскучы поўны дыск месяца, што якраз падымаўся з марскiх хваль. Неспадзявана стаўшы сведкам начной таямнiцы, ведаючы, што валадарства вярхоўнай багiнi прасцiраецца асаблiва далёка i яе воля кiруе ўсiм нашым светам, што цудоўныя загады гэтага боскага свяцiла прыводзяць у рух не толькi свойскую жывёлу i дзiкiх звяроў, а нават i неадушаўлёныя прадметы, што ўсе рэчы на зямлi, на небе i на моры згодна з яго ўзрастаннем павялiчваюцца, а з убываннем змяншаюцца, палiчыўшы, што лёс ужо здаволiўся маiмi такiмi шматлiкiмi i цяжкiмi бедамi i дае мне надзею на выратаванне, хоць i спозненае, я надумаўся звярнуцца з малiтвай да царскага аблiчча свяшчэннай багiнi, якое стаяла перада мной.