Алесь Марціновіч - Былое, але не думы

То чаму б з разваг пра іх, прыгажунек, і не пачаць гаворку? З дзяўчатак, як назваў жанчын гадоў трыццаць назад вядомы пісьменнік К., калі я завітаў да яго ў кабінет браць інтэрв’ю для «ЛіМа». Ды цяпер гаворка не пра яго.

Было гэта даўнавата. У тыя часы яшчэ, калі ў «ЛіМе» фотакарэспандэнтам працаваў майстар сваёй справы светлай памяці Уладзімір Крук. Часам мы маглі пасядзець у ягонай лабараторыі пры чырвоным святле. Зразумела, не за чаем ці за кавай. Чай і каву можна і не ў лабараторыі піць, а ў кабінеце. Дый не пры чырвоным, а пры дзённым святле. Пры чырвоным жа святле, ды яшчэ не за чаем ці за кавай, розныя рамантычныя думкі прыходзяць. А якая рамантыка без дзяўчатак? Пытанне, думаецца, не проста рытарычнае, а больш чым рытарычнае.

Неяк Уладзімір Андрэевіч парыўшыся ў стосе здымкаў, выцягнуў з яго адзін з іх.

— Пытанне на засыпку, — сказаў ён, — паказваючы мне здымак, адначасова закрываючы ягоную верхнюю палову. — Вось зняў на адным з пленумаў нашых паэтэс. Ці не здагадаешся па нагах, каторая з іх стаіць?

Я адразу адмовіўся ад такой прапановы:

— Куды мне? У гэтым можа разабрацца той, — засмяяўся я, — хто ацэньвае паэтэс не толькі па іх творчасці.

— Слабак, — адказаў Крук і прапанаваў: — то пайшлі, пашукаем, хто лепей у гэтым разбіраецца, чым ты.

Выйшлі ў калідор. І трэба ж так здарыцца, што там у гэты час якраз стаяў паэт К.

— Гэты назаве, — узрадаваўся Уладзімір Андрэевіч.

— Пра што вы? — здзівіўся К.

Крук паказаў яму здымак, па-ранейшаму прыкрываючы ягоную верхнюю частку:

— Па нагах можаш вызначыць, каторай з паэтэс яны належаць?

— Па нагах? — адразу было відаць, што такая прапанова паэту спадабалася. К. усміхнуўся, як той кот, які толькі што з’еў смятану, пачаў уважліва прыглядацца да здымка. — Гэта, здаецца, ногі... — Ён назваў знакамітую паэтэсу. — А гэта ... — Прагучала яшчэ адно прозвішча. З пяці выпадкаў К. памыліўся толькі ў двух. Кінулася ў вочы тое, што калі называў некаторых уладальніц ног, ягоны твар расплываўся ў блазнаватай усмешцы.

Месца «адсідкі» — камсамол

Пасля заканчэння факультэта журналістыкі Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта імя У. І. Леніна я трапіў па размеркаванні ў рэдакцыю драгічынскай раённай газеты «Запаветы Леніна». Знаходзілася яна на той час у двухпавярховым будынку, які можна назваць мясцовым Домам Саветаў. Аднак, хоць у асноўным у ім размяшчаўся сам райвыканкам і ягоныя аддзелы, ставала месца і іншым арганізацыям. Прынамсі, апроч рэдакцыі на першым паверсе знаходзілася друкарня, райкам камсамола.

Я са сваім сябрам Расціславам Пратасевічам часцей завітваў да камсамольцаў. Яно і зразумела: райкамаўскія работнікі былі нам бліжэй па ўзросце, таму і больш было ў нас агульнага. Часам прымалі і ўдзел у мерапрыемствах, якія ладзілі яны. І таму, што гэта было цікава, але і для таго яшчэ, што з’яўлялася магчымасць напісаць які-небудзь матэрыял для газеты. А то і карысталіся іхняй машынай для паездкі ў камандзіроўку.

Аднак маё наведванне райкама камсамола ўсё часцей стала абмяжоўвацца сектарам уліку, у якім працавала нядаўняя выпускніца адной з драгічынскіх школ Валя. Яна не прайшла па конкурсе. Здаецца, паступала ў тагачасны Брэсцкі педагагічны інстытут, а паколькі ў школе з’яўлялася камсамольскім актывістам, то яе і ўзялі на працу ў райкам. Толькі ўбачыў яе, як яна мне спадабалася. І не заўважыў, як пачаў бавіць час у яе кабінеце. Дайшло нават да таго, што нярэдка, калі я тэрмінова патрабаваўся ў рэдакцыі, той жа Слава ішоў і клікаў мяне.

Так, для мяне Пратасевіч быў і па сённяшні дзень з’яўляецца менавіта Славам, хоць ці не ўсе завуць яго Росцікам. Калі Слава чарговы раз «прыводзіў» мяне з «камсамола» ў рэдакцыю, сёй-той пачаў пасмейвацца. Маўляў, што карысці з гэтых хаджэнняў «у камсамол». Аднак на гэтыя ўсмешкі я не крыўдаваў. Крыўдаваў тады, калі знаходзіліся ахвочыя, зразумела, з мужчын, недвухсэнсоўна намякнуць на што-небудзь такое, чаго і ў паміне не было. Яшчэ больш непрыемна станавілася, калі гаварылі, што яна з кім-небудзь сустракаецца.

Магчыма, і сустракалася. Жыла ж не ў самім Драгічыне, а ў бацькоўскай хаце, а гэта ў некалькіх кіламетрах ад райцэнтра. На работу штодня прыязджала рэйсавым аўтобусам, на ім жа вечарам ехала назад. Тады я нават сябру свайму нічога гэтага не гаварыў, а цяпер прызнаюся. Калі аўтобус набліжаўся да аўтастанцыі — яна знаходзілася ўсяго ў метрах ста ад райвыканкамаўскага будынка, я падыходзіў да акна і глядзеў, як Валя кіруецца да сябе на працу. Паколькі да пачатку рабочага дня заставалася яшчэ даволі шмат часу, крыху вычакаўшы, спяшаўся да яе ў кабінет.